Mirentxu Loyarte hil da, euskal zinemagile aitzindaria
Zinemagile iruindarrak, ibilbide labur baina baliotsua egin zuen zinemagintzan 1970eko eta 1980ko hamarkadetan, zuzendari lanetan emakumerik apenas zebilenean. Irrintzi lanarekin garai hartako errepresioa islatu nahi izan zuen, eta Ikuska proiektuan euskal emakumeak erretratatu zituen frankismo osteko eguneroko bizitzan: "Beti sentitu izan naiz eroso zinemaren lengoiarekin". Asteazkenean hil da 87 urterekin.
Mirentxu Loyarte zinema zuzendari aitzindaria, emakumezko lehen euskal zinemagile bezala ezaguna, zendu da asteazken honetan. 1960ko hamarkadatik loratu zen euskal zinemaren mugimenduko partaide esanguratsuenetako bat izan zen, eta hainbat lan egin zituen, euskaraz, frankismo osteko giro politiko eta soziala ezin hobeki erakusten dutenak.
1978an Irrintzi izeneko film laburra zuzendu zuen Loyartek. Horretan, euskal kulturako hainbat elementu oinarri hartuta –Xabier Amurizaren bertso bat, Gabriel Arestiren poemak, Xabier Urbeltzen irrintzia...–, euskaldunen kontrako errepresioa eta torturak salatu zituen ausarki.
Filmean, berak hartutako irudiak erabili zituen, baita Egin, Punto y Hora eta Zeruko Argia-ko artxiboetako argazkiak ere. Marivi Bilbao aktore nagusi lanetan aritu zen lan horretan eta, amaieran, "hitza geratzen zaigu" esaten entzun daiteke.
Irrintzi Donostiako zinemaldian estreinatu zen eta arrabotsa sortu zuen, Gipuzkoako Gobernadore Zibilaren aginduz Polizia Loyarte atxilotzekotan izateraino. Ez zuten halakorik egin, baina hala ere, "Zinemaldiaren ondoren, hamaika giltzarraporekin lurperatu zuten filma, eta erabat ahaztu zen". Hala kontatu zion ARGIAri Loyartek berak, Danele Sarriugarterekin egindako elkarrizketan.
Ondoren Ikuska proiektuan hartu zuen parte eta 1981ean Euskal emakumeak ekoitzi zuen, proiektu horren 12. dokumentala hain zuzen. Frankismo osteko giro itogarrian, hainbat emakumek eguneroko bizitzan eta zenbait lanbidetan bizitako egoerak jasotzen saiatu zen: "Oinarriak sendotu behar dira, bestela bihar kenduko dizute atzo emandakoa", ohartarazi zion Sarriugarteri.
'Irrintzi' Donostiako zinemaldian estreinatu zen eta arrabotsa sortu zuen, Gobernadore Zibilaren aginduz Polizia Loyarte atxilotzekotan izateraino. Ez zuten halakorik egin, baina hala ere, "zinemaldiaren ondoren, hamaika giltzarraporekin lurperatu zuten filma, eta erabat ahaztu zen".
Iruñean jaioa 1938an, Parisen egin zituen zinema ikasketak, CICF Zinema Independentearen Frantziako Kontserbatorioan. 1968an Fernando Larruquertek eta Nestor Basterretxeak Ama Lur filma ekoitzi zuten garaiak ziren haiek, eta iruindarrak bat egin zuen mugimendu horrekin. Zinema kulturan eragiteko eta salaketa politikorako tresna moduan ere ulertzen zuen berak: "Beti sentitu izan naiz eroso zinemaren lengoiarekin", azaldu zuen Iratxe Fresnedaren Irrintziaren oihartzunak filman 2016an.
Fresnedak zinemagilearen lana eta pertsona erreskatatu zituen "artefaktu" gisa deskribatutako lan horrekin. Izan ere, Loyartek, arrazoi politikoak medio Euskal Herria utzi eta Venezuelara alde egin behar izan zuen; hala, 40 urtez itzalpean geratu zen: "Beste onarpen bat izan behar luke, bere karrerak askoz gehiago eman zezakeen", zioen Fresnedak.
Loyartek baina ez zuen inoiz zinemaren munduak emandakoa ahantzita eduki; hona azken hitzak Sarriugarterekin egin elkarrizketatik: "Zinema, azken batean, hori da, munduari begiratzeko modu bat".
Sara Fantova zinemagile bilbotarraren Jone, batzuetan filma zinema aretoetara helduko da irailaren 12an. Pelikula komunitarioa sortu du Kaskagorri eta Kranba konpartsekin, Bilboko Aste Nagusian girotuta baitago amodioa, jaia, gaixotasuna eta zaintza ardatz dituen istorioa.
Usaiako "süjetik" gabea, esku andana batek idatzia, errejent multzo batek zuzendua, gertakizun askoren kontari, gisa guzietara kolektiboa da.
Les Concert des nations, La Capella nacional de Catalunya orkestra sinfonikoa
Zuzendaria: Jordi Savall
Abesbatzen prestaketa: Lluís vilamajó
Egitaraua: Mendelssohnen lanak
Non: Kursaal auditorioan (Donostiako Musika Hamabostaldia)
Noiz: abuztuaren... [+]
Anatomia bertikalak
Lierni Azkargorta
Balea Zuria, 2025
------------------------------------------------------------------
Lierni Azkargortak Anatomia Bertikalak liburuaren aurkezpen saioan esan eta Berria egunkariak jaso moduan irakurri ditut poema gehienak: ozen, ahoz... [+]
Marmarra
Dramaturgia: Jon Gerediaga/Atx Teatroa
Zuzendaritza: Atx Teatroa
Noiz: Uztailaren 4an ... [+]
2020ko Euskadi Literatura Saria irabazi zuen Cambiar de idea (Ideiaz aldatu) autofikzio feministarekin. Emakume idazleek literatura kanon patriarkalera egokitu beharra kritikatu zuen liburu horretan. Todo empieza por la sangre (Dena odoletik hasten da) bere seigarren... [+]
Fitxa: Musika Hamabostaldia. Kursaal Zikloa. Gewandhausorchester Leipzig.
Zuzendaria: Andris Nelsons. Donostiako Orfeoia.
Koru zuzendaria: Esteban Urzelai.
Bakarlariak: Julia Kleiter (sopranoa), Christian Gerhaher (baritonoa).
Egitaraua: Mendelssohn eta Brahmsen lanak.
Fitxa: Musika Hamabostaldia. Gewandhausorchester Leipzig.
Zuzendaria: Andris Nelsons.
Bakarlaria: Isabelle Faust (biolina).
Egitaraua: Pärt, Dvorak eta Sibeliusen lanak.
Lekua: Kursaal Auditorioa.
Data: abuztuaren... [+]
Bilboko Udalak ostegunean adierazi du Abandoibarrako kontzertua bertan behera geratu eta gero, Plaza Biribileko agertokia eskaini ziela hiru artistei, baina ezezkoa eman zutela. Abeslariek bertsio hori ukatu eta zehaztu dute: bakarrik Kai Nakari eskaini zioten.
Zuzeneko musika gustatuz gero, ziur azken hamarkadan Eider Iturriagak egindako argazkiren bat ikusi duzula. Bere bi grinak uztartu ditu bermeotarrak: musika eta argazkilaritza. Eszenatoki batean hain azkar pasatzen den une hori harrapatzeko abilezia du, ikuslearen begietan... [+]
LAIDA ikerketa taldeak Bermeoko Arrantzaleen museoan abuztuaren 28 eta 29 antolatutako ikastaroan egingo duen hitzaldiaren sintesia da Arestiren ekarpen artistikoa nabarmentzea.
Fitxa: Musika Hamabostaldia. Kursaal Zikloa. Le Concert des Nations. La capella Nacional de Catalunya.
Zuzendaria: Jordi Savall.
Abesbatzaren prestaketa: Lluís Vilamajó.
Egitaraua: Mendelssohnen lanak.
Lekua: Kursaal Auditorioa.
Data: abuztuaren... [+]
Fitxa: Musika Hamabostaldia. Kursaal Zikloa. Espainiako Orkestra Nazionala.
Zuzendaria: David Afkham.
Egitaraua: Wagnerren ‘Der Ring ohne Worte’ (Lorin Maazelen moldaketa). Lekua: Kursaal Auditorioa.
Data: abuztuaren 22a.
---------------------------
Oraingo... [+]
Jose Manuel Gorospe Meagas aktore eta kultur ekoizle donostiarra zendu da, 81 urterekin, Madrilen. Bizitza osoa antzerkiarekin eta ikus-entzunezkoen munduarekin era batera edo bestera lotuta pasatu zuen Gorospek, eta, besteak beste, Euskadiko Filmategiaren sortzaileetako bat... [+]
Israel Gazan egiten ari den genozidioaren aurkako mezuak adierazteagatik mota askotako errepresioa jasan du Irlandako Kneecap musika taldeak: Liam Óg Ó hAnnaidh kidea asteazkenean epaitu zuten, Londresen emandako kontzertu batean Hezbollah miliziaren bandera... [+]