Beltzetik...
Landareetan beltza urria bada, loreetan zer esanik ez! Lorezaintzan beti izan da erabili xamarra den edozein espezietan lore beltza duen barietatea lortzeko “borroka”.
Kolore beltza oso urria da landareetan. Pinu beltza ere (Pinus radiata) esaten zaio insignis pinuari edo pinu azkarrari, azken mendean gure mendiak margotu dituen pinuari, alegia. Beltzez margotu dituenari. Beltza sortzen duen paisaiaren kolorea, eta beltza bera igaro den tokietan utzi duen panorama, doluaren panorama.
Makal beltza ere (Populus nigra) badugu, bere hostoaren ilunagatik eta bera landatzeko eragatik eta duen hazkundeagatik sortzen dituen makaldi itxi, sarri eta tapituetan sortzen duen ilunpeagatik, beltza izena duena. Intxaurrondo beltza ere (Juglans nigra) bada. Izena ez datorkio Altzako Intxaurrondoko kuarteleko istorio beltzagatik, ez. Bere zuraren koloreagatik du izen hori. Intxaurrondo arrunta espeziean (Juglans regia) zenbaitek ale batzuei “intxaur beltza” esaten diote. Intxaurrondo arrunt batzuek ere beltza izan ohi dute barruko zura, eta horiek egun eta berealdiko salneurria izaten dute.
Berez kolore beltzeko loreak urdin, ubel, gorri edo horien arteko nahasketa oso ilun batekoak dira. Esan daiteke beltz-beltzik ez dela
Landareetan beltza urria bada, loreetan zer esanik ez! Lorezaintzan beti izan da erabili xamarra den edozein espezietan lore beltza duen barietatea lortzeko “borroka”. Izugarrizko balioa ematen zaio ez dagoen hori eskuratzeari; hibridazioaren hibridazioz sortutako bitxikeriari; zure sorkuntza horri zuk nahi duzun izena jartzeari; zorrotz patentatu ondoren lorpenaren berri emateari; eta ondorengo irabazpideak dakarren etekinari.
Berez kolore beltzeko loreak urdin, ubel, gorri edo horien arteko nahasketa oso ilun batekoak dira. Esan daiteke beltz-beltzik ez dela. Baina negozioa hortxe eta beltz izenekoak beltz saltzen dira, erruz.
Idi-bihotzetan (Tulipa sp.) borroka handia dago. “Queen of the night”, “Black Parrot”, “Nearly”, “Ebony Queen” eta “Black Hero” barietateak, adibidez. Izenena ere saltsa polita da, zeinek baino zeinek beltzagoa jartzen. Idi-bihotzetan batek soilik dio egia: “Nearly” idi-bihotz beltza, hau da, ia-ia beltza.
Lirio edo ostargi-belar arruntarenetik ere (Iris x germanica) bada aukera: “Hello darkness”, “Raven girl”, “Midnight oil”, “Black is black”, “Bad intentions”... Izen beltzak...
Arrosaondoetan ere (Rosa sp.) beltz-beltzik ez da, baina eskainiko dizkizute. Baita kala (Zantedeschia aethiopica), kosmosa (Cosmos sp.), bioleta (Viola sp.), petunia (Petunia x hybrida), malba gorria (Alcea rosea) eta abar ere.
Euskaraz ere badugu gure beltza: beltza-belarra (Scrophularia nodosa). Loretxo ia beltzak ematen ditu... Horregatik ote du izen hori?
Ni, badaezpada, aurtengo udaberriaren hasieran beltzez janzten hasi naiz atariko lore baratzea. Bi landare bitxi ekarri ditut: intsusa hosto-estu beltza (Sambucus nigra var. phorphyrophylla “Eva”) eta aspaldian topatu ezinik nenbilen dalia beltza (Dahlia “Verrones obsidian” edo “Honka Black”). Azken horrek lehen lorea ireki ordurako, Bizi Baratzearen sareetan erakutsi dut, eta landarezaleengan upielako poza sumatu dut. Urteko egun luzeenetan, argienetan, beltzetik.
Tolosatik abiatu eta Bedaion gora egin, Menditxiki aldera. Batean Bedaio, bestean Zarate, Gipuzkoako eta Nafarroako muga-mugan gara. Hantxe dira helburu ditugun lursailak, Itxitua eta Erlo, garai batean lahar, pagadi gaur egun: Gregorio Ugartemendia Zubillagaren basoa duzu.
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan,... [+]
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Galdera hau jaso berria dut Bizi Baratzeako postontzian: "Gaia San Joan bezperako familia afarian atera huen, Unanue sagardotegian, Azpeitian. Seguran Santa Engrazia egunean erein behar ditugun haziak bedeinkatzen dira. Erein beharreko hazi guztiak eramatea komeni al da?,... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Bost hilabete bete dira otsailaren 6an traktoreen mobilizazioak hasi zirenetik. Mirene Begiristainek eta Isabel Alvarezek ekofeminismoaren betaurrekoak jantzita aztertu dituzte mobilizazio hauek eta fokutik kanpo geratu diren laborariak eta aldarrikapenak ekarri dituzte lehen... [+]
Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]
A zer lanak ematen dizkigun! Txoratzen gaitu tomateak (Solanum lycopersicum). Artaxoakoa dela, edo Tuterako Itsusia, edo Aretxabaletakoa, edo Erandiokoa, pikoluzea, gerezia dela, madari tomatea dela, Igeldo, mendigorria, transgenikoa dela, Eusko Labela dela, idi-bihotza, korta... [+]
Joxe Blanco Gomez laudioarra Lamuzanaturgunea blog-aren bultzatzaile eta Laudiokolore ekimeneko kidea da. Urteak daramatzate Laudion basa landareen inguruko sentsibilizazioa eta formazioa egiten, eta maiatzean, Arraño mendiko baso orkideen inguruko jardunaldiak egin... [+]
Kakalardo adar-luze honen irudiak ez du zalantza izpirik uzten: ez du parekorik. Gure lurretan, eta Europa osoan ere, genero honetako espezie bakarra da. Bere tamaina handiak (kakalardo bat izateko, noski) eta bere kolorazioak gure begietan betiko txertatzen dira ikusteko... [+]