DOINU ZAHARRAK BERRI


2002ko otsailaren 03an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Nafarroako Bertsozale Elkarteak eta Gor diskoetxeak plazaratu dute "Nafarroa, hitza dantzan", eta "Aekantuz" AEK-k. Eta ekimen biak elkarren artean guztiz independenteak diren arren, hainbat alderdi dituzte amankomunean. Kasualitatearen apetak hala nahi izan du: disko biek Nafarroa dute sorterri, doinu zaharrak berreskuratu eta gaurkotzea izan dute helburu, talde ezberdinek egindako bertsio eta kantuak biltzen dituzte eta euskal musikaren aniztasunaren isla dira, nahiz eta oraindik rock doinuak nagusi diren lan bietan. Are gehiago, Durangoko azokan aurkeztu zituzten. Baina goazen zatika.



«Aekantuz».

Iruñeko Irrintzi Euskaltegiko Laguntzaile Taldearen eskutik sortu zen musika bilduma bat egiteko ideia. Irakasle eta ikasle zein ikasle eta irakasle ohiek osatua, herri kanten bertsioak jasoko zituen disko bat egitea otu zitzaien. "Helburu ezberdinak jarri genizkion diskoari -dio Asier Biurrun irakasleak-. Lehenik eta behin, ikusten genuen AEKri eraso ezberdinak egin (eta egiten) dizkiotela eta, nolabait, guk salaketa bat egin nahi genuen eraso hauen aitzinean. Pentsatu genuen salaketa hori egiteko modu berriren bat asmatu beharra zegoela, eta orduan asmo hori gure diskoarekin lotu genuen. Horrez gain, Euskal Herrian, lehen, txikiteora ateratzen zen jendeak abestu egiten zuen, eta herri abestiak erabiltzen ziren. Egun, jendeak ez ditu hainbertze ezagutzen herri abestiak. Pentsatu genuen bultzadatxo bat ematea herri abestien aferari".
Asmo horiek guztiak gorpuzteko Donibane auzoko eukaltegitik talde ezberdinetako musikari anitz pasatu zirela baliatu zuten. "Musikaren inguruan halako espiritu bat zegoen", dio Asier Biurrunek.
Hasiera batean, euskaltegian ibilitako taldeekin osatu nahi zuten bilduma (Koma, Leihotikan eta Zirikatu), baina nahikoa ez zela ohartu zirenean, Euskal Herri osora zabaldu zuten eskaintza, beti ere, aniztasunari lekutxo bat eginez eta estilo ezberdinetako (metal, rock, ska eta hip-hop) taldeak ekarriz.
"Aekantuz "ek hamar abesti biltzen ditu guztira, nahiz eta denak herrikoiak ez izan, talde batzuek bestelako bertsioak egiteko aukera agertu baitzuten, hala nola Mikel Laboa eta J.A.Artzeren "Zilbor-hesteak". Euskaltegiko Laguntzaile Taldeak ongi iritzi zion ideia honi, nahiz eta hasierako asmo hori zertxobait aldatu beharrean izan ziren.
Ondoko hauek dira diskoak biltzen dituen kantu eta taldeak: Koma ("Baga, biga, higa" herrikoia), Leihotikan ("Ikusi mendizaleak" herrikoia), Zirikatu ("Eperrak" herrikoia), Pi LT ("Ezpatadantza"), Trikizio ("Itsasoan uran haundi" musika eta hitzak: Julen Lekuona), Selektah Kolektiboa ("Joan dira, joan" musika: Benito Lertxundi, hitza: herrikoia, Lertxundi, Selektah Kolektiboa), Parasma ("Kanpo" musika: Mixel Ducau eta Anje Duhalde, hitza: Dani Landart), Zea Mays ("Zilbor-hesteak"; hitza: J.A. Artze, musika: Laboa), Ken 7 ("Izarren hautsa"; hitza: Xabier Lete, musika: Laboa) eta Betagarri ("Agure Zaharra"; musika: Lluis Llach, letra: Lluis Llach eta Xabier Lete).
Esan gabe doa diskoaren salmentetatik lortutako etekinak AEKra bideratuko dituztela, "ekonomikoki AEK itotzen saiatzen ari baitira". Euskaltegi, taberna eta ohiko dendetan jarri dute diskoa salgai.

Hitza dantzan.

Gor diskoetxeak eta Nafarroako Bertsozale elkarteak argitaratutako bildumak ere tradizioa eta modernitatea elkarren ondoan jarri ditu, bata bestearen osagarri gisa. Izan ere, bertsolaritza eta rocka uztartzen duten hamazazpi kantu bildu dituzte «Nafarroa, hitza dantzan» diskora.
Iñigo Ibarra bertsolari eta elkartekideak bere asmoa gauzatzerik izan du, ideia proposatu eta batzuek zein besteek beren oniritzia eman ondotik. "Mila izan dira Euskal Herrian bertsoa betiko moldeetatik ateratzeko saiakerak, ez? Zazpi Eskale, Muguruzak Negu Gorriak-ekin "Bertso-hop" kanta horrekin egin zuen nolabaiteko saiakera, Jon Maia...", azaltzen du Ibarrak.
Hala, Joxema Leitza bertsolariarekin batera hasi zen lanean. "Besterik gabe talde ezagun samarrak deitzen hasi ginen eta zerrenda nabarmen bat osatu genuenean, hamar-hamaika bat zeuden, Gor diskoetxearekin hitz egin genuen, bertakoak zirelako talde gehientsuenak. Gero, ikusi genuen Nafarroako azkeneko Txapelketan parte hartu genuen bertsolari gehientsuenak horretan animatuko ginela eta orduan zerrenda osatzen hasi ginen taldeekin. Saiatu ginen denak estilo bertsukoak ez izatea, hau da, ez izatea denak rockeroak.... Nahasi samarra egiten ahaleginduta ere, gehientsuenak rockeroak atera zaizkigu. Halaber, talde berriei ere aukera ireki nahi genien: ez genuen nahi talde ezagunen bilgune bat izatea bakarrik. Ziorek, Ufestuek, Bersek edota Maider Ansaren kasuak dira horren adibide", dio Iñigo Ibarrak.
Talde eta kantari gazte horien ondoan Barricadaren izena ikusten ahal da, baina ezustekorik ezustekoena Tijuana in Bluek eman du, zalantzarik gabe, okasiorako bildu eta «Altzairuzko hesiak» kantua osatu baitute Jimy, Eskroto eta gainontzekoek Pello Goikoetxearen letra baliatuta. "Tijuanarekin aspaldi hitz egin genuen, baina azken mementoraino ez genuen jakin elkartuko ziren edo ez. Hasieratik Jimmy goitik behera inplikatu zen proiektuan eta bera hasi zen bazterrak nahasten. Pixkana-pixkana hasi ziren guztiak elkartzen eta grabaziorako bi aste falta zirenean animatu ziren. Azken mementoan doinua jaso eta aste pare batean egin zuten. Letra ere egun pare bat lehenago jaso zuten eta grabazioa ikusgarria izan zen", gogoratzen du Iñigo Ibarrak.
Lan astunena taldeak eta bertsolariak koordinatzea eta elkarrekin harremanetan jartzea izan zen. Ez zuten lan makala egin Ibarrak eta Leitzak. Gehiago ibili omen dira bertsolarien atzetik taldeen atzetik baino. Taldeak nahiko animoso eta prestu hasi baitziren hasieratik: "Xenpelar dokumentazio zentrora jo genuen, non biltzen diren urtean zehar grabatutako bertso saio gehientsuenak. Han hautatu genituen taldeei egokitzeko doinuak (17 baino gehiago), eta doinu zaharrak-eta aurkitzen eta berreskuratzen aritu ginen: zortziko txikikoak, zortziko handikoak, neurri bereziak, koplak... denetarik zegoen".
Ziorek taldea eta Petti abeslaria izan ezik, doinu berri bat egin baitzuten, gainontzekoak berea aukeratu eta lanean hasi ziren. Taldeen zerrenda Barricada, Berri Txarrak, Bersek, Buitraker, Dank, Dikers, Hemendik At!, Itturri, Leihotikan, Maider Ansa, Marea, Petti, Skalariak, Tijuana in blue, Tximeleta, Ufestuek eta Ziorek-ek osatzen dute. Bertsolariena berriz, Estitxu Arozena, Aritz Saragueta, Nerea Bruño, Xabier Terreros, Ekintza Landa, Joxema Leitza, Julen Zelaieta, Bittor Elizagoien, Iñigo Ibarra, Xabier Legarreta, Oskar Estanga, Iñigo Olaetxea, Joxe Juan Zubieta, Pello Goikoetxea, Ekhiñe Etxepeteleku, Mikel Altzuart eta Manolo Arozenak

Bertsioen mundu amaigabea
Bertsioak euskal kantu zaharrak (eta baita ahaztuak edota modernoagoak ere) ezagutzera emateko bitarteko ezin egokiagoak izan dira betidanik. Bertsioei esker, gazte anitzek kantu honen edo beste horren berri izan dute, jakin gabe ere entzuten ari direna abesti originala ez dela. Zerrenda amaigabea osa genezakeen geure etxeko diskotekan miatzen hasiz gero.

Zertzelada batzuk aski izanen dira fenomeno honen garrantziaz jabetzeko: moldaketa ezagunenetako bat, Telesforo Monzonek izkiriatu eta RIPek bertsioneatutako "Lepoan hartu" kantua da. Anje Duhaldek berriz, "Eperrak" kanta herrikoia zabaldu zuen lau haizeetara. Hala ere, bertsio gehien dituen euskal talde modernoetariko bat Itoiz izan da. Juan Carlos Perezen taldeak sekulako eragina izan du gure musikagintzan. Horren adierazle dira Itoizen kantuen moldaketa ugariak: Joxe Ripiauk "Egun motela" bertsionatu zuen, Leihotikanek "Clash & Pistols", Betagarrik "Lo egin" eta Nahi ta Nahiezek "Lau teilatu". Beste horrenbeste gertatu da Mikel Laboarekin, Su ta Garren "Haika mutil" kantutik hasita Etsaiaken "Txoria txori"raino. Izan ere, joan den hamarkadaren hasieran Laboari omenaldia egin zioten "Txerokee" izenburuko disko baten bitartez, zeinean Donostiako egilearen hainbat bertsio biltzen ziren. Eta oraindik, anitzek jotzen dute Laboarengana, "Aekantuz" diskoan garbi ageri den moduan. Betagarriren saiakera ere azpimarratzekoa da. 80 eta 90eko hamarkadetako hogei talderen beste horrenbeste kantuen bertsioak egin zituen, Eskorbuto, Hertzainak, Kortatu edota Zarama tartean.
Baina bertsioak ezezik, taldeek idazle ezagunen testuak baliatu dituzte anitzetan beren abestiak egiteko, eta bide batez, entzuleak ere horien berri izan du. Esaterako, ez da batere zaila Joseba Sarrionandiaren idatzietan oinarritutako kantak aurkitzea: Sagarroik adibidez, "Sagarroiak" izenburuko kanta Sarrionandiaren lumatik atera zuen, Bittor Aiapek "Defenda ezazue zuen bake beltza" eta Fermin Muguruzak "Eguraldi lainotsua hiriburuan". Skalariak ere "O, neure erri" eta "Agur Euskal Herriari" abestiak Orixe idazlearen testuetan oinarrituz egin zituen.
Bestalde, halako probak eta esperimentuak egin dira musika elektronikoaren alorrean. Esaterako, Bixente Iriartek Mikel Laboa eta Benito Lertxundiren sampler bat erabili zuen "Communication dub" kantua osatzeko. Hortaz, nork daki ez oten den Maurizia eta Leonen alboka "house edo jungle" doinuekin nahastuko


Azkenak
Hernaniko Txosna Batzordea: “Faxismoari eta arrazakeriari bidea itxiko diegu”

Hernaniko San Joan jaietan magrebtarren kontrako eraso gehiagoren berri eman dute Hernaniko Txosna Batzordeak eta Amher SOS Arrazakeriak. Salatu dute herrian asteak daramatzatela "jarrera, gezur eta ekintza antolatu arrazistak" bizitzen, eta ohartarazi dute: "Hau... [+]


Fermin Leizaolaren mundu interesgarriak

Donostia, 1960. Fermin Leizaola 16 urteko gazteak San Telmo Museoan zegoen Aranzadi Zientzia Elkarteko idazkaritzara jo zuen, bertako Espeleologia Sailean aritzeko prest.  

Ez zen San Telmora egiten zuen lehen bisita izan; 1975eko ekainean Zeruko Argia-rekin... [+]


Lurra eta konpromisoa ardatz, Bizkaiko hamar emakume baserritarren historia kaleratu dute

Maribi Ugarteburuk, EHNE Bizkaiaren enkarguz, herrialdeko hamar emakume baserritarren bizi historiak batu ditu Erein, Borrokatu, Bizi liburuan. Azken mende erdian Hego Euskal Herrian nekazaritzan eta abeltzaintzan izandako gertaerak bizi izan dituzten emakumeak dira protagonista.


2025-06-27 | Hala Bedi
Agurain eta Legasako ArcelorMittal enpresako langileek greba mugagabeari ekingo diote uztailaren lehenetik aurrera

Zuzendaritzak aurkeztutako Enplegu-erregulazioko espedientea (EEE) atzera bota eta "irtenbide bat bilatzeko negoziaketak hasteko helburuz", Agurain eta Legasako ArcelorMittal enpresako langileek greba mugagabeari ekingo diote.


LGTBIQ+ Komunitatearen Nazioarteko Egunaren bezperan, “sexu askapena eta harrotasuna” aldarrikatu ditu EHGAMek

Argitaratutako oharrean, EHGAM Euskal Herriko Sexu Askapen Mugimenduak ohartarazi du "faxismoa eta ideia faxistak" zabaltzen ari direla mundu mailan, eta "erresistitzeko prest" daudela: "Beldurra baino askoz handiagoa da sentitzen dugun amorrua". 


EHUn kitxuaz, komunitate indigenen erresistentzia aldarrikatzeko

María del Cielo Galindo Puyalek EHUn Master Amaierako Lana aurkeztu du ostegunean, ekainaren 26an. Galindok kitxuaz hitz egin du epaimahaiaren aurrean, Boliviako emakume indigena meatzarien parte-hartze politikoaz. Lana kitxuaz eta gaztelaniaz idatzi du, eta bere anaiak... [+]


'Missa Solemnis'
Bihotzetik zeruraino

Beethovenen 'Missa Solemnis'

  • Taldeak: Bilbao Orkestra Sinfonikoa (zuzendaria: Nuno Coelho), Bilbao Koral Elkartea (Enrique Azurza) eta Iruñeko Orfeoia (Igor Ijurra).
  • Bakarlariak: Mira Alkhovik (sopranoa), Nerea Berraondo (mezzoa), Michael Porter (tenorea)... [+]

Baztango Udalak “euskal errepublikaren parte” dela erabaki du

Aurrez, Plentziak, Alkizak eta Gernikak euskal errepublikaren parte izatea erabaki zuten. Baztanekin, dagoeneko Euskal Herriko lau herriek hartu dute erabakia.


'Artxibo biluzia'
Memoria indibiduala, memoria kolektiboa eraikitzeko

Artxibo biluzia
Nor: Intza Alkain eta Javi Barandiaran (Metrokoadroka).
Non: Lemoako Kotxepin aretoan.
Noiz: ekainaren 2an.

-------------------------------------------------------

Lemoan independentzia eguna ospatzen ari dira. Kotxepin kultur etxearen alboan,... [+]


Adin txikikoak dituzten Gasteizko bi familia kale egoeran geratzeko arriskuan daude

Duela urtebetetik duen aldi baterako harrera proiektua eten diote familia bati, eta bestea joan den astean etxegabetu zuten, inolako jakinarazpenik jaso gabe. Auzoan Bizi etxebizitza sareak agerraldia egin du ostegunean Txagoko Komunitate Sarearekin eta Federico Baraibar... [+]


2025-06-27 | Xuban Zubiria
Bretoiera eta Bretainiako kultura sustatzen zuen Breizh kooperatiba itxi dute

Bretainiako adierazpide musikal zein literarioen sustatzaile eta banatzaile nagusia izan da Breizh kooperatiba. Ia zazpi hamarkadetako ibilbidean ehunka egile bretainiarren lanak editatu eta ekoitzi ditu, horietako hainbat bretoieraz.


Frantziako Estatuak EEPn 100.000 euro gehiago inbertituko ditu, baina helburuetatik urrun

Maider Behotegi Euskararen Erakunde Publikoaren (EEP) lehendakariak inbertsio handitze guztiak berri onak direla adierazi zuen iaz. Hala ere, erakunde bakoitzak gutxienez 300.000 euro gehiago ipintzea "beharrezkoa" dela nabarmendu zuen, helburua 2050ean hiztun kopurua... [+]


Ed Rojas
“Trans legea onartu dute, baina zer gertatzen da identitate ez-bitarrekin?”

Tramite burokratikoetan murgilduta dago Ed Rojas. Kolonbian jaio eta bizi, 2022an Ikasketa Feministak eta Generokoak Masterra egin zuen EHUn. Baina titulua amaitu eta hiru urtera, ez du lortu bere izenean jasotzea. Arrazoia? 2022an ez-bitar markagailua jarri zuen bere... [+]


Azken hamar urteetan %21 jaitsi dira iktus kasuak Nafarroan

2009tik 2023ra izandako iktus intzidentziak jaso ditu Nafarroako Osasun Publikoko eta Lan Osasuneko Institutuak. Iktusa izan duten nafarren %84k arrisku faktoreren bat zuen.


Espainiako Kongresuak gobernuari eskatu dio 78ko sanferminetako gertakariak “argitzeko” eta biktimei “aitortza” egiteko

1978ko sanferminetan gertatutako Poliziaren kargak argitzea, horiei buruzko dokumentuak desklasifikatzea eta gertakarietan hildako German Rodriguez biktima gisa aitortzea eskatzen diote Espainiako Gobernuari Kongresuak onarturiko dokumentuaren bidez.


Eguneraketa berriak daude