“Artzainei prezio justua ordainduz proiektu zirkularra sortu nahi izan dugu”
Adriana Ojer Ruiz eta Alain Flores Mendia dira Artal proiektuaren atzean dauden pertsonak. Artilezko Hodeiak bezala ezagutuko du zenbaitek egitasmoa, duela gutxi arte izen horrekin sinatzen baitzituzten artilez egindako haien produktu artisauak. Orain, berriz, eskulanean jauzi bat eman eta proiektuak beste dimentsio bat hartu duela ikusirik, ekimena berrizendatzea erabaki dute. “Artaldetik dator Artal izena, nolabait, gure filosofia ere hori delako: artalde batean bezala elkar zainduz eta erlazionatuz bizitzea”, dio Floresek. Zorokiainen dute tailerra.
Lakaben feltroa egiteko ikastaro batean piztu zitzaion artilea lantzen hasteko gogoa Ojerri. Gerora, gorua –ehunak iruteko tresna– eta kardaria eskuratu zituen, bi makina txiki. “Bretainian artilea lantzen zuen gizon baten tailerrean izan ginen ikasten, eta orduan pentsatu genuen hau Euskal Herrira ekarri beharra genuela, artilea arazo bilakatzen ari baitzen”. Bretainian ikasitakoarekin, 2015ean, haientzako yurta bat egin zuten artilea erabiliz, eta bestelako produktuak ere modu serioagoan ekoizteari ekin zioten: xaboiak, tapeteak, karterak, lanparak… hurbileko merkatuetan eta denda txikietan saltzen zituzten sortutakoak.
“Euskal Herrian ez dago jarduera honen inguruko informazio handiegirik, eta formakuntzarako asko jo dugu Frantzia aldera. Bestetik, Sarako Iletegia proiektukoek ere asko lagundu digute”, azaldu du eskulangileak. Nafarroako bost artzainei erosten diete artilea gaur egun, eta batik bat Nafarroako arrazarekin eta berrinchonarekin egiten dute lan, nahiz eta latxarekin ere zerbait ari diren. “Lantzeko zailagoa da latxaren artilea, baina pixkanaka ari gara produktuak sartzen”. Artzainei prezio justua ordaintzea oinarrizkoa da haientzat.
Barne-zoletatik yurtara
2.000 kilo artile inguru eraman dituzte aurten garbitzera Artaleko kideek. Prozesu osoa nola den azaltzeko eskatu diogu Floresi. “Artilea jaso, aukeraketa egin eta kanpora daramagu garbitoki batera. Ondoren, zati bat kardatzera eramaten dugu, manta handi modukoak egiteko, eta beste zati bat guk lantzen dugu tailerrean, kardari txiki batekin”, dio. Gaineratu duenez, garbilekura artile kantitate handiak eraman beharra dituzte, 500 kilo inguru baino gutxiago badira ez baitiete hartzen. “Hori eragozpena da proiektu txikientzat, eta inbertsio handiak egitera behartzen gaituzte”, dio.
Eta, zer egiten dute behin artilea kardatuta? Mantak, gerrikoak, artilezko belakiekin estalitako xaboiak, manoplak, lanparak, etxeko zapatilak, barne-zolak… “Horretaz aparte, ideia berrietara oso irekiak gaude eta esperimentatzea gustatzen zaigu”, dio. Datorren urtera begira, esaterako, poltsak eta jakak ari dira lantzen. Baina artilea beste jarduera berezi baterako ere badarabilte Artalen: bizitokiak eraikitzeko. “Gurea egiten ikasi genuen, eta orain yurten eraikuntza ere eskaintzen dugu. Artilea isolatzaile moduan erabiltzen da, horretarako oso ezaugarri aproposak dituelako, transpiratzeaz gain hezetasuna ere erregulatzen baitu”.
Artzain gisa hirugarren kanpaina du aurtengoa Koldo Vicente Eseberrik. Familia Otsagabikoa izan arren, Iruñean bizi izan zen txikitatik, baina abeltzaintzaren munduarekin harreman estua izan du beti. “Osaba artzaina zen, haragitarako ardiak zituen hemen, eta txikitan... [+]
Irulegi eta Anhauze artean ditu mahastiak Joanes Haritschelharrek, Amama proiektuaren bultzatzaileak. “Mahastiak ene amarenak ziren, eta bera jubilatu zenean hartu nuen nik etxaldea, 2022an”, azaldu du. Ama mahastizaina eta aita ardi gasnagilea ditu, eta beraz, beti... [+]
Historikoki, artzaintzari eta abeltzaintzari guztiz lotuta egon den bailara da Erronkaribarrekoa, baina azken hamarkadetan nabarmen eraldatu da eta turismoa bihurtu da jarduera nagusia. “Ekonomia horrela aldatu da, eta hamarkadaz hamarkada ardi, behi eta behor kopurua... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]
Aramaioko Beñat Ibarguren Arrizabalaga da Larrinbarri ahabi ekologikoak ekoizteko proiektuaren bultzatzailea, eta 2012tik ari da Anbotopeko bere lursailetan fruitu gorri landareak eredu ekologikoan lantzen. “Lagun batek eta biok sortu genuen proiektua, hasiera batean,... [+]
Burujabetzan sakontzeko egitasmoa da Oiartzun Burujabe proiektua, udalaren, herriko ehun ekonomikoaren eta herritarren artean bultzatu dutena. “Oiartzungo herritarrek bertako baliabideak eta produktuak, bertan ekoizten dena erabiltzea bultzatu nahi dugu, kanpoko... [+]
David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
2024ko irailetik martxan dute Urduñan Belardi hiltegia eta haragi-eraldaketarako gunea. Elikadura burujabetzaren bueltan herrian urte askoan egin duten prozesuaren ondorio da proiektua, Bedarbide abeltzainen elkarteak bultzatu duena. “Sektorean egindako ikerketatik,... [+]
Pirinioetan dago ezpel basatien munduko eremurik handiena, eta hain zuzen Nafarroako Pirinioan, Abaurregainan, sortu zuten 2020an Ezpelzaintza 2050 egitasmoa. Cydalima perspectalis sitsa hondamendi handia eragiten ari da ezpeldietan azken urteotan, eta espeziea babesteko eta... [+]