Cando en novembro de 2022 demos conta da man de Irulegi, Mattin Aiestaran afirmou a ARGIA que os resultados do estudo sobre a man ían ser publicados na revista Antiquity. Pouco máis dun ano despois, temos entre mans o artigo que dá garantía científica internacional á investigación, e podemos coñecer máis datos sobre as escavacións e interpretacións máis precisas sobre as inscricións en eúscaro da antigüidade.

O artigo asínano o propio director de escavación, Mattin Aiestaran, o catedrático de Filoloxía da Universidade de Barcelona, Javier Velaza, e o lingüista e catedrático da UPV, Joaquín Gorrochategui, xunto con outras ducias de investigadores, entre eles o colaborador de ARGIA, Josu Narbarte, que escribiu unha reportaxe sobre o xacemento de Irulegi.

Dúas cerámicas con inscricións e un stilus

O artigo de Antiquity sinala que na Idade de Hierro existen indicios claros da destrución e abandono do poboado de Irulegi no contexto da Guerra Sertorial, como se puido comprobar na escavación realizada. Con todo, a análise céntrase na man de bronce. Di que ten inscricións escritas nun “subsistema gráfico paleohispánico”, que Velaza chamou “vascón” e que para moitos sería o eúscaro antigo.

Pero, ademais da man, os investigadores atoparon estruturas singulares e miles de pezas máis nas escavacións, das que probablemente coñeceremos máis adiante. Algúns destes materiais están relacionados coa escritura, no mesmo lugar en que se atopaba a man, como dous anacos de cerámica con inscricións esgrafiadas e un stilus, un útil para escribir en tablillas: “Así, a man asegura que os vascones sabían escribir na súa lingua”, explica a Sociedade de Ciencias Aranzadi.

En canto á transcrición de inscricións, o artigo introduce unha nova interpretación. Así, na inscrición esgrafiada máis ao interior pódese ler sen crear segundo os expertos, e logo na punteada colocaríase nun lugar de orixe. Ademais, a primeira palabra da segunda fila foi transcrita como “che” en lugar de “ku”.

Matices de lingüistas

A principios de xaneiro no último número da revista Fontes Linguae Vasconum traballouse profundamente a man de Irulegi na colección de artigos editados por Gorrochategui e pola filóloga da Universidade de Navarra Ekaitz Santazilia. Nel dicíase que non se pode asegurar que o idioma que aparece na inscrición da man sexa parente do eúscaro e que aínda non se pode establecer ese vínculo. A publicación expón un tema de debate vivo.

O artigo de Antiquity recolle tamén eses matices realizados polos lingüistas, e di que as implicacións que pode ter o descubrimento da man para a comprensión epigráfica e histórica do “territorio basconico”, así como as posibles conexións entre as linguas vascófonas e ibéricas e o eúscaro moderno, esixen unha “análise máis profunda”.

En calquera caso, Aranzadi puxo as bases para investigar os achados sobre os asentamentos, formas de vida, linguas e crenzas dos vascones, e a publicación do artigo en Antiquity supón un “novo impulso” á investigación arqueolóxica e un “eco internacional de Irulegi”.