Zertzelada batzuk Libanori buruz

Heliopolis zaharreko Bacoren tenplua, Baalbeken. Jerzy Strzelecki / Wikimedia GFDL

2024ko urriaren 30ean - 08:58
Azken eguneraketa: 18:34
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Hezbollah jokoz kanpo uzteko aitzakiapean, Israelek Libanori eraso dio. Horren ondorioz, Ekialde Hurbileko Suitza txikia foku mediatikoan kokatu da, baina herrialde ezezaguna da oraindik. Antzinaroan, Feniziarren zibilizazio garrantzitsuaren sorburua izan zen, eta baita kristautasunarena ere. Mendeetan zehar, halaber, inperio eta kultura askoren gurutze-bide izan zen: Babilonia, Pertsia, Grezia, Erroma eta otomandarrak.

Lehen Mundu Gerraz geroztik, Erresuma Batuak eta Frantziak Ekialde Hurbilaren gaineko aginte koloniala ezarri zuten Sykes-Picot Hitzarmenean. Bereganatutako lurraldeak bi mandatutan bereizi zituzten frantsesek: gehiengo musulmana zuten lurraldeetan Siriako mandatua; eta gehiengo kristaua zegoen lurraldeetan, Libanoko mandatua. Hori da Libano garaikidearen jatorria.

Biztanle gehienak arabiarrak diren arren, historikoki oreka etniko eta erlijioso zaila izan du Libanok. Ondorioz, independentzia lortu zutenetik (1943), Gobernuko karguak banatzeko araua dute: Errepublikako Presidentea beti kristau maronita bat izan behar da, Lehen Ministroa musulman sunita eta Legebiltzarreko presidentea musulman xiita. Guztira 18 talde etniko-erlijioso dago herrialdean, besteak beste, kristautasunaren hainbat adar, musulman sunitak eta xiitak, drusoak eta Turkiatik kanporatu zituztenetik (1915-23), baita armeniarrak ere.

Israelen sorrerak Libanoren oreka hauskorra hankaz gora jarri zuen. Palestinako errefuxiatu kanpamenduek eta erresistentziaren atzeguardia bilakatu izanak fakzio ezberdinen arteko liskarrak hauspotu zituen. Alde batetik, kristauen gehiengoak eta eskuineko alderdiek palestinarrak kanporatu nahi zituzten, Israelen laguntzarekin; bestetik, musulmanek, ezkerreko alderdiek eta nazionalista panarabiarrek erresistentziari babes eman nahi izan zioten. Gerra zibil luze hartan (1975-1990) Israelek eta Siriak zuzenean esku-hartu zuten.

Egun, bi koalizio politiko dira herrialdeko garrantzitsuenak: Martxoaren 8ko Aliantza (antisionista, Siriaren eta Iranen babesa daukana) eta Martxoaren 14ko Aliantza (Israelen eta Saudi Arabiaren babesa daukana). Baina bi aliantza horiek ez diote gerra zibilaren garaiko bando ezberdinen logikari jarraitzen, izan ere, azken urteetako gertakariek lotura zaharrak bertan behera utzi dituzte. Kristauetako askok azken urteetan Martxoaren 8ko Aliantzaren alde egin du, historikoki Mendebaldearen eta Israelen aldeko jarrera izan duten arren. Izan ere, ohartu dira Israel Libanoko kristauentzako babesa baino mehatxua izan daitekeela; azken hamarkadatan sionistek Libano lau aldiz inbaditu baitute (1978, 1982, 2006 eta 2024), eta gainera, Siriako Gerra Zibilean babesa eman zieten kristauak sarraskitzen zituzten islamistei.

Libanoko ondare arkeologikoa bere historia aberatsaren testigu da, esaterako, Unescok babesturik dauden Baalbekeko eta Tiroko aztarnategiak. Azken asteetako bonbardaketek, ordea, arriskuan jarri dituzte. Baina giza-bizien galera larrien aldean, hori gutxienekoa da.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Historia
Memorian eta bihotzean gordeta, Saturrarango historia zabaltzen jarraituko dute

Saturraran Elkarteak antolatuta, Oroimen Eguneko ekitaldian batu dira larunbatean 1939tik 1944 bitartean Saturrarango Emakumeen Kartzela egon zen inguruan, bertan preso egondako emakume eta umeak oroitu eta omentzeko.


Berako matxinada eta Primo de Riveraren irribarrea

Bera (Nafarroa), 1924ko azaroaren 7a. Anarkista talde bat Beran sartu zen goizaldean, Primo de Riveraren diktaduraren aurka egin eta Espainiako Estatuan iraultza abiatu asmoz.

Espainiatik eta Hego Euskal Herritik Baiona, Hendaia eta Donibane Lohizunera ihes egindakoen artean... [+]


Joseba Lizeaga: “Iruña-Veleiako polemikaren oinarrian grafitoetan topatutako euskararen zantzuak daude”

Urriaren 26an Iruña-Veleia Argitu, ez suntsitu jardunaldian Zenbat esku daude Iruña-Veleian aurkitutako ostraken testuetan? ponentzia aurkeztu zuen Joseba Lizeagak


Ginekologiaren ama esklaboak

Washington (AEB), 1807. AEBetako Konstituzioak esklaboen trafiko transatlantikoa debekatu zuen. Horrek ez du esan nahi esklabotza abolitu zenik, esklaboen iturri nagusia eten zela baizik. Hala, emakumezko esklaboak bihurtu ziren esklabo berriak “ekoizteko” bide... [+]


Afrikaren erromanizazio matematikoa

Berlingo Unibertsitate Libreko eta Zuse institutuko diziplinarteko ikerlari talde batek eredu matematiko konplexua garatu du Afrika iparraldean erromanizazioa nola hedatu zen hobeto ulertzeko.

Plos One aldizkarian argitaratutako ikerlanaren arabera, eredua osatzeko galtzada... [+]


2024-10-25 | ARGIA
Gasteizen 1976ko martxoaren 3an zauritutako beste zazpi pertsona identifikatu dituzte

Egun hartan Espainiako Poliziak bost langile hil zituen eta dozenaka zauritu. Orain, identifikatu gabeko beste zazpi zauritu aurkitu dituela iragarri du Martxoak 3 elkarteak. Oraindik, alabaina, ez dute lortu zauritutako beste 20 pertsona identifikatzea.


Commonwelth-eko gailurra
Karibeko estatuek esklabotzagatik kalte-ordainak eskatu dizkiote Erresuma Batuari

Commonwealth-eko herrialdeen gailurra hasi da ostiral honetan Samoako Estatuan (Ozeania) eta bertan, Karibeko herrialdeak eskatu diote Erresuma Batuari onar dezala bere iragan esklabista, barkamena eska dezala eta kalte-ordainak egin ditzala.


Duela 200 urteko arkeologoaren mezua

Normandiako erromatar garaiko aztarnategi batean lanean ari zirela, arkeologia ikasle batzuek aurkikuntza bitxia egin dute berriki: buztinezko eltze baten barruan kristalezko flasko txiki bat topatu zuten, XIX. mendean emakumeek lurrina eramateko erabili ohi zuten... [+]


Eguneraketa berriak daude