Kostako zaizu Adurtza baino auzo zaharragorik aurkitzea Euskal Herrian: aurten 1.000 urte bete ditu, Donemiliagako Goldea dokumentuan ageri denez (ikusi Gakoak honetan Josu Narbartek idatzitako erreportajea horri buruz), eta merezi bezala ospatu dute bertan bizi direnek. Baina egiari zor, Adurtzaren bigarren bizitza 1950eko hamarkadan hasi zen, fabriken eta adreiluzko etxeen itzalean.
1) Fournierreko emakume kartagileak
Erdi Aroan Adurzaha izenarekin herri gisa agertzen bazaigu ere, Adurtza laster geratu zen biztanle gabe, Gasteizko hiriaren eraginez. XX. mende erdialdean industriarako kokaleku bihurtu zen: San Cristobal hebilla fabrika, Esmaltaciones San Ignacio, BH, Iriondo... eta Naipes Heraclio Fournier. Azkeneko horrek 1948an auzoaren eremu handi bat hartu zuen eta lantegian emakume kartagileek paper garrantzitsua zuten. Aritza Saenz del Castillo historialariak ikertu duenez, 1970eko hamarkadan bertan aritzen ziren 1.000 langileetatik 700 emakumeak ziren. Urte horietan, jasaten zuten bereizkeria laboralagatik –soldata txikiagoa, ardura kargurik eza...– protestan hasi ziren eta hiriko mugimendu feministaren parte bihurtu ziren. Lantegia 1993an eraitsi zuten eta gaur egun auzoko kale luzeenak Fournierren izena darama.
2) Eliza gorri bat
1961ean eraikitako San Ignazio parrokia gorria da. Adreilu gorrizkoa. Inguruko etxebizitza gehienak ere hala dira, baita garai hartan eraiki ziren langileentzako erresidentziak ere. Carlos Abaitua Gasteizko diozesiko gotzaina izan zen sustatzaile, adurtzarrek kontzientzia kolektiboa hartzeko lan eskerga egin zuena –horregatik poliziaren brigada politikosoziala-ren jomugan egon zen–. Adurtzan etxebizitzak egiteko “Mundo Mejor” kooperatiba sortu zuten, handik gertu Errekaleor egungo auzo askea eraiki zuen bera.
3) Zentro soziala
Auzoan jarri ziren fabrikek euren langile guztiak eraman zituzten bizitegi berri edo kolonietara. Horrek berezi egiten du Adurtzaren soziologia, jadanik aurrez bazirelako klase izaeraren jabe. Asko Eibarkoak ziren eta BH eta Iriondo lantokietan aritzen ziren. 1960an zentro soziala fundatu zuten –beste auzoetan ez zegoen halakorik–, sareak ehuntzeko ezinbestekoa. Horrela, Adurtza, Gasteizko langile mugimenduaren lehen ernamuina bihurtu zen, 1976. urtean eztanda egin zuena.
4) Ikastola publikoa
Auzoaren hegoaldean dagoen Adurtza Ikastolak historia bizia du. Arabako Foru Aldundiak sortua, 1980ko hamarkadan gurasoek borroka egin zuten euren seme-alabek denek batera D ereduan ikas zezaten. Lau hamarkada geroago, Adurtza –eta Gasteiz– inoiz baino euskaldunagoa da. Orain, Adurtza eta San Inazio ikastetxe publikoak fusionatzeko asmoa dago, eta horren aurrean gurasoak elkarlanean ari dira segregaziorik gabeko ikastola publiko bakarra sortzeko auzoan.
5) Adurtza dantza taldea
Adurtza kalean, mural koloretsu batek gogoratzen du auzo aktibo batean gaudela: Adurtza dantza taldeak egin zuen iaz, bere 50. urteurrenaren kari. 1974an sortua, gaur egun ehun dantzarik baino gehiagok osatzen dute. Dantza taldea, ikastola, komertzioak, auzo elkartea, mendi kluba... denek ospatu dute aurten auzoaren milurtekoa, eta efemeridea baliatu dute auzoaren izaera komunitarioa azpimarratzeko.
Gakoak PDFan
Zuzeneko musika gustatuz gero, ziur azken hamarkadan Eider Iturriagak egindako argazkiren bat ikusi duzula. Bere bi grinak uztartu ditu bermeotarrak: musika eta argazkilaritza. Eszenatoki batean hain azkar pasatzen den une hori harrapatzeko abilezia du, ikuslearen begietan... [+]
Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]
Euskararen biziberritzeari buruz asko hitz egiten ari azken urteetan eta horren inguruan ari da lanean Euskaltzaindiko talde bat. Talde horretan dago Jon Sarasua ere eta galdetu diogu zeregina zertan den. Galdetu diogu, halaber, udaberrian idatzi zuen Puprilusoko artikulu... [+]
Hedabideen artean erakunde publikoek urtero publizitatearen bidez banatzen duten diru-zakua milioika eurotan zenbatu daiteke. Baina sistema garden eta justu baten faltan, medio batzuk argi eta garbi irabazten irteten dira banaketa horretan, eta Eusko Jaurlaritzaren... [+]
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]
Kontatzen ez dena ez da existitzen. Oso barneratuta daukagu lelo hori, baita informazioa boterea dela eta eragiteko gaitasun handia duela ere. Are gehiago gerra edo gatazketan, batik bat oraindik tresna digitalak asko garatu gabe zeudenean, informazioa ez baitzegoen hain eskura... [+]
Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]
Munduko hainbat txoko zeharkartzen dituzten ibaiek, bizirik dauden heinean, euren begirada propioa dute mundua bera ikusteko. Gizakiaren garapenaren testigu isilak dira: hirigintza, gerra, kutsadura, uholdeak... dituzte ikusmiran, baita euren bazterretan etengabe ernetzen diren... [+]
Marijo Louis paristarra da sortzez, 1977an heldu zen Miarritzera Euskal Herriko borrokek erakarrita. Josetxo Otegi zizurkildarrak 1983an pasa zuen muga Gipuzkoatik Lapurdira, Poliziatik ihesi. AEK-ko irakasle eta ikasle zirela ezagutu zuten elkar. 1986an, GALen atentatuen,... [+]
Goizegi Hiltzeko
Ødei
Autoekoizpena, 2025
53 min.
Ulertzen nauten herrian ez da musika hau entzuten. Rap musikak akaso urte okerragoak izan ditu Euskal Herrian, baina oraindik ez da beste batzuen altuerara heldua. Denentzat ditu koplak Odei Barroso... [+]
Bizikleta hartu eta errepidera ateratzeko gogoa. Olatu gainean surf egiteak zein sentsazio eragiten duen probatzeko irrika. Mendirik mendi ibiltzearen plazera sentitzea. Mendian, hainbestean, baina emakumeak ez du erraza izan gizonenak izan diren kirol eremuetan sartzea... [+]
Okindegiko ilaran, bi emakume. Itxuraz erdi-ezagunak, hitz egiteko duten moduagatik. Pareko egunkaria hartzeko keinua egin du bietan zaharrena dirudienak, eta zera esan dio besteari: “Dauden albisteekin, agian gaur nahiago izango dut animalien dokumental bat ipini”... [+]
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Elkar, 2024
112 orrialde
Eleberri labur honetan egileak XIX. mendeko Euskal Herrira garamatza, sekulako sona hartu zuen Juan Diaz de Garaio hiltzailea duela protagonista. Arabako landa guneko jendarte tradizional eta giro hotzean barneratzen... [+]
