“Litekeena da Etxebarrieta exekuzio estrajudizial baten biktima izatea”
EHUk eta Aranzadi Elkarteak egindako txosten batek dio zantzu guztien arabera Txabi Etxebarrieta ETAko buruzagiari “bizkarretik” egin ziola tiro Guardia Zibilak 1968an. Bertsio ofizialaren arabera, polizien eta ETAko kideen arteko tiroketa batean hil zen. Ikerketa ofiziala egiteko eta hilketa gizateriaren aurkako krimen izendatzeko eskatu dute.
Ekainaren 7an 50 urte bete dira Etxebarrieta hil zela. Ordu pare baten buruan gertatu ziren ETA eta estatuaren arteko enfrentamendu armatuko lehen bi hildakoak: Etxebarrietak José Pardines guardia zibila hil zuen, eta Guardia Zibilak Etxebarrieta. Mende erdia bete zen egunean aurkeztu zuten Etxebarrietaren heriotza aztertzen duen txostena EHUk eta Aranzadi Elkarteak. Txostenak auzitan jartzen du bertsio ofiziala, zeinaren arabera Etxebarrieta guardia zibilen eta ETAko kideen arteko tiroketa batean hil zen Tolosako Bentaundin (Gipuzkoa). “Istilua egon bazen ere, ezerk ez du esplikatzen Etxebarrietak bizkarrean jaso zuen tiroa. Ondorioz, litekeena da Etxebarrieta exekuzio estrajudizial baten biktima izatea”, laburbildu du EHUko zuzenbide prozesaleko irakasle Eneko Etxebarriak.
Aurkezpenean Etxebarria bera, Aranzadiko ikerlari eta historialari Javier Buces, eta Etxebarrietaren senide Kepa eta Aitziber Ibaibarriga egon dira presente. Txostena osatzeko “gertakariari buruzko ikerketa historikoa eta azterketa juridikoa” egin dute, “urraketa larriak izan zitezkeen giza eskubideen ikuspegitik”, azaldu du Aranzadi elkarteak. Bi iturri nagusi erabili dituzte gertatutakoa argitu nahian: dokumentazioa, eta lekukoen testigantzak.
Dokumentuak eta lekukotzak
Dokumentazioari dagokionez, artxibo militarreko informazioa eta 16/68 auziari dagokiona aztertu dute. Buces historialariak salatu du “zailtasunak” izan dituztela informazio hori aztertzeko. Azaldu du 16/68 auziko dokumentazioa “erabakigarria izan dela”. Bertan jasota daude guardia zibilen deklarazio “kontraesankorrak”. Bertan dago ere auzitegi medikuaren txostena, EHUko eta Aranzadiko kideez azaldu dutenez argi adierazten duena Etxebarrietari bizkarretik egin ziotela tiro, lurren edo lurrera erortzear zegoela. Bucesek azpimarratu du Etxebarrieta hil zuen eta Etxebarrietaren heriotza ikertu zuen erakundea berbera dela: Guardia Zibila.
Hainbat lekukotasun aztertu dituzte txostena osatzeko: Etxebarrietaren heriotzaren unean bertan ziren Iñaki Sarasketa eta Eduardo Osarenak, gorpuaren bila bertaratu ziren senideena eta 200 metrora zegoen lantoki batean aurkitzen zen pertsona batena. Azken lekukotza hori 2019an jaso zuten, eta baieztatzen du “Etxebarrieta tirokatua izan zela, eta berak ez zuela tirorik egin”. Gainontzeko lekukotzek ere auzitegi medikuari arrazoia ematen diotela adierazi du Bucesek. Gaineratu du senideek “mediku bat” ikusi zutela guardia zibilekin eztabaidan, eta uste du horrek azaldu dezakeela Etxebarrietaren autopsia txostena “oso laburra” izatea Pardinesenarekin alderatuta
Ikerketa ofiziala
Giza Eskubideen Europako Hitzarmenaren bigarren artikuluan oinarritu dira txostenaren egileak ikerketaren ondorioak ateratzeko. Artikuluaren arabera gobernuak bi ardura zituen, gertatua ikertzea eta exekuzioa ekiditea. Gobernuak lehenbiziko ardura urratu zuela azaldu du Etxebarriak, ikerketa justizia militarrak ikertu zuelako. Bigarrena urratua izanaren “probabilitate handiak” daude ere, Etxeberrietak tiroa nola jaso zuen aintzat hartuta.
Hori guztia kontutan hartuta, txostenaren egileek ikerketa ofiziala abiatzeko eskatu dute, horretarako aukerak daudela ziurtatuz. Erakundeek Etxebarrietaren heriotza giza eskubideen urraketa gisa aitortzea ere eskatu dute. Senideek adierazi dute txostena Eusko Jaurlaritzaren balorazio batzordean aurkeztuko dutela helburu horrekin.
2025ean 40 urte beteko dira Mikel Zabalza hil zutenetik, eta 47 urte Germán Rodríguez eta Joseba Barandiaran hil zituztenetik. Horiek guztiak Estatuko Segurtasun Indarren biktimak dira, eta Sanfermines78 Gogoan elkarteak Espainiako Gobernuari eskatu dio "Estatuaren... [+]
IRUTXULOKO HITZAk eta Dinamita Tour egitasmoak 36ko gerra Donostian nolakoa izan zen eta hiria beste ikuspegi batetik ezagutzeko ibilaldia antolatu dute elkarlanean, uztailaren 21erako. Elkargunea Bretxako Sarriegi plazako estatua izango da, 19:30ean, eta Amararaino joango dira... [+]
Astelehenean, 40 urte beteko dira Joseba Sarrionandia eta Iñaki Pikabea presoek Martuteneko kartzelatik ihes egitea lortu zutenetik. Egiako pisu batean izan ziren ezkutaturik bi iheslariak, eta oraindik milaka eztarrik abesten dute «kristoren martxa dabil!».
Altzagatik itsasadarraren parean doan BI-711 errepidearen Jose Luis Goyoaga etorbidearen izena aldatzeko herritarren parte-hartze prozesuaren ondoren, kale horren izen berria Zirgariak etorbidea izango da.
78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.
Inor gutxik ukatuko du ziurgabetasunez beteriko garai batean gaudenik. Krisi ekonomikoaren, ezegonkortasun politikoaren eta klima-aldaketaren inguruko mezuez inguraturik gaude. Ikaraturik bizi gara. Hori guztia gutxi balitz, globalizazioaren ondorioz, nazioen izaera zalantzan... [+]
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]
Nazismoaren biktimak izandako euskal herritarrak oroitzeko Eusko Jaurlaritzak egin duen lehen aitorpen instituzionala da. Hego Euskal Herriko 253 pertsona deportatu zituzten 1940 eta 1945 urteen artean. 113 bertan hil ziren eta beste asko, handik bizirik irten baziren ere... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
50 urte bete dira Polizia frankistak Mikel Gardoki Azpiroz ETApm-ko kidea tirokatuta hil zuenetik. Egiari Zor fundazioko kideek eta Gardokiren kide Juan Miguel Goiburu Mendizabal 'Goiherri'-k hartu dute parte ekitaldian.
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.