Urtarrila, intxaurrondoaren loaldia
Kolore morez margotu dut urteko lehen hilabetea, sormena, irudimena, jakintza eta espiritualitatearen kolorez.
Egun hotz eta izoztuetan, eguzki izpiek on egiten digute. Energiaz betetzen gaituzte: indartu eta osatzen gaituzte. Intxaurrondoari eguzki orduek, ferekatzen dutenean, hilik ez dagoela jakinarazten diote. Iluntasunari, hezetasunari, hotzari, bakardadeari aurre egitea ez da erraza, negua luze doa eta intxaurrondoak barruko lanetan jarraitzen du, lotan atseden hartzen.
Argitasuna gure barneko erlojuarekin, erritmo zirkadianoarekin bat doa. Argitasunak, elikadurak eta jateko momentuak erlazio zuzena dute gure osasunean, prozesu fisiologiko ugari arautzen dituzte: besteak beste, eragina dute loa eta esna-aldiaren zikloan, gorputzaren tenperaturaren erregulazioan, funtzio hormonaletan, metabolismoan eta digestioan. Gauean oso berandu jateak erritmo zirkadianoak apurtu ditzake. Ondorioz, estresaren hormona den kortisol mailak igotzen dira eta lo egiten laguntzen duen hormona, melatonina gutxiago ekoiztuko da, eta horrek eragina du lo kalitate eta kantitatean.
Gutxi eta arin afaldu, zopak eta barazki kremak oso egokiak dira. Antolakuntza eta erregulartasuna funtsezkoa da: garaiko jaki egokiak aukeratzea eta otordu-ordutegi sendoak ezartzea eta mantentzea. Fruta eta barazki koloretsuak gehitu, bereziki laranjak, horiak, moreak eta berdeak.
Hazi eta fruitu lehorrekin ez ahaztu.
Zitrikoak
Ekologikoak diren zitrikoetatik dena erabiltzen dut, azala eta mamia. Hona erabiltzeko modu batzuk:
Azala birrindu dezakegu entsalada baten gainean jartzeko. Azal eta fruta konfitatuekin apaindu edo prestatu ditzakegu postreak. Azala oliotan edo ozpinetan utzi dezakegu aromatizatzeko. Arroz esnea prestatzen dudanean limoi eta laranja azala gehitzen dizkiot esneari, kanela zotzarekin batera.
Zitrikoaren zukuarekin, berriz, entsaladak goxatu ditzakegu. Gelatina egin dezakegu fruta zatiekin edo azalarekin, agar-agarrarekin nahastuta.Haragi batzuekin laranja zukua gehitzen dut saltsa egiteko.
Limoiak
Tipula eta berakatzarekin batera, beti dut limoia inguruan. Zelulak eta ehunak babesten dituzten substantziatan aberatsak dira.
Limoi zukua ongi dator tentsio altuari eta arazo kardiobaskularrei aurre egiteko, estresari eta nekeari aurre egiteko edo organismoaren defentsak indartzeko. Ura eta eztiarekin nahastuta lagungarri da eztarri eta katarrotarako.Garai honetan, gehiegikerien ondoren, gorputza garbitu, alkalinizatu eta hidratatzeko egokia da.
Laranjak eta mandarinak
Laranjek eta mandarinek neguan horren beharrezko dugun eguzkia ekartzen digute ahora. Uda garaian zitrikoek eguzki-argia pilatu dute eta orain, neguan, eguzki izpiek indar gutxi dutenean, lurrak eguzkia fruta bihurtuta oparitzen digu.
C bitaminatan aberatsak eta antioxidatzaileak dira: sistema immunologikoa indartzen, infekzioen aurrean babesten, organismoaren defentsak sendotzen eta larruazala osasuntsu mantentzen laguntzen dute. Zelulen zahartzeari aurre egiteko baliagarri dira eta energiaz betetzen gaituzte.
Laranjek zuntz asko dutenez, asetasun-sentsazioa ematen digute, digestioa errazten dute eta hesteetako arazoen arriskua murrizten dute. Idorreria arazoentzat laranja lagun ona izan daiteke.
Kolesterola jaisten laguntzen dute, landare-esterolei esker. Potasio asko dutenez, odol-hodiak erlaxatu egiten dira, eta odola errazago jariatzen da. Hala, arteria-presioa jaisten da. Diuretikoa da.
Azido folikoaren bidez, globulu gorrien ekoizpenean, nerbio-sistemaren garapenean eta antigorputzen sorreran parte hartzen dute. Ezinbestekoa da anemia prebenitzeko, eta onura asko ditu haurdun dauden emakumeentzat.
Lanbidean urteak daramatzagun basozainok, gogoan ditugu 1989. urtean Euskal Herria bortizki kolpatu zuten mendiko sute handiak. Urtarriletik luze zetorren lehorte latza udazkenean lehertu zen haize bortitzen bultzadaz. Dozenaka sutek beltzez jantzi zuten lurraldea, bereziki... [+]
Historikoki, artzaintzari eta abeltzaintzari guztiz lotuta egon den bailara da Erronkaribarrekoa, baina azken hamarkadetan nabarmen eraldatu da eta turismoa bihurtu da jarduera nagusia. “Ekonomia horrela aldatu da, eta hamarkadaz hamarkada ardi, behi eta behor kopurua... [+]
Bizitza azkar pasatzen dela entzun eta esaten dugu maiz. Hala ere, gizakiok urte dezenteko bizi-itxaropena daukagu. Hainbat urte izan ohi ditugu ongi garatu, bizi eta ugaltzeko. Badira, ordea, hori guztia denbora askoz ere laburragoan egin behar duten gu bezalako ugaztunak:... [+]
Ez naiz aparretsia, orraztearen aparretsia, ezta gutxiagorik ere. Baina ikasturte berriari ekiteko, zer den ez den, lakarra zuzen-zuzen ederki asko eginda nator zuregana.
Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]