Maiatzeko izerdia
Baina baina, a zer maiatza joan zaigun. Sekula ikusi gabekoak izan ditut muturraren aurrean. Eta eskerrak etxetik urruti joaterik ez genuen esp-etxealdian izan garen sasoian, bestela direnak eta ez direnak topatuko genituen...
Aurtengo maiatza pattala izaten ari da, eta horrek eragin handia izan du, nire inguruan behinik. Sasiakaziaren (Robinia pseudoacacia) loraldia izan zen lehen iragarpena. Lore horrekin esaera badut: “Sasiakazia lore, antxoa urre”. Aspaldiko urteetako eskasena. Aurten uste dut biak izan direla ez urre, baizik urri! Hurrengoa sagarrondoena (Malus domestica), hori ere mehatza, bakana. Sagarrondoaren loraldiarekin ere urtero berritzen dugun esaera bada gure etxean: “Martxokoa ez balitz hobe, apirilekoa urre eta maiatzekoa ezer baino hobe”. Aurten ia loraldi osoa maiatzean izaten ari da, eta berandu, hilaren azken hamar egunetan ere oraindik loratzen. Hilaren hamabigarrenean beste gauza xelebre bat ikusi dut, egundo ikusi gabea: sagarrondoa eta gaztainondoa (Castanea sativa) elkarren aldamenean eta biak loretan. Hor dituzue argazkiak, Bizi Baratzea webguneko Instagrameko eta Facebookeko harietan.
Izerdi gorabehera bitxiak ibili dira. Nire ustetan, aurten negurik izan ez izanak eragin gogorra izan du, eta landareek ederki asko antzeman! Hotza derrigorrezkoa da loraldi bikaina nahi bada. Hotzik ez, loraldirik ez, edo, izatekotan, seko eskasa. Aurtengo sagastien atarramentua.
Negua negu, maiatzak berea ere egin nahi du, eta hor etorri da hilabetearen erdi-erdiko hamabostaldian ilgora, 11tik 25era. Maiatzaren ilgora beti izan da seinalatua: haltza (Alnus glutinosa) maiatzeko ilgoran botatzen da. Gezurra dirudi, baina izerdi betean, urteko hazkunde handiena duen tartean, hostogintzara erabat emana dagoenean, orduantxe epaitu eta bota behar da. Izan ere, haltzaren zura malgua nahi dugu, bihurkorra, moldagarria... Izerdiz betetako zura izango da, eta erabat gogortu gabe dagoena. Horrela erraz okertuko dugu. Adibide ederrena gurdi-gainekoa da. Gurdian daramagunari gainean jartzen zaion pieza da. Aurreko ezpatan ziri batekin eusten da, eta atzekoaren kontra gurtetxeari lotzen zaio. Lotzeko bi edo hiru lagunen artean makur-makur eta estu-estu egiten da, gurdiko karga, garo edo gari, ote edo inaurkin, belar edo lasto, halamoduzko gurdibideetako balantzetan gal ez dezan. Haltzaren malgutasun hori harrigarria da, ikusi arte sinestezina. Maiatzeko ilgorakoa. Malguetan malguena. Atzeko eta aurreko ezpata, eta han eusteko ziriak sasiarkaziazkoak. Malgutasuna urrun dutenak, zurrun eta sendo zutik behar dutenak. Negu-neguan, izerdirik gabe eta ilbeheran botatako sasiarkaziazkoak. Zurrunetan zurrunenak.
A ze pagotxa!, esan ohi dugu. Pagotxa edo mauka edo txokoa edo mantxunga edo… onturre edo probetxu ona ateratzen zaion zerbaiti edo horren aukerari esaten zaio “pagotxa”.
Pirinioetan dago ezpel basatien munduko eremurik handiena, eta hain zuzen Nafarroako Pirinioan, Abaurregainan, sortu zuten 2020an Ezpelzaintza 2050 egitasmoa. Cydalima perspectalis sitsa hondamendi handia eragiten ari da ezpeldietan azken urteotan, eta espeziea babesteko eta... [+]
Haurtzaroan, lursailen batean, parkeren batean edo baserri giroko lurretan sarritan izaten genituen “txitxareak” eskuartean… Jolas guneak gero eta artifizialagoak diren garai hauetan ordea, zaila da hiri nahiz herri-guneetan halakoak topatzea. Baina itsasoko... [+]
Aurten bai urtea da. Sagar urtea izango da aurtengo hau (Malus domestica). Eta baialdia behar bezala agurtu eta baliatzeko, besteak beste, dolareak gertatu beharko ditugu.
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]
Lagun asko dut. Ezagutzen ditudanetatik hegalari jendea da mordoxka bat. Duela hiru bat urte, horietako baten bisita izan nuen; ez dut gogoan nor zen. Antxeta mokogorria izan zitekeen, edo zozo eme bat, edo saldo handietan ibiltzen diren arabazozo pikart horietakoren bat, edo... [+]
Maiatzaren 10ean egun osoko festa berezia antolatu dute Zestoako Amilibia baserrian. Agroekologiaren eta elikadura burujabetzaren alde, Gipuzkoako Biolur elkarteak abiatutako proiektua da Amillubi, eta udaberriko hitzordua aitzakia paregabea izanen da tarte eder bat partekatu... [+]
Gure hondartzak marrazoz beterik daude. Igerilariak lasai egon, kostaldean 100-200 metroko sakoneran ditugun hondartza zabalez ari bainaiz. Bertan bizi da Atlantikoko marrazo ugariena eta txikiena.
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
Apirilaren 17an, Brasilgo Eldorado do Carajás-en egin zuten lurrik gabeko 21 langileen sarraskiaren 29. urteurrena izan da. Ordutik, La Vía Campesinak data oroitzen du Nekazarien Borrokaren Nazioarteko Egun gisa, lurrerako eskubidea defendatzeagatik koldarkeriaz erail... [+]
Maiatzaren 22tik 23ra bitartean deklaratu beharko dute auzipetuek. Gazteek salatu dute instituzioak "geroz eta gehiago" ari direla mugatzen protestarako eta mobilizaziorako eskubide politikoa, eta 'Bajadikako 27ak' izenarekin sortu dute plataforma bat. Maiatzaren... [+]
Sasoitsu, osasuntsu eta bizipozez gainezka egotea dut helburu. Jaten dudanak, egiten dudanak eta pentsatzen dudanak eragina du oreka eta malgutasuna lortzeko eta tentsioa saihesteko.
Egurra diamanteak baino arraroagoa, bakanagoa da. Bai, unibertsoan errazagoa da diamanteak topatzea egurra baino.
Proventza eskualdean, Alpeen hegoaldean abiatu zuten Lili Saint-Laurent euskaldunak eta Mathias Guibert proventzarrak abeltzaintza proiektua duela hamar urte pasatxo. “Ardi, ahuntz, behi, txerri eta pottokekin plantatu ginen etxalde dibertsifikatua landuz, baina laborantza... [+]