Miramarreko bistak, lainoak ezkutatuak
Eguberriotan lagunekin Triestera (eslovenieraz Trst) joan gara oporretan. Bertan, hainbat monumenturen artean Miramar-eko Gaztelua bisitatu dugu. Bitxia da eraikin horren historia. Habsburgtarren dinastiako Maximiliano Artxidukeak eraikiarazi zuen 1856 eta 1860 artean, Carl Junker arkitektoaren zuzendaritza pean. Maximiliano Austriako enperadorearen anaia zen eta bertan ezarri zuen bizilekua, Carlota emaztearekin; izan ere, orduan Trieste ez zen Italiaren parte, Austriar Inperioaren mende baitzegoen.
Alabaina, 1864an bizitza aldatu zitzaion Maximilianori. Urte hartan Napoleon III.ak Mexikon monarkia inperiala ezartzea erabaki zuen, Frantziak herrialde horretan zeuzkan interes komertzialak babesteko, Frantzia Mexikoko zorraren hartzekodun baitzen. Ondorioz, Ingalaterrako eta Espainiako gobernuen laguntzarekin zein Mexikoko kontserbadoreen babesarekin, koroa Maximilianori eskaini zioten. Maximilianok Miramarreko gazteluan egin zion harrera enperadore bilakatzeko proposamena zekarkion ordezkaritzari.
Gaztelua funtzio militarrik gabeko luxuzko bizilekua izan zen. Apaingarri arranditsu eta oparoak ditu. Estilo neogotikokoa da eta artelanez beterik dago. Itsaso Adriatikoaren bazterrean dago eta lorategi botaniko eder batek inguratzen du. Turistentzat han paratu dituzten kartelek ederki azaltzen dituzte eraikuntzaren, altzarien eta apaingarrien xehetasun guziak. Baita goiko solairuan Aostako Amadeo Dukeak XX. Mende hasieran Art Decó estiloan egin zizkion aldaketa eta berrikuntzak.
Baina bisitak aurrera egin ahala, azalpenen inguruko hutsunea nabaritu genuen, Artxidukearen azken hatsaren inguruan erreferentzia bakarra zegoelako. Karteletako batean, oso modu labur eta soilean, Maximilianoren «amaiera lazgarria» aipatzen zen, zer gertatu zitzaion azaldu gabe! Bazirudien ezkutatu nahi zutela Maximiliano 1867an fusilatu zutela. Kontua da, Mexikoko errepublikanoek, Estatu Batuetako Gobernuaren babesarekin, haren armada garaitu zutela. Atxilotu, epaitu eta hil. Horren guztiaren inguruko informaziorik, ordea, ez zegoen gazteluko azalpenetan.
Hari hartatik tiraka, halaber, ohartu ginen ez zela ematen informaziorik eraikuntzan parte hartu zuten langileen edota gazteluko zerbitzari eta neskameen inguruan; ezta Maximilianoren aberastasunaren jatorriaren inguruan ere. Eztabaida piztu zen gure artean: Zer kontatzen digute toki monumentalak bisitatzen ditugunean? Analisi estetikoarekin nahikoa al da ala atzean ezkutaturik dagoena ere kontatu beharko litzateke? Zergatik bisitatzen ditugu hura bezalako toki elitistak? Plazer estetiko hutsagatik?
Hango artelan eta apaingarrietan gazteluan bizi izan zirenen pentsamoldea islatu zuten: erlijiotasuna, militarismoa, kolonialismoa, balore patriarkalak… Esate baterako, anana sarri erabiltzen zuten motibo gisa, kolonietatik ekarritako luxuzko fruta baitzen. Bidaideetako batek esan zuen bezala: “Iduri duena baino gehiago erakusten dute pijokeriek. Baina horretarako ere begiratzen jakin behar eta deskribapen lausengari huts egitera mugatzen dira informazio panelak”.
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]
Aurten Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urteko beteko direnean, Alonsok adierazi du ETAko bi kideek ez zutela nahi Franco osteko gizarte demokratiko bat: "Diktaduraren aurka borrokatzen ziren, baina diktadurak erabilitako tresna berberekin".
Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]
Txiki eta Otaegiren fusilamenduen 50. urteurrenaren harira jarritako olana kendu du Zarauzko Udalak. Sortuk salatu du udalak, EAJ eta PSE-EEk osatuta, "zaborra izango balitz bezala" tratatu zuela olana. Zenbait herritarrek berreskuratu eta Azken Portuko plazan ireki dute.
Gorpuzkiak aurkitu eta lurpetik atera ahal izateko ezinbestekoa izan da Gesalaz Muniango bi bizilagunen testigantza: Lucio eta Domingo Zabalza anaiek adierazi zuten, haur zirela, hainbat pertsona lurperatu zituztela leku horretan Guesalazko haranean, herri horretako... [+]
Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene... 70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta... [+]
Urtemugak hausnarketarako parada izaten dira. Atzera begira jarri, egindako bideari begiratu eta, oraina ulertuta, geroa pentsatzeko. 2025 honetan, urtemuga biribila bete dugu: Gipuzkoa izenaren idatzizko lehen aipamenetik mila urte bete dira, eta aukera ezin hobea iruditu zaigu... [+]
Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]
1991n Alpeetako glaziar batean aurkitu zutenetik, hotzak hain ondo kontserbatutako Ötziren gorpuzkinak informazio iturri oparoa izan dira. Berriki Communications Biology aldizkarian aditzera eman dutenez, momia naturalaren kaxa torazikoa digitalki berregin dute, eta Homo... [+]
Historia garaikideko basakeriarik handienetakoak dira Hiroshimaren eta Nagasakiren bonbardaketak. 1945eko abuztuan, hiru eguneko epean, bi bonba atomiko jaurti zituzten lehen aldiz historian eta bi hiritako biztanleak modu indiskriminatuan hil zituzten. 1945aren amaierarako,... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]
Joan den astelehenean, Paris inguruko Bougival herrian izenpetu zen "oinarrizko akordioa", Kanakiaren etorkizun politikoari buruzko dokumentu garrantzitsua. Testuinguru honetan, Kanakiako Nazio Askapenerako Fronte Sozialistak bere lehen adierazpen ofiziala plazaratu... [+]
Bide parlamentarioa egin beharko du orain. Lege testu honen arabera, 30 urteko epea ezarriko dute sekretuak desklasifikatzeko, eta 45 urtekoa "goi mailako" sekretuendako. Bakoitza hamabost urtez luza daiteke.
Martxoaren 25ean Arabako Foru Aldundiak (AFA) eta Eusko Jaurlaritzak (EJ) prentsa-ohar bat atera zuten, hedabideetan nahiko zalaparta eragin zuena, Gobierno Vasco remite a la Ertzaintza dos piezas cerámicas del yacimiento de “Las Ermitas” por ver indicios de... [+]