Gipuzkoako baso zabal handi
1847an Juan Ignazio Iztuetak Gipuzkoako probintziaren kondaira liburua argitaratu zuen. Bertako bederatzigarren kapituluak izen hau du: Gipuzkoako Baso zabal andi eta zuaitz liraiñ galanten barri zuzen egiazkoa. Honela da bere hasiera: “Gipuzkoako mugape guztia da, baso edo oian galant begitango anitzekin osotoro josia, eta zuaitz mardul lirañaz ondo janzia. Berenez jaio ta aziak dira ugaritsuenak, bikañenak, eta baliorik andienekoak. Probinzia onetako lurrak bere griñaz ematen dituen zuaitzik ezagutuenak dira…”; eta izen parrasta botatzen du.
1847an, atzo, Gipuzkoan zeresana bazuten arbola eta bestelako landare mordo hori berritzeak ez digu kalte egingo. Ez da makala zerrenda! Zergatik ote datoz hurrenkera horretan? Nire iritziz, egileak garrantzitsuenetik apalenera jota idatzi zituen aurren-hurren horretan. Izenetan ere badago zer ikasia bertan.
Aretxa edo haritza (Quercus robur), pagoa (Fagus sylvatica), artea (Quercus ilex), zumarra (Ulmus spp. seguruenera zumar hostozabala Ulmus glabra), agiña, hagina (Taxus baccata), lizarra (Fraxinus excelsior), ametza (Quercus pyrenaica), elorria (Crataegus monogyna), alza edo haltza (Alnus glutinosa), gorostia (Ilex aquifolium), urritza edo hurritza (Corylus avellana), lertxuna (Populus tremula), zumalikarra edo zumalakarra edo oilakarana (Frangula alnus), ezkia (Tilia spp. seguru asko ezki hostozabala Tilia platyphyllos), astigarra (Acer spp. ziur aski astigar zuria edo ostartxa Acer pseudoplatanus eta astigar arrunta Acer campestre), makala (Populus nigra), ostatxuria edo hostazuria (Sorbus aria), kurkutxa edo gurbitza (Arbutus unedo), intxusa (Sambucus nigra), ezkerraina edo ezker-aihen (otsaihena edo biera-belarra Humulus lupulus izan daitekeena, edo basoetako atxaparra Lonicera periclymenum, edo ezkerte zuria Calystegia sepium edo ezkerte beltza Convulvulus arvensis), likabra edo epurua (Juniperus communis), erika edo txilar jendea (Erica spp. eta Calluna vulgaris), elotriska edo elorri-kriska (Genista scorpius), itsasa edo isatsa (Cytisus scoparius), zurbeltxa edo zubeltza edo abaritza (Quercus cocciferaa), artanozka, gurpitxa edo gurbitza (Arbutus unedo), zamandorra edo zuhandorra (Cornus sanguinea), maalza edo maaltza edo udare makatza (Pyrus pyraster), otea (Ulex spp.), sosatsa, zumea (Salix spp.), zaika, aiena edo aihen zuria (Clematis vitalba), nekosta (Cupressus sempervirens), arantza beltza (Prunus spinosa), arantz-zuria, arkasatza edo endalaharra (Smilax aspera), txillarra, erramua edo ereinotza (Laurus nobilis), ziga (Malva sylvestris), ezpela (Buxus sempervirens), gañabera (Arundo donax), kotala, udalatxa (Sorbus x domestica), zurikotxa, friskua edo albertxikoa (Prunus armeniaca), ziurza, lekeltxorra (Pistacia lentiscus), biñorria edo beltxalia (Ligustrum vulgare), karraska, urkia (Betula spp.), otsalizarra (Sorbus aucuparia)...
Zenbat izen, zenbat jakintza! Batzuk ezin izan ditut identifikatu… Zenbat ikergai! Eta falta direnak? Gaztainondoa (Castanea sativa) non dago? Eta maspila (Sorbus torminalis)? Eta abar…
Tokitan gaude. Zenbat ezagutzen ditugu orain? Gaur egun gure jendartea egiten ari den mendiaren kudeaketa zantarraren adierazle pedagogikoa. Eta basogintzaz arduratzen direnez zer esan! Gure ondorengoak lotsatzeko modukoa.
Aurten bai urtea da. Sagar urtea izango da aurtengo hau (Malus domestica). Eta baialdia behar bezala agurtu eta baliatzeko, besteak beste, dolareak gertatu beharko ditugu.
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
Maiatzaren 22tik 23ra bitartean deklaratu beharko dute auzipetuek. Gazteek salatu dute instituzioak "geroz eta gehiago" ari direla mugatzen protestarako eta mobilizaziorako eskubide politikoa, eta 'Bajadikako 27ak' izenarekin sortu dute plataforma bat. Maiatzaren... [+]
Urduñako 2022-2042 Onura Publikoko Mendia Antolatzeko Planaren parte da ekintza, eta Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailaren babesa eta Bizkaiko Foru Aldundiko Mendi Zerbitzuaren laguntza jaso du.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]
Administrazio Epaitegiak arrazoia eman dio EH Bilduk Lizarrako plantilla organikoaren hizkutnz profilen aurka jarritako helegiteari.
Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]
Lapurdiko hezegunea funtsezkoa da biodibertsitatearen biziraupenerako. Proposamena eremuan zabaldu dute eta Errobi inguruko sistema hidrauliko osoa barnean izango luke; Baionako, Angeluko, Basusarriko, Milafrangako eta Uztaritzeko Aturri ibaiaren ibaiadarrak, esaterako. Bost... [+]
Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.
Azaroaren 23an egingo dute tokiko arbola, fruitondo eta landare ekoizleen azoka. Horrez gain, egitarau oso indartsua prestatu dute 22 arratsaldetik hasita 23 iluntzera arte: bioaniztasunari buruzko mahai-ingurua, sagarrari buruzko mintzaldia, "Nor dabil basoan?"... [+]
UNESCOk Munduko Biosfera Erreserben Sarea zabaldu du hamaika izendapen berrirekin, horien artean da Iratiko Oihana. Astearte honetan jaso dute diploma Zaraitzu eta Aezkoa ibarretako presidenteek Ariben.
Barrikoteak, barrikak, bukoiak eta upelak bete berriak ditugu etxean sagar muztioz (Malus domestica). Makina bat beteko ziren, ipar eta hego, gure geografia guztian mahatsarenarekin ere (Vitis vinifera). Sagasti, mahastiko lanak eta dolare, soto, upelategi eta pitarretako lanak... [+]
Mugitzeko eta ibiltzeko zailtasunak dituzten 5 urteko bi ikasleri asteroko baso-eskola saioa egokitu zaie Irungo ikastetxean: muga eta beldur artean hasitako erronkak onura, garapen eta ikasketa handiak izan ditu. "Oso babestuta dauden ikasleak dira eta basoan aske uzteak... [+]