Hizkuntza gutxiagotuen eta zapalduen gaia plazaratzeko eta  kontzientzia pizteko apustua egin da lehenengoz. Hiztun horiek Berlinen bizi dituzten errealitateak, erronkak eta ametsak partekatzeko apustu xumea izan da. Aurten, euskara eta kurduera hizkuntzak saretzeko lehen gaubela antolatu da. Sprachen im Widerstand,  euskara eta kurduera hizkuntzen gaubela, edo kurdueraz, êvarek ji bo zimanê kurdî û baskî.

Kurdua eta euskalduna bi komunitate bizi eta borrokalari dira eta komunitate horietako hizkuntzaren aldeko bi borrokalarik elkarrekin topo egin zuten Berlinen: Ciwan Tengezar eta Amaia Orbe Barrio. Eta hala, abesti bat euskaratik kurduerara itzultzeko proiektu bat loratu zen pasaden udazkenean.

Roj, berf, azadî… kurdueraz Laboaren “Martxa baten lehen notak“

Itzultzea, amaigabeko bidaia izan daiteke sarri, baita sorpresaz betea ere. Datari asko erreparatu gabe martxan hasi zen ideia hau horren adibide bat da, behar zuen unean bertan gorpuztu baita. Izan ere, Mikel Laboa eta Joxean Artzeren “Martxa baten lehen notak” abestiaren itzulpenak eman zion hasiera bidai honi. Eta sekulabelardiko kantariaren zilarrezko ahotsa itzali eta hamar urte igaro direla,  Ciwan Tengezarrek kurdueraz abestu du estreinako aldiz Berlinen. Kointzidentzia bitxia, edo hobe esanda, harribitxia.

Martxa baten lehen notak 1980an grabatu zuen Laboak. Garai hartan, donostiarrak "Internazionala" abestia gustuko bazuen ere  herri txikien arazoa faltan sumatu zuen, eta hala, gizakien eta herrien arteko elkartasunaren ideian oinarritutako martxa xumeago bat sortzea erabaki zuen. Laboak martxaren musika egin eta Artzeri testu bat idazteko eskatu zion ideia horretan oinarrituta. Kanta hau horren emaitza izan zen. Eta hala, urte batzuk geroago, lehen kurduera eta euskara hizkuntzen gaubela antolatu da Berlinen, ideia berberean oinarrituta. Gaubelaren karteleko ilustrazio indartsua Lena Pritchardek sortu du, abestiaren itzulpen proiektuan oinarrituta.

Musika, hizkuntzen arteko zubi.

Nagore Soroa Hernandezek idatzitako bertso batekin eman zaio hasiera gaubelari  eta ostean Markel Anasagasti, Lander Majuelo, Jone Bolibar, Mikel Elgezabal eta Amaia Orbek euskarazko hainbat abestiz girotu dute mahai-ingurua hasi bitarteko tartea.

Ostean, bi hizkuntzek eta horien hiztunek Berlinen bizi dituzten errealitateen, erronken eta ametsen berri izan dugu, Matthias Hofmannek moderatutako mahai inguruan. Batetik, Euskal Herrian jaiotako Nekane Etxaide eta Berlinen jaiotako bere alaba Mireia Noriega aritu dira; euskararen egoera orokorraz, Frankoren diktadura garaiaz zein Berlinen euskara sustatzeko egiten diren ekimenez. Bestetik, Iparkurdistaneko Ciwan Tengezar eta Berlinen jaiotako bere seme Zervak Tengezar aritu dira, transmisioaren garrantziaz eta norbere ama hizkuntza ikastearen garrantziaz. Bestalde, kurduerak gaur egun jasaten duen zapalkuntza bortitzaz aritu dira, eta Berlinen ere komunitate turkoaren presioa oso presente dagoela aipatu dute. Argiak duela gutxi elkarrizketatu zuen Suna Altuna eta  kurduera "Francoren garaian euskara zegoen egoeran” bezala dagoela azaltzen zuen aktibistak. Mahai inguruaren ostean, hurbildutakoek kurduera zein euskara pixka bat ikasteko aukera izan dute Amaia eta Ciwanek prestatutako dinamika, dantza eta abestiek lagunduta.

Gaubelari amaiera emateko, Adar Ensemble taldearen musikaz gozatu ahal izan dugu. Munduko txoko ezberdinetako musikariek sortutako taldea izan arren, kurdueraz abesten dute. Hala ere euskaraz abestu entzun ahal izan ditugu lehenengo aldiz, “Martxa baten lehen notak” bertsioa aurkeztu dutenean. Laboaren abestiaren bertsioa, ordea, ez da sorpresa bakarra izan. Wester Desamours baxujoleak gaubelarako espresuki eta Haitiko kreol hizkuntzan, hau da, bere ama hizkuntzan, konposatutako abesti batez gozatu baitugu.

Ziman şoreş e. Hizkuntza iraultza da.

Her biji zimanê kurdî û baskî!

Nagore Soroa Hernandezen bertsoa:

Ongi etorri Kurduera ta

Ongi etorri Euskera!

Martxa luzeak pausu txikian

Izaten du hasiera.

Lehen topaketa, lehen jolasa,

Lehen besarkada hauxe da,

Eskutik heldu eta goazen

Gure bidean aurrera!

Xumeak eta ikustezinak

Amets politak bezela.

Perfume gara, harribitxiak,

Txokolatezko pastela.

Ez gara handi, ez boteretsu,

Ez Trump eta ez Angela.

Bizirik gaude, bizipozez blai,

Eta entzun gaitzatela!

Ikasi, hitz egin, irakatsi,

Kultur-ekintza, protesta...

Hizkuntza Berlinen mantentzea

Gure helburu ta kezka.

Elkartu gara anaitasunez

Ta ilusioz gainezka.

Lanean bihar segiko dugu,

Orain has dadila festa!