Negua beti gertatu izan zait malenkoniatsu. Leihotik begira eta oroitzeko garaia, besterik ez. Udazkenaren eta udaberriaren tarteko burokrazia saihestezina, paramentu bertikal batean zuriz margotzea ostera gainean nahi dena islatzeko. Ez da nire kontua bakarrik, elurra bustia dela ahazten dutenei ere gorritzen zaizkie hatz-mamiak noizean behin. Nostalgiak laburbiltzen du garaia, inoiz izan ez duzun beheko suaren parean eskuak berotzea, sekula ere gustatu ez zaizkizun polboroiak irensten dituzun bitartean.
Zinez da boteretsua nostalgia. Ez da kontu berria, badakit, badakit, eta amarauna ikusezina osatzen du, digu. Orpo eta behatz lotzen dituen hari ikusezina, itsaskorra, anabasa, oztopoa. Errotuta dagoen hura zirikatzen duena. Baina hau ez da saiakera antropologikoa, oraingoz bederen, sareetan gora eta behera begira dagoenaren hausnarketa baizik.
Nostalgia ez da iraganeko garai sinpleak faltan sumatzea; nostalgia, gehienbat, inoiz gertatu ez den aldi baten desira da
Etengabeko irudi zaparradan asko, asko asko, dira azken aldian agertzen zaizkidan arte klasikoko kontuak: Notre Dame Parisekoa zein Amiensekoa, Coloniako katedrala, Burgosekoa, Bernini, Borromini eta beste hamaika izen italiar. Nahaspila, berdin du arte grekoa, gotikoa, barrokoa ala neoneoneoneoklasikoa. Funtsa, zera, mezua, hamaika argazkian behin loratzen den burutazio inozoa: Zergatik ez dugu horrelakorik eraikitzen dagoeneko?
Erantzuna, antza, begi-bistakoa irakurle ororentzat: emakumeengatik, marikoiengatik, mairuengatik, migratzaileengatik, wokengatik… Propaganda erreakzionarioa, esan gabe doa. Mezu hau sareetan modu ia-ia industrialean hedatzeko ardura hartu dute zenbait kontuk, eta jarraitzaile andanak babesten ditu. Ezin faxistei esan antolatzeko gaitasunik ez dutela. Al César lo que es del César.
Ez da kontu makala, zuk zutabe (korintio) hau irakurri bitartean jende mordoak Versailleseko argazkiak ikusi eta zintzotasun osoz galdetu dio bere buruari zergatik ez denentz horrelakorik egiten. Beste garaiak errazagoak izan zirelako, antza. Nostalgia ez da iraganeko garai sinpleak faltan sumatzea; nostalgia, gehienbat, inoiz gertatu ez den aldi baten desira da.
Argazkietan denak ematen du erraza, susmagarria gertatzen zait. Zuri beltzean argazkiei arazoak ere ezabatzen ei zaizkie. Historia gure (subjektu eliptikoa, red flag) hanka sartzeetatik ikasteko irakasten zaigula errepikatu izan da behin eta berriro, baina inork ez du izan nahikoa ausardiarik akats entzutetsuez hitz egiteko. Ondorioa begi bistakoa da; benetako memoriarik izan ezean hutsuneak betetzeko joera larregizkoa, fill in the gaps historikoa.
Baina hau ez da saiakera historikoa, oraingoz bederen, katedral eta jauregien ateo baten hausnarketa baizik. Ordena klasikoen, marmolezko eskulturen eta frontoi erraldoien artean nostalgia pozoidunik sar ez dezaten abisua da. Azken finean, historikoki aurrera egiteko modu ezagun bakarra ditxosozko jauregi, eliza eta gazteluei su ematea izan da.
Joxe Azurmendi (Zegama, Gipuzkoa, 1941-2025) idazle, filosofo eta saiakeragilea zendu da. Literatura eta pentsamenduaren arloan lan itzela egindakoa, intelektual gisa ez ezik, euskararen eta kulturgintzaren aldeko mugimenduetan engaiaturik eman zuen bizitza osoa. Besteak... [+]
Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena
Elkar, 2024
------------------------------------------------------------------
Helduentzat bigarren liburua du Karmele Mitxelenak. Lehenengoa ipuin liburua izan zen, eta honetan ere nabari zaio ipuingile eskua; izan ere,... [+]
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Igela, 2025
George Orwell Abereen etxaldea (Animal farm, 1945) eta 1984 (1949) eleberriengatik ezagutzen dugu, euskarara itzuliak biak. Baina horien aurretik Down... [+]
Lehengoan batera elkarrizketatu gintuzten Gonzalo Hermo poeta galiziarra eta neu. Kontatzen nion niri ere gustatuko litzaidakeela esatea nire aurrekoak marinelak izan zirela, baina nire familian denak dira galdatzaileak. Gainera, eremu industrial batean bizi naiz, itsasotik... [+]
Antzinako berri-berriak
Kae Tempest
Igela, 2022
-----------------------------------------------------------------
This poem was written to read aloud / Poema hau ozen irakurtzeko idatzi zen.
Horrela hasten da Kae Tempesten Antzinako berri-berriak liburua, lehen... [+]
Ane Zubeldiak (Hondarribia, 1994) eta Eider Adeletxek (Pasaia, 1995) osatzen dute Mejillon Tigre kolektiboa. 2016tik 2019ra Autobiographikal saioa egin zuten, hainbat emakume poeten lanak biltzen zituen zuzenekoa; eta ordutik beste hainbat proiektu ere egin dituzte bakarka... [+]
Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala- Sa
Testu zaharrak, 2022
Zitkala-Sa hegoaldeko Dakoten erreserban (AEB) jaio zen 1876an. Eskolan asimilazioan oinarritutako hezkuntza jaso zuen, eta horren... [+]
6 urtez azpiko haurrek egunean ordubetez baino ezin zuten egon Debako liburutegian, eta egoera hori aldatzeko borrokan aritu da herriko ama talde bat. Udal gobernuak jarrera aldatu eta onartu du herritar guztiek, duten adina dutela, nahi dutenean egon ahal izatea liburutegian... [+]
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Ziburuko Euskal Liburu eta Disko Azoka iragan da ekainaren 7an, 40 bat argitaletxe eta diskoetxe eta milaz gora bisitari elkarturik herriko plazan. Euskaraz bagara lelopean iragandako seigarren edizio horren balorapen baikorra egin dute Baltsan eta ARGIA antolatzaileek: euskara... [+]
Bidaide eta gogaide XVII. mendeko Arnaud Oihenarteren Atsotitzak eta neurtitzak liburuan kausitu dezakezu, eta bidean kausitu eta gustura ondoan harturiko bidai-lagunari erraten zitzaion "gogaide". Aurelia Arkotxak ekarri zuen gurera, Zubiburu solasaldian, hain justu... [+]
Neska transexual baten ama, haurtzaroan bere genero identitateagatik bullyinga jasan zuen gizona edota LGTBI kolektiboko nikaraguar erbesteratua ezagutu eta horietakoren batekin bizipenak partekatu eta solastatu nahi duenak aukera izango du datozen egunetan Nafarroako sei... [+]
Gasteizko Gaztetxean batzen den Azpimarra irakurle taldeak antolatu ditu topaketak. Ostegunean stand-up ikuskizun batekin hasita, Xabier Montoiaren eta Maddi Sarasuaren arteko mahai inguruarekin amaituko dituzte jardunaldiak, osteko Azpimarraren poesia ekitaldi musikatuarekin.
Bidaide eta gogaide XVII. mendeko Arnaud Oihenarteren Atsotitzak eta neurtitzak liburuan kausitu dezakezu, eta bidean kausitu eta gustura ondoan harturiko bidai-lagunari erraten zitzaion "gogaide". Aurelia Arkotxak ekarri zuen gurera, Zubiburu solasaldian, hain justu... [+]