“Garagardoa” hitza entzun, eta Heineken, Amstel, Desperados eta abarrak etortzen zaizkigu gogora. Inork gutxik daki ordea, multinazional berarenak direla hiru marka horiek, eta lau ekoiztetxe handiren artean egiten dituztela supermerkatuan topa ditzakegun aukera gehientsuenak.

Baina bada garagardorik egitura eta iragarki garestien zurrunbilotik urrun ere. Eta ez edonolakoa gainera. Garagardotegi txikietan, kopuru xumeagoetan baina osagai naturalekin eta mimoz, euren gustuen neurriko edari artisaua ekoizten dute. Europa iparraldeko herrialdeetan eta AEBetan dagoeneko ibilbide luzea egin dute tokian tokiko ekoizle txikiek, eta badira urte batzuk Katalunian aparraldia izan zela. Euskal Herrian aldiz, ekoizle kopuruak azken urteotan egin du gora, bertako produktuen aldeko jarrera eta garagardo zaletasuna lagun.

Joera horren isla da hiru garagardozale euskaldunek (Beñat Irasuegi, Joseba Karrikiri eta Igor Oiarbidek) martxan jarri duten Localbier bilatzailea. Kokapen jakin bat hautatu eta inguru horretan bertako garagardoa eskaintzen duten taberna, denda eta abarren berri emango dizu webguneak. Datu-base irekia denez, nahi duenak aukera du izenak gehitzeko. Bertan bilaketa eginez gero, Euskal Herriko hogeita hiru garagardo marka aurki daitezke, eta Irasuegiren arabera, baliteke sortu berri den bakarren bat oraindik ez agertzea. Ez da, horrenbestez, aukerarik falta: “Urte gutxian hirukoiztu egin da ekoizle kopurua, eta polikiago izan arren, bertako garagardoa kontsumitzeko joera ere hazten ari da pixkanaka”.

Pagoa: aitzindaria

Hogeitik gora ekoizle eta marka horien artean, bada aitzindaria den bat, beste guztiak baino lehenago abiatu zena: Pagoa Basque Beer. Joxe Anjel Arbelaitzek kontatzen duenez, Bretainian izan zuten garagardo artisauaren berri, eta 1998an jarri zuten garagardotegia martxan, Europan zehar ikasi eta hamaika proba egin ondoren. “Bidea zaila izan da, baina apurka pizten ari da bertako produktuak baloratzeko joera eta oso pozgarria da hori. Gure ibilbideak balio izan du Euskal Herritik atera gabe eta tokiko produktuekin kalitate oneko garagardoa egin daitekeela erakusteko”. Urtean 50.000 litro inguru ekoizten dituzte, hiru motatan banatuta: Orhi, Gorri eta Zunbeltz.

Naparbier: Nafarroatik mundura

Ibilbide luzekoa da Noaingo Naparbier garagardotegia ere. Bi lagunek sortu zuten duela bost urte, langabezian geratu zirenean. Ez da gutxi geroztik lortu dutena. Egun, sei lagunek osatzen dute kooperatiba, eta haietako lau Naparbierren bertan ari dira lanean. Iberiar Penintsulako garagardo artisau ekoizle handiena bilakatu dira: 240.000 litro ekoizten dituzte urtero, eta hogei garagardo mota baino gehiago sortu dituzte osagai berriak gehitu edo proportzioak aldatuta. Euskal Herri osoan ez ezik, mundu zabalean ere saltzen dituzte euren produktuak, AEBetan eta Norvegian esaterako. Jose Javier Erro kooperatibako kidearen arabera, “marka komertzialen artean, lau multinazional dira ezagutzen ditugun garagardo guztiak egiten dituztenak, baina gero eta gehiago gara beste modu batera ekoizteko apustua egin dugun ekoizle txikiak”.

Zarautz Beer Company: hasteko irrikaz

Arnau Estrader eta Jaume Urgelles Katalunian jaio ziren, baina euren kabuz lokal bat egokitu ostean, garagardotegi propioa jarri berri dute martxan Zarautzen. Biak ala biak ostalaritzan aritu dira hamabost urte zituztenetik, eta gustatzen zaiena egitearekin batera, bizitza lasaiagoa izateko asmotan barneratu dira garagardo artisauaren munduan. Ideia buruan zutela, bigarren eskuko makina batzuk erosteko aukera izan zuten, eta hori izan zen zalantzak alboan utzi arazi zizkien behin betiko bultzada.

Laster zabalduko dute lehenengo uzta, eta eskari mordoa dute dagoeneko. Bitartean, etengabe proba berriak egin eta ikasten ari direla diote. Hilean 4.000 bat litro egitea dute asmoa: “Ez dugu gehiegi ekoitzi nahi, nahikoa genuke gustatzen zaiguna egiten jarraitu eta duin bizitzeko soldata lortzearekin”. Katalunian tokiko garagardoaren gorakada lehenago eman zela aitortu arren, hemen gauza bera gertatuko dela aurreikusten dute, “Euskal Herrian produktuaren jatorriari eta kalitateari balio handia ematen baitzaie”.

Lehengaien jatorri anitza

Ekoizpena Euskal Herrian egin arren, ez da beti erraza beharrezko lehengaiak bertan eskuratzea. Naparbierren esaterako, iturriko ura erabiltzen dute, baina lupulua eta malta kanpotik ekartzen dute sarri. “Kalitateari erreparatzen diogu, baina ahal den neurrian bertako lehengaiei ematen diegu lehentasuna”. Zarautz Beer Companyn ere modu berean ekin diote hasierako ekoizpenari. Dena dela, uste dute lupulua eta malta bertan egiten hasi den jendea badagoela, eta ona litzakeela etorkizunean lehengaiak eurei erosi ahal izatea. Pagoan aldiz, lortu dute garagardoa ekoiztea euskal jatorriko osagaiak soilik erabilita. Lupulua eta malta Nafarroa eta Arabatik eramaten dituzte Gipuzkoara.

Bertakotasuna etiketetan

Lehengaien jatorria jatorri, bertan egindako garagardoa dela azpimarratzen dute ekoizle gehienek, etiketa eta izena baliatuta. Zarautz Beer Companyn zein Naparbierren, izenaren bitartez ematen dute jatorri geografikoaren berri, eta Pagoa garagardoak ere Basque Beer du abizen. Joera bera errepikatzen da zerbeza mota bakoitzari ematen zaizkion izenekin. Kasu, Zarautzen sortu duten lehenengo garagardoari Earra izena jarri diote, horixe baita bertako jendeari entzun diotena, edandakoa gustuko duenean.
 

Hiru garagardoon kasuan, euskarak presentzia nabarmena du botilak biltzen dituen etiketan, baita kanpora bidaltzen dituztenean ere. Hala dio Naparbierren Pils-ari dagokionak: “Garagardoa eskuan eta ibili munduan”.

Jaietan ere bertakoa, ahal den neurrian

Banketxe edo garagardo marka komertzialek musika jaialdi gehientsuenei izena jartzen dioten honetan, bada halako tentazioei beharrean bere balioei eutsi dien bat: Lekorneko Euskal Herria Zuzenean festibala (EHZ). Bide horretan, kontzertu guneen inguruan jarritako saltokietan bertako laborarien produktuak saltzen dituzte, eta nola ez, gauza bera egiten dute garagardoarekin ere. Ahal duten neurrian bederen. EHZko ostatuak kudeatzeaz arduratzen den lantaldean dago Mikel Ladevese, eta dioenez, jaialdian saltzen den garagardoaren herena da bertan ekoiztutakoa.

Lapurdiko bi garagardotegitara jotzen dute horretarako: Akerbeltz eta Etxeko Bob’s Beer. Trukean, ekoizleek erraztasunak ematen dituzte: “Barrilak ekarri, bueltan jaso eta garagardoa zerbitzatzeko beharrezko tresneria guztia uzten digute”.

Ekonomikoki marka komertzialak errentagarriagoak diren arren, gero eta gehiago dira ahalegin berezia egin eta bertako garagardoa sustatzen duten herri mugimenduak. Oreka bilatzea da gakoa, Ladeveseren iritziz. “Halako produktuen alde egitea da gure balioen ondorioa, baita prezio merkeak ezartzea ere, baina egia da batzuetan bi gauzen artean aukeratu behar dela”. Zailtasunak zailtasun, argi du gero eta jende gehiagok estimatzen dituela bertako garagardoa eta EHZk egiten duen saiakera, eta bide beretik jarraituko dutela etorkizunean ere.

Gero eta zale gehiago

Herri mugimenduko ekimenetan bidea egiten ari den neurri berean, gero eta errazagoa da taberna eta dendetan bertako garagardoa aurkitzea. Donostia erdialdeko Iturrioz tabernan esaterako, Euskal Herriko zortzi garagardo marka dituzte. Ander Breton da horren erruduna: “Duela urte batzuk, jakin-minak eraman ninduen artisau garagardoaren mundua ezagutzera, eta pixkanaka hasi nintzen tabernan botilak gehitzen. Asko dira bertako garagardoren bat eskaintzen duten tabernak, baina marka bakoitzak bere berezitasunak dituela jakinda, aniztasuna eskaini nahi dut nik”.

Dioenez, ez dio lan asko eskatzen garagardo horiei tokia egiteak, kaxa txikiak erosteko aukera izaten baitu. Jendeari gustatzen bazaizkio, orduan eskatzen ditu kaxa gehiago. Tabernara datozenen artean probatzera animatzen direnak gero eta gehiago direla egiaztatu du gainera. “30 urteren bueltakoak hasi ginela uste dut, baina gero eta jende helduagoa hasi da pausoa ematen”. Ez du uste, ordea, arrazoi bakarra garagardoaren jatorria denik, asko baitira zapore berriak eta kalitatea bilatzen dituztenak. “Bertako garagardoa gutizia ere bada, ekoizle txikiek marka komertzialek baino lehengai hobeak eta naturalagoak erabiltzen dituzte-eta”.