Zertzelada batzuk Libanori buruz
Hezbollah jokoz kanpo uzteko aitzakiapean, Israelek Libanori eraso dio. Horren ondorioz, Ekialde Hurbileko Suitza txikia foku mediatikoan kokatu da, baina herrialde ezezaguna da oraindik. Antzinaroan, Feniziarren zibilizazio garrantzitsuaren sorburua izan zen, eta baita kristautasunarena ere. Mendeetan zehar, halaber, inperio eta kultura askoren gurutze-bide izan zen: Babilonia, Pertsia, Grezia, Erroma eta otomandarrak.
Lehen Mundu Gerraz geroztik, Erresuma Batuak eta Frantziak Ekialde Hurbilaren gaineko aginte koloniala ezarri zuten Sykes-Picot Hitzarmenean. Bereganatutako lurraldeak bi mandatutan bereizi zituzten frantsesek: gehiengo musulmana zuten lurraldeetan Siriako mandatua; eta gehiengo kristaua zegoen lurraldeetan, Libanoko mandatua. Hori da Libano garaikidearen jatorria.
Biztanle gehienak arabiarrak diren arren, historikoki oreka etniko eta erlijioso zaila izan du Libanok. Ondorioz, independentzia lortu zutenetik (1943), Gobernuko karguak banatzeko araua dute: Errepublikako Presidentea beti kristau maronita bat izan behar da, Lehen Ministroa musulman sunita eta Legebiltzarreko presidentea musulman xiita. Guztira 18 talde etniko-erlijioso dago herrialdean, besteak beste, kristautasunaren hainbat adar, musulman sunitak eta xiitak, drusoak eta Turkiatik kanporatu zituztenetik (1915-23), baita armeniarrak ere.
Israelen sorrerak Libanoren oreka hauskorra hankaz gora jarri zuen. Palestinako errefuxiatu kanpamenduek eta erresistentziaren atzeguardia bilakatu izanak fakzio ezberdinen arteko liskarrak hauspotu zituen. Alde batetik, kristauen gehiengoak eta eskuineko alderdiek palestinarrak kanporatu nahi zituzten, Israelen laguntzarekin; bestetik, musulmanek, ezkerreko alderdiek eta nazionalista panarabiarrek erresistentziari babes eman nahi izan zioten. Gerra zibil luze hartan (1975-1990) Israelek eta Siriak zuzenean esku-hartu zuten.
Egun, bi koalizio politiko dira herrialdeko garrantzitsuenak: Martxoaren 8ko Aliantza (antisionista, Siriaren eta Iranen babesa daukana) eta Martxoaren 14ko Aliantza (Israelen eta Saudi Arabiaren babesa daukana). Baina bi aliantza horiek ez diote gerra zibilaren garaiko bando ezberdinen logikari jarraitzen, izan ere, azken urteetako gertakariek lotura zaharrak bertan behera utzi dituzte. Kristauetako askok azken urteetan Martxoaren 8ko Aliantzaren alde egin du, historikoki Mendebaldearen eta Israelen aldeko jarrera izan duten arren. Izan ere, ohartu dira Israel Libanoko kristauentzako babesa baino mehatxua izan daitekeela; azken hamarkadatan sionistek Libano lau aldiz inbaditu baitute (1978, 1982, 2006 eta 2024), eta gainera, Siriako Gerra Zibilean babesa eman zieten kristauak sarraskitzen zituzten islamistei.
Libanoko ondare arkeologikoa bere historia aberatsaren testigu da, esaterako, Unescok babesturik dauden Baalbekeko eta Tiroko aztarnategiak. Azken asteetako bonbardaketek, ordea, arriskuan jarri dituzte. Baina giza-bizien galera larrien aldean, hori gutxienekoa da.
Orduko, eta oraingo, museo mendebaldar ospetsuenak ez bezala, Txinako Jauregiko Museoa ez zen handik eta hemendik jaso edo erosi/ebatsitako edertasunen bilduma tematiko bat, baizik bertan jazotako historiaren goreneko lekukoa.
Londres, 1940ko irailaren 7a. Hegazkin alemaniarrek hiria bonbardatu zuten, Britainiar Uharteen eraso masiboa abiatuz. Edo, bestela esanda, Blitz-a hasi zen.Eta salto batean 75 urte atzera egin eta garai hura ekarri digu gogora Nagore Irazustabarrenak; Blitzaren aurkako... [+]
Euskara “mundu guzira” zabaltzeko 1545ean Bernat Etxeparek idatzitako Linguae Vasconum Primitiae liburua ikusgai jarri dute Baionako Euskal Museoan, urtarrilaren 11ra arte. Inprimatutako lehen edizio horretatik ezagutzen den kopia bakarra Frantziako Liburutegi... [+]
Urriaren 19ra arte dago ikusgai Donostiako Kaian Amerikako konkista eta arpilatzeari bandera berdea eman zion itsas-espedizioko itsasontzi baten erreplika: Cristobal Colónen Santa Maria. Espainiarrek segitzen dute haien loria inperiala gorazarre egiten, bertoko agintari... [+]
Bertsio ofizialaren arabera, ETAko militante Montxo Martínez Antiak 1975ean bere buruaz beste egin zuen Madrilen, Poliziak inguratuta zuen eraikin batean. Eusko Jaurlaritzak bertsio horri eutsi zion 2015ean. Orain, GEBehatokiak ikerketa egin du eta ondorioztatu du poliziek... [+]
Kristobal Kolon nabigatzaile ezagunak 1492an Amerikara iristeko –'Amerikaren aurkikuntza' gisa kontatu izan da espedizio hori historian– erabili zuen hiru ontzietatik handiena izan zen Nao Santa Maria, eta horren erreplikak Donostian egin du geldialdia,... [+]
Eskoziako Highlandseko Eilean Donan gazteluan, XIII. mendeko orrazi bat aurkitu dute, ilea zehaztasunez banatu eta orrazkera elaboratuak egiteko erabiltzen zuten gravoir bat.
Baina aurkikuntzaren garrantzia ez datza piezaren funtzioan, dekorazioan baizik: kirtenean emakume... [+]
Elkarrekin esnatzeko ordua (Susa, 2016) Kirmen Uriberen nobelan oinarrituta, Karmele pelikula zine aretoetan estreinatzear da Asier Altuna (Bergara, 1969). Lehen lurreratzea Donostiako Zinemaldian izan du, eta bertako ateak ireki orduko eman dio elkarrizketa ARGIAri, goizean... [+]
Madril, 1925eko urriaren 13a. José Antonio Primo de Rivera diktadoreak “propaganda antipatriotiko eta antisozialari” buruzko errege dekretua sinatu zuen. 2. ordenan, dekretuak zera zioen: “Lehen hezkuntzako ikuskariek (...) eskoletako testuliburuak... [+]
Bi egun baino ez ditu iraun zabalik LAB sindikatuaren historia barnebiltzen duen 1974tik etorkizunera, LAB zabaltzen erakusketak, Tuterako Rua zentro zibikoan. Erakusketa paratu dute Erriberan 40 urte egin dituela ospatzeko sindikatu abertzaleak antolatutako egitarau barruan.
Arqueología e Historia aldizkari espainiarraren 63. alea, urrikoa, aldez aurretik zetorren iragarria baskoien herriari eta historiari buruzkoa izango zela. Azala, zeinean badirudi erreferentzia egiten zaiola Ocho Apellidos Vascos filmari (bi pertsonaiak hango aktoreen oso... [+]
Sergio Escribano Ruizek (Mungia, 1977) zuzentzen ditu Sancti Spiritu gotorlekuko indusketa arkeologikoak, gaztelarrek Hego Amerikan ezarritako lehenengo asentamendua. Ikerketak testuetan jarritako historia koloniala ezbaian jartzeko aukera eskaini dio.
50 urte bete dira Txiki eta Otaegi fusilatu zituztenetik. Urteurrenaren harira, BERRIAk lan hau ekoiztu.
«Txikiren anaia bat kalean ikusi nuen behin, Zarautzen [Gipuzkoa], eta pentsatu nuen: '50 urte igaro dira fusilamenduaz geroztik. Zer pentsatuko du berak? Nola... [+]
2025eko uztailaren 12an izenpetu zuten hiru aldeen arteko Bougivaleko Akordioa, irlaren etorkizun instituzionala adosteko asmoz. Frantziako Estatuaren "instrumentalizazioa" salatzean gain, FLNKS alderdi independentistak argitu nahi izan du beraiek izenpeturiko dokumentua... [+]