Polloeko mausoleo frankistan hobiratutako hamazpi milizianoak omendu dituzte
Eusko Jaurlaritzak eta Donostiako Udalak omenaldia egin diete 1939an frankisten beste hainbat gorpuzkinekin batera hobiratutako errepublikarrei. Iazko maiatzean identifikatu zituen hamazpi lagunen izenak Aranzadi Zientzia Elkarteak. Erabateko erreparazioa egiteko, mausoleotik gurutze frankista kentzeko eskatu dute biktimen elkarteek.
Duintasuna izeneko eskulturaren erreplika jarri eta agurrarekin eta lore eskaintzarekin omendu dituzte, igande honetan, Polloeko mausoleo frankista batean dauden hamazazpi errepublikarrak. Ekitaldian, Donostiako Udaleko eta Eusko Jaurlaritzako ordezkariez gain, biktimen senideak eta beste hainbat herritar ere izan dira.
Mausoleoa 1939an eraiki zuten agintari frankistek, hasiera batean bando frankistako hildakoak lurperatzeko, eta ia gaur arte iraun duen plaka bat ere jarri zuten: "Espainiaren eta Jainkoaren idealak" defendatzeagatik hil zirela zioen. Toki horretan sarritan egin dituzte ekitaldi frankistak guardia zibilek zein espainiar militarrek.
1940an beste hobi batzuetatik atera eta mausoleoan sartu zituzten miliziano errepublikarrak, gutxienez beste ehun gorpuzkinekin batera
Eneko Goia Donostiako alkatearen esanetan, "frankismoak gure herrian egindako kaltea gogoratzeko eta konpontzeko espazioak berreskuratzen jarraitzen dugu". Lehen pausoa plaka frankista kentzea izan zen, eta orain beste plaka bat jarri dute eskultura dagoen tokian, hildako errepublikarren izenekin.
Nolanahi ere, biktimen elkarteek eskatu dute gurutze frankista ere kentzeko, eta berriki, Elkarrekin-Podemos talde politikoak gauza bera eskatu du Eusko Legebiltzarrean: "Gorpuzkiak ezin badira deshobiratu, gutxienez gurutzea kendu behar da", azaldu du Jon Hernández legebiltzarkideak.
Iragarkiak prentsa frankistan
Aranzadik, lehendik zeuden susmoei segika eta EH Bilduk egindako proposamen batetik abiatuta, 2022ko maiatzean hamazpi errepublikarren izenak identifikatu zituen, PCE, CNT eta UGTko eta herri milizietako kideak denak, Donostiako Udalak eskatutako azterketa egin ondoren: "Azterketak argitu du aukera handiak daudela bertan miliziarren gorpuzkinak egoteko", ondorioztatu zuen.
Dirudienez, behin mausoleoa eraikitakoan, 1940an beste hobi batzuetatik atera eta bertan sartu zituzten, gutxienez beste ehun gorpuzkinekin batera. Gainera, mausoleoan dauden beste hamalau lagunen inguruan ere zalantzak dituzte, ez baitago argi zergatik hobiratu zituzten toki horretan.
Bost metroko zabalera duten alde banatan, metro bateko sakoneran pilatzen dira hezurrak mausoleoan, eta gaur gaurkoz, arkeologoek ezinezkotzat dute errepublikarren gorpuzkinak berreskuratzea.
Ikerketa egiteko Donostiako udal artxiboko eta hilerriko iturriak erabili dituzte; baita garaiko prentsa frankistan, El Diario Vasco, La Voz de España eta Unidad egunkarietan publikatutako iragarkiak ere, senideak "gonbidatuz" gerran hildakoen gorpuzkiak mausoleoan uztera. Aranzadiren txostenean agertzen denez, 1946an "azken abisua" eman zen toki aldaketak egiteko.
Donostiako memoria historikoari buruzko jardunaldia
Martxoaren 16an, ostegunarekin, Aranzadi elkarteak Donostiako memoria historikoari buruzko jardunaldia egingo du Miramar jauregian, Donostiako Udalarekin lankidetzan.
Hainbat adituk hartuko du parte hitzaldietan, hala nola: Arazadiko ikerlaria den Javier Bucesek, Egia, Justizia eta Erreparazioa sustatzeko NBEn kontalari Fabián Salviolik, eta zigor zuzenbidean aditua den Jon Mirena Landak. Horrez gain, frankismoko errepresaliatuen senideen arteko mahai-ingurua ere egingo dute.
2025ean 40 urte beteko dira Mikel Zabalza hil zutenetik, eta 47 urte Germán Rodríguez eta Joseba Barandiaran hil zituztenetik. Horiek guztiak Estatuko Segurtasun Indarren biktimak dira, eta Sanfermines78 Gogoan elkarteak Espainiako Gobernuari eskatu dio "Estatuaren... [+]
IRUTXULOKO HITZAk eta Dinamita Tour egitasmoak 36ko gerra Donostian nolakoa izan zen eta hiria beste ikuspegi batetik ezagutzeko ibilaldia antolatu dute elkarlanean, uztailaren 21erako. Elkargunea Bretxako Sarriegi plazako estatua izango da, 19:30ean, eta Amararaino joango dira... [+]
Astelehenean, 40 urte beteko dira Joseba Sarrionandia eta Iñaki Pikabea presoek Martuteneko kartzelatik ihes egitea lortu zutenetik. Egiako pisu batean izan ziren ezkutaturik bi iheslariak, eta oraindik milaka eztarrik abesten dute «kristoren martxa dabil!».
Altzagatik itsasadarraren parean doan BI-711 errepidearen Jose Luis Goyoaga etorbidearen izena aldatzeko herritarren parte-hartze prozesuaren ondoren, kale horren izen berria Zirgariak etorbidea izango da.
78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.
Inor gutxik ukatuko du ziurgabetasunez beteriko garai batean gaudenik. Krisi ekonomikoaren, ezegonkortasun politikoaren eta klima-aldaketaren inguruko mezuez inguraturik gaude. Ikaraturik bizi gara. Hori guztia gutxi balitz, globalizazioaren ondorioz, nazioen izaera zalantzan... [+]
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]
Nazismoaren biktimak izandako euskal herritarrak oroitzeko Eusko Jaurlaritzak egin duen lehen aitorpen instituzionala da. Hego Euskal Herriko 253 pertsona deportatu zituzten 1940 eta 1945 urteen artean. 113 bertan hil ziren eta beste asko, handik bizirik irten baziren ere... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
50 urte bete dira Polizia frankistak Mikel Gardoki Azpiroz ETApm-ko kidea tirokatuta hil zuenetik. Egiari Zor fundazioko kideek eta Gardokiren kide Juan Miguel Goiburu Mendizabal 'Goiherri'-k hartu dute parte ekitaldian.
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.