Lehenik eta behin, zelan zaude?

Oso prozesu etsigarria da. Hasieran ez nuen uste horren luzea izango zenik. Kolonbiara heldu nintzenean nire izen eta genero aldaketa egin nuen, eta uste nuen EHUkoa ere horrelako erraza izango zela. Baina uste dut inoiz egin dudan tramiterik gogorrena izaten ari dela. Gogorrena, erakundeen isiltasuna da.

Jende askok lagundu dit, eta horri oso eskertuta nago, baina unibertsitateak ez. Horregatik, hori iruditu zait etsigarria. Baina horri gehitzen zaio nik master horretan tesi bat egin nuela trans gorputzekiko dagoen kolonialitatearen inguruan eta argi islatzen da hori kasu honetan.

Zelakoa izaten ari da prozesua?

Urte eta erdi inguru daramat prozesu horretan, denbora nahikotxo. Hasieran, esan moduan, Kolonbian nire paperak aldatu nituen, baita sexuari dagokion atala ere. Nire paper guztietan egin nuen, eta badakidanez unibertsitateak protokolo bidez funtzionatzen duela, idatzi egin nuen EHUra eta jakinarazi egin nien paperak aldatu nituela, eta galdetu nien zer egin behar nuen informazio berria nire unibertsitateko tituluan agertu zedin. Nire lehengo izenarekin bidali zidaten titulazioa. Informazioa eguneratzeko eskatu nien, eta baietz esan zidaten hasieran, baina ez nuen beste mezurik jaso. Nik uste nuen tramitea martxan zegoela, baina gero jakinarazi zidaten geldituta zegoela, Espainiako Gobernuko Unibertsitate Ministerioak geldiarazi zuela, ez-bitar markagailuak ez zuelako bat egiten formatuarekin: femeninoan edo maskulinoan egin ahal zen bakarrik. Esan zidaten unibertsitatean aztertuko zutela zer egin zitekeen, eta sentitu nuen informazioa jaso nuela leku askotatik, baina beti zen informazio bera: ezin zitekeela ezer egin.

Unibertsitatearen bitartez ez dut informaziorik lortu, aipatutako pertsona horien bitartez bakarrik. Abokatu batekin nabil eta errekurtsoa jarriko dut. Ni Kolonbian nago, eta ezin naiteke EHUra fisikoki bertaratu eta prozesua bertatik bizi. Asko frustratzen nau horrek. Marta Luxanekin harremanetan jarri nintzen, eta hortik aurrera gauzak aldatzen hasi zirela sentitu nuen. Pertsona trans eta ez-bitarren elkarteak hurbildu zaizkit, eta prozesu hau kolektibo bihurtu dugu eta ikusarazi zer gertatzen zaien pertsona ez-bitarrei Espainiako Estutan.

Kasua publiko egin duzu. Zergatik?

Honen asmoa da prozesua mugitzea, baina horrekin batera eztabaida handiagoetara eramatea gaia, ez da nire arazoa bakarrik: ez da nik titulua lortu eta kito. Zer ari da gertatzen identitate ez-bitarrekin? Zer ari da gertatzen identitate ez-bitar migratzaileekin herrialde kolonialei eta normari aurre egiten diotenean? Norma horrek ez ditu gure identitateak ezagutzen.

Uste dut kasu hau konpontzen bada ere, garrantzitsua dela hau diskriminazio juridiko gisa aurrekarietan geratzea. Nik ez ditut beste ikasle batzuen baldintza berak izan.

Generoa ezberdin ulertzen da Europan?

Bai, eta uste dut zerikusia duela kolonialitatearen irakurketekin, eta ausartzen naiz esatera irakurketa horiek Ipar Globalean ere eragina dutela, bere eraikuntzetan. Eta uste dut batzuetan Ipar Globalak ez duela interesik Hegoaldean egin diren eraikuntzak ikusteko, adibidez, Argentinan edo Kolonbian. Migratzaile askorekin egin dut berba, eta esaten zidaten Espainiako Estatuan trans legea onartu dutela, baina zer gertatzen da identitate ez-bitarrekin? Eta zer gertatzen da migratzaileekin? Hor galdera garrantzitsu bat dago, nire ustez, eta da ze gorputzen inguruan ari garen eztabaidan. Eta pentsarazten dit ea zelan “trantsitatzen” den Espainiako Estatuan, ze aukera dauden eta zelan batzuk beste batzuk baino balio handiagoa duten. Adibide argi bat: generoa hain garrantzitsua bada unibertsitate tituluetan, zergatik ez dute “e” jartzen aukeren baitan?

Erakunde batekin tratua izatea, ez dakiena norekin landu behar duen gaia, oso gogorra da.

Nola eragin dizu titulua ez jasotzeak?

Lehenik eta behin, nik sentitu dut emandako tratua ez dela gainontzeko ikasleei emandakoa. Horri gehitu behar zaio nire titulazio lehengo izenarekin eman didatela, eta hori oztopo bat dela nire bizitza profesionalean: tituluak asko balio du, leku batzuetan onartzen dizute, baina doktoretza bat egin nahi badut, zer egin behar dut master hori barik?

Leku batzuetara sarbidea izateko oztopo bat ari da izaten. Nik titulazioa identifikatzen naizen izenarekin izan nahi dut, nire gainontzeko paper guztiak horrela daude, geratzen den bakarra hauxe da. Baina, horrez gain, Kolonbiakoa naiz, titulua emanda ez da nahikoa: hemen konbalidazio prozesu batetik pasatu behar dut.

Zenbait talderen babesa jaso duzu, prentsaurrekoa ere eman zuten zure kasua azaltzeko. Zelan sentitu zara babes horrekin?

Ez dut ukatuko sorpresa hartu nuenik. Izan ere, laguntzen ibili zaizkidan taldeak Bilbokoak dira gehienak eta badakit Donostiara joaten ibiltzea nekeza dela. Oso ekintza polita izan zen elkarteen konpainia sentitzeko, oso prozesu nekagarria izaten ari baita gorputza jartzea, eta egun batzuetan pentsatzen dut ez dudala egin nahi. Baina egun hartan sentitu nuen: “Ez nago han, ezin dut gorputza jarri, baina jende askoren konpainia daukat han eta zauri horiek eurenak ere badira”. Horregatik, uste dut jarraitzeko gogo handia eman zidala.

Ze etorkizun ikusten diozu honi?

Hurbildu zitzaizkidan gizarte mugimenduetako kideek abokatu baten telefonoa eman zidaten, eta abokatuak bere konpainia eskaini zidan aktibismo mailan. Espero dut errekurtsoa uztailean jartzea diskriminazioa salatzeko, baina baita prozesua bizkortzeko ere.

Arazoa ez da unibertsitatearena, Unibertsitate Ministerioena da, eta ministerioarekin izandako komunikazioa unibertsitatearen bitartez izan da. Ez nuke jakingo esaten zein den ministerioaren bertsioa. Baina hortxe dago oztopoa. Horregatik nahiko nuke hau kasu isolatu moduan ulertzea baino eztabaida sortzeko aukera moduan ikustea, pertsona ez-bitarrekin eta pertsona ez-bitar migratzaileekin zer ari den gertatzen. Gure herrialdeetan sortu ditugun errealitateak ez dituzte onartzen Europan, eta uste dut nire tituluaz gertatu daitekeena alde batera utzita, garrantzitsua dela galdera horiek mahaigainean jartzea. Gustatuko litzaidake unibertsitateak ere esku hartzea, han beste erantzun batzuk jasotzea. Badakit ez dagokiela beraiei, baina bestelako konpainia bat eman dezakete, zelan nagoen galdetu, hurrengo pausoa zein izan daitekeen eztabaidatu.