Turkiako Tayinat aztarnategian, Burdin Aroko Patina erresuma hititaren hiriburu Kunuluaren arrastoen artean, 3.000 urteko emakumezko estatua baten burua eta gorputz-enborra aurkitu dituzte.
Pasus taberna Zizurkiletik Basagainera joaten den bidean dago, horregatik gelditu gara leku horretan Xabier Peñalver eta Sonia San Joserekin. Iritsi garenean Xabier zain dugu, arduraturik dabil euria hasiko ote duen beldurrez, industeko traste guztiak ziztu bizian jaso beharko baitituzte orduan. Bere Land Rover zaharrari segi diogu bide estu batetik gora, baina azken zatian gu geu ere Land Rover-ean joan gara dinbili-danbala pista malkartsu batetik zehar Basagaingo muinoraino.
Burdin Aroan lur hauetako biztanleak artzainak zirelakoan ginen. Baina arkeologoek makina bat indusketa dituzte abian eta gure arbasoei buruzko bestelako datuak bildu dituzte. Herri harresituak aurkitu dituzte, herri finkoak eta baita Europan soilik aurki zitezkeen hainbat tresna ere. Artzainaren mitoa desagertzeko bidean da, historiaurreko azken garai hartan nekazariak ziren dagoeneko lur hauetan bizi zirenak eta baita merkatariak ere.
Xabier Peñalver eta Sonia San Juanek "Burdin Aroko herri harresituak Gipuzkoan" liburua kaleratu dute, Gipuzkoako Foru Aldundiaren "Bertan" sailean. Lan honetan, duela hogei urte hasitako indusketetan egindako aurkikuntzen eta ondorioen berri eman dute.
Aranzadi, Xabier Peñalver eta Eloisa Uribarriren arkeologoek, zenbait erakundek eta elkarte kulturalek, Tolosa eta Albiztur artean kokatzen den Intxur herrialdeari buruzko monografia argitaratu dute. "Intxur, poblado de la Edad del Hierro" izenburua daraman liburuak, 1985az geroztik Aranzadi Zientzia Elkartearen arkeologoek bertan buruturiko indusketen emaitzak azaltzen ditu. Halaber, duela 2000 urteko bizitza islatzen du liburuak.
Burdin Aroa