URRABIETA, PARISKO KOMUNA AHO ZABALIK UTZI ZUEN ARTITA

  • Ilustrazio modernoaren aitzindaria euskal jatorrikoa zen. 1851an jaioa, Daniel Urrabieta Vierge irudigilea Frantzian egin zen ospetsu. Bere irudimen naroaz baliatuz, milaka liburu irudiztatu zuen, Victor Hugorenak, kasu. Hemiplejia baten ondoren ere lanean segitu zuen.

2000ko maiatzaren 14an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Aldizkari eta liburu irudigileen eredua dugu Urrabieta. Batetik, testuaren interpretari iaioa zelako; eta bestetik, orriaren edertzailea zelako. Arkatza, tinta eta akuarela erabiliz marrazki trebeak egiteaz gain, enkoadraketan ere maisu zen. Are gehiago, bada Orson Wellesen filmen planoetan Urrabietaren eragina antzematen dela esaten duenik. Bere arkatzarekin ordura arte ezinezkoak ziren joerak eta egiturak sortu zituen, marren lodiera erabateko kontrolpean zuen. Ezer ez zegoen bera eta azken emaitzaren artean, bere trebetasuna baino ez. Txuri-beltzaren baitan dauden kolore guztiak islatzen zituen, beti ere argia eta itzalaren arteko kontrasteak nabarmenduz. Bestalde, kolorea lantzeko nahikaria bazuen ere, garai hartan ezinezkoa zen bere marrazkiak koloretan inprimatzea.
"Arte Ederretako ikasleek Florentziara joan nahi izaten dute Miguel Angel edo Da Vinciren inguruan ikertzeko asmoz, baina ez dira konturatzen alferrik ari direla, haien inguruan dena arakatua dagoelako. Zergatik ez dute tesi bat egiten Urrabietaz?" diosku Ernesto Santolaya Gasteizko Ikusager argitaletxeko editoreak. Irudigilearen miresle amorratua, behin baino gehiagotan izan du buruan hari eskainitako liburu bat plazaratzea. "Harrigarria da inork Urrabietaren lanari ez heltzea, informazio eta ilustrazio anitz egonda, gainera. Ea ikerleren bat animatzen den".
Daniel Urrabieta Euskal Herrian jaio zen, nahiz eta biografietan Madrilen jarri. Vicente Urrabieta Ortiz bere aita Euskal Herritik (inork ere ez daki zehazki nondik, menturaz nafarra?) Madrila joana zen bizimolde hobe baten bila. Antza, oso pertsona ona izanik ere, talentu gutxi zuen marrazkilari modura. Ama berriz, Iparraldekoa zuen. Danielek 14 urte zituela Arte Ederrak ikastera eraman zuen aitak. Hasi eta segituan, bertako Madrazo irakasleak esan zion bere semeari ezin ziotela deus gehiago erakutsi, kultura baino ez zuela behar. Hala, "Madrid la nuit" egunkarian hasi zen lanean eta, 18 urte zituela, Parisera alde egin zuen margolari gisa lan egiteko. Handik gutxira, Carlos Iriarte "Le Monde illustré" aldizkariko zuzendariak bere irudiak ikusi eta berehala proposatu zion aldizkarirako ilustratzaile lanak egin zitzan. Parisen barrena zihoala, ikusten zuen oro bere begi zoliekin lerro azkarrez marrazten zuen. Orduan erabaki zuen Vierge bere amaren abizenarekin sinatzea, belarri frantsesentzat errazagoa izango zelakoan. 1870eko hamarkadan, aldizkari eta liburu andanen ilustrazioak egin zituen, Notre Dame katedraleko marrazki eder batzuk adibidez. "La Vie Moderne"n lanean hasi eta Frantziako historiari buruzko liburu bat irudiz hornitu zuen. Nolanahi ere, Victor Hugo idazlea izan zen Urrabieta ezagutarazi eta ospetsu bihurtu zuena bere zenbait liburu ilustratu ondoren, hala nola, "Miserableak", "Itsasoko langileak" edota "Barre egin zuen gizona".


FESTA BATEN ONDOREN DESAGERTUA.

Bizitza zinez harrigarria ukan zuen gainera. Artista bohemioa izanik, Parisko Sena ibaiaren ertzean lotuta zeukan itsasontzia zuen bizileku eta "gozategi" (emagalduak lagun minak zituen). Oldartsua ere bazen, gaur egungo gerra argazkilarien antzera aritzen zen-eta. Esaterako, Franko-Prusiar gerran borrokaren alderdi guztiak ehundaka zirriborrotan irudiztatu zituen. Halako batean, prusiarren zelataritzat hartu eta ziegan giltzapetu zuten. Carlos Iriarteri esker baino ez zuten askatu. Anartean ordea, egoeraz baliatu zen ziega zaintzen zeuden soldaduen marrazkiak egiteko. Beste behin, gerra berean Paris bonbardatzen ari zirela, judutarren artean bizi izan zen Panteoian. Beste zenbait gertaeratan ere jardun zuen, hots, azken Karlistadan, errusiar eta turkiarren arteko gerran, Murtziako uholde lazgarrietan, baita Alfonso XII.aren ezkontzan ere.
Lan oparoa egin zuenez, halamoduzko ilustrazioak ere baditu. Hala ere, ikerketa bat egin beharko litzateke gehiago jakiteko, gizon bakar batek ezin baitio hainbeste enkarguri aurre egin. Urrabietaren goreslea den Jorge Oteizak dioenez, "nahiz eta Vierge sinatu, jende mordoa zeukan berarentzat lanean". Urrabieta kezkatua zegoen bere marrazkiek imprentan jartzean kalitatea galtzen zutelako. Halaxe, Gillot argazki grabatzaile argi baten laguntzaz, teknika berezia garatu zuten marrazkiak zuzenean itsasteko, gisa horretan arkatzez egindako marrazketa arte bilakatuz. Honen ondotik, ilustratzaile anitzek Urrabietaren teknika bera erabili zuten; eta garrantzitsuena dena, bitarteko gisa baino arkatza xede gisa hartu zuten.
Bere lan goretsiena 1882an plazaratu zuen, Quevedoren "El Buscón"erako ilustrazioak, hain zuzen ere. Orduan jakin zen zer gertatu zitzaion sei hilabete lehenago: 30 urterekin aneurisma batek jo eta gorputzaren eskuin aldea zeharo elbarritua geratu zitzaion. Bere biografia lausotua dago kontu honi dagokionez; batzuen esanetan, "bon vivant" edo parrandazale porrokatua genuen Urrabieta. Besta "basati" baten ondoren desagertu eta inork ez zekien non zegoen. Hiltzat ere jo zuten, harik eta eliz bateko eskaileretan markesa batek ezagutu zuen arte; beste eskaleekin batera, listua zeriola, tontotua zegoen. Kontuak kontu, ezintasunari aurre egin eta ongi kostata, bi urteren buruan memoria eta mintzamena berreskuratu ez ezik, ezker eskuarekin ere marrazten ikasi zuen, bere ibilbidea 20 urte gehiagoz luzaraziz. Orobat, Clara emaztea utzi eta beste batekin ezkondu zen. Nahiz eta lehengo mailara ez zen inoiz iritsi, "El Buscón" amaitzeko falta zitzaizkion irudiak osatu zituen, baita La Manchan bertan egindako "On Kixote"-ren 257 ilustrazio ere. Ospetsua egin da liburu honen marrazki bat, non Kixote bere gelan ageri den liburuez inguratua. Meritu handiagoa du halaber, bere ezker eskuarekin egin zituela jakiteak.
1889an Frantziako Ohorezko Legioaren "Chevalier" izendatu zuten eta, urte berean, "El Buscón" ilustrazio sortarekin urrezko domina irabazi zuen Parisko Erakustaldian, Eiffel Dorrea eraiki berri. Lanez gainezka zegoenean, hemiplejia makurrago batek jo eta 1904an hil zen Urrabieta. 53 urte zituen


Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Eguneraketa berriak daude