A revolta de Baztanga en Hernani
- Hernani (Gipuzkoa), abril de 1918. Ante a aparición de varios casos de vexigas nos arredores de Lasarte e Hernani, o gobernador de Gipuzkoa ordenou a adopción de diversas medidas: Vacinar á poboación de Lasarte, aos jockeys do hipódromo e ao persoal dos currais (o brote produciuse ao redor dos hipódromos) e trasladar a sete persoas enfermas de Lasarte á Casa de Beneficencia de Hernani, coa esperanza de que alí estivesen mellor illadas.
A enfermidade coñecíase en Hernani, e a medida foi desatando o medo na localidade. O Concello pediu ao gobernador e a outros mandatarios a suspensión do traslado dos enfermos, pero foi en balde. Esgotados os atajos oficiais, o pasado día 2, os veciños encheron de barricadas os camiños entre Lasarte e Hernani e enfrontáronse aos gardas civís na zona de Zinkoenea. “Con carruajes, barricas, táboas e outros artefactos pechouse o camiño das rúas e a estrada de San Sebastián”, sinalaba O Diario Vasco ao día seguinte . Mesmo estiveron a piques de queimar a Casa da Beneficencia.
Pero os rebeldes conseguiron o obxectivo, volveron facer que os enfermos volvesen a Lasarte e os hernaniarras celebraron a noticia cunha comida popular no paseo de Ezkiaga. Durante aquela comida un bertsolari do pobo subiuse á mesa e, sentado no banco, tirou 24 versos que el mesmo puxera, cun detalle detallado do ocorrido. Este bertsolari era Matea Joxepa Zubeldia Elizegi (1867-1947).
Estitxu Eizagirre relatounos no libro Bertsoaren haria Hernanin (2014) a existencia desta moza bertsolari. E esa muller, Joxepa Zubeldia, deunos conta dos principais protagonistas da revolta da baztanga: as mulleres. A prensa suxeriu a súa participación dicindo que detrás das barricadas “colocáronse mulleres e nenos”, pero os versos de Zubeldia describen a verdadeira sombra que tiveron as mulleres
hernaniarras nestes feitos:
Moitas mulleres
saíronnos
ao camiño e
como nos
habemos achegado, o
alto civil díxonos
que podían recollernos a casa para que o sangue se escurriera.
Mikela ta
Axentxi parella forte!
Ayek seguía
ás
fiñ genas e aos
mozos
nexkatx e andriak damas moi ricas e pobres.
Puxémonos
ao choio sen
xantar
que
o meu marido
nos deixou
, sen xantar, e con petróleo queimamos o hospital con auga de xugo.
Veneziako urmaela, 452. urtea. Hunoen inbasioak bultzatuta, Italiar penintsulako barrualdeko hainbat biztanlek eremu zingiratsuan hartu zuten behin behineko babesa. Baina lonbardiarren inbasioak iritsi ziren urte batzuetan, eta bizitoki iraunkorra bihurtuko zen etorkin... [+]
Na praza de San Giovanni in Laterano, en Roma, os arqueólogos levaban a cabo unha escavación rutineira do século IX ao XIII. atopáronse inesperadamente restos dun palacio de séculos. E cren que podería ser o fogar dos papas daquela época. Noutras palabras, é posible que... [+]
O val do Indo, fai uns 5.000 anos. A cidade de Mohenjo-Daro, cunha poboación aproximada de 35.000 habitantes, contaba, segundo recentemente publicado na revista PNAS, cun coeficiente moi baixo de Gini de 0,22, que mide a desigualdade económica das sociedades a través do grao... [+]
Geroz eta gehiago dira neandertalek uste baino gaitasun kognitibo aurreratuagoak zituztela adierazten duten ikerlanak. Azkena Journal of Archeological Science aldizkarian argitaratu da, eta 2003an Errusiako Mezmaiskaya kobazuloan aurkitutako hezurrezko lantza-punta du... [+]
Na provincia chinesa de Shanxi, nunha tumba da dinastía Tang, atopáronse pinturas que representan escenas da vida cotiá dos falecidos. Nunha desas escenas aparece un home louro. Os arqueólogos que estudaron a tumba, pola cor do pelo e a cara, aseguran que non é probable que... [+]
Kartago, K.a. 814 inguruan. Feniziarrek kolonia bat fundatu zuten, eta Mediterraneo ekialdean nagusi zen zibilizazioa mendebaldera hedatu zen. Bi mende eta erdi geroago, Tiro feniziar metropolia gainbehera etorri zenean, Kartago independizatu egin zen eta bere eragina... [+]
O lingüista surafricano Rudolf Botha acaba de lanzar unha hipótese sobre o Homo erectus: a especie desenvolveu algún modo de comunicación oral fai máis dun millón de anos. O Homo sapiens é, como se sabe, a única especie capaz de falar e, por tanto, de aí despréndese... [+]
Böblingen, Germaniako Erromatar Inperio Santua, 1525eko maiatzaren 12a. Georg Truchsess von Waldburgek Wurtembergeko nekazari matxinatuak mendean hartu zituen. Handik hiru egunera, maiatzaren 15ean Filipe Hessekoak eta Saxoniako dukeak bat egin zuten errebelde turingiarrak... [+]
Durante as obras de restauración dun campo deportivo no barrio vienés de Simmering, atopouse en outubro de 2024 unha fosa común cuns 150 cadáveres. Chegouse á conclusión de que se trataba de lexionarios romanos. Morreron ao redor dos 100 anos. Ou, mellor dito, que os... [+]
Washington (AEB), 1930eko ekainaren 17an. AEBetako Kongresuak Muga-Zergen Legea onartu zuen. Smoot-Hawley Legea ere esaten zaio Reed Smoot senatariak eta Willis Hawley diputatuak bultzatu zutelako.
Legeak 900 produktu ingururako inportazio zerga-mugak %40 eta %60 artean igo... [+]
Até agora cremos que na Idade Media e antes de que se estendese a imprenta, os encargados de copiar os libros eran homes, concretamente monxes dos mosteiros.
Pero un grupo de investigadores da Universidade de Bergen (Noruega) concluíu que as mulleres tamén traballaron como... [+]
Florencia, 1886. Carlo Collodi, autor da coñecida novela Le avventure de Pinocchio, escribiu sobre a pizza: “Masa de pan tostado ao forno con salsa de calquera cousa que estea ao alcance da man”. O escritor e xornalista engadiu que aquela pizza tiña “unha forma complexa... [+]
Lineal A é a escritura minoica utilizada fai 4.800-4.500 anos. Recentemente, no emblemático palacio de Knossos en Creta, descubriuse un obxecto de marfil, probablemente utilizado como cetro de cerimonia. O obxecto consta de dúas inscricións, unha no mango é máis curta e os... [+]
Londres 1944. Unha muller, de nome Dorothy, foi fotografada mentres realizaba labores de soldadura na ponte de Waterloo. Non temos máis datos sobre Dorothy que o seu nome, pero até hai dez anos tampouco o sabiamos. A serie de fotografías foi atopada en 2015 pola historiadora... [+]
Bilbo, 1954. Hiriko Alfer eta Gaizkileen Auzitegia homosexualen aurka jazartzen hasi zen, erregimen frankistak izen bereko legea (Ley de Vagos y Maleantes, 1933) espresuki horretarako egokitu ondoren. Frankismoak homosexualen aurka egiten zuen lehenago ere, eta 1970ean legea... [+]