Txotxongilo: Gure Ginola

1975eko irailaren 20an

"Txotxongilo" giñol taldeari elkarrizketa
Txotxongilo: Gure Ginola
Gregorio Muxikak dionez, 1924garrenean, Pernando Amezketarraren ehun urteburua zela eta bere herrian eratu zituzten jaietan Joxe Egilegor eta Gregorio Beorlogik txotxongiloekin saio bat eman zuten. Baina ez dugu beste berririk euskal ginolari buruz oraingo "TXOTXONGILO" deritzan talde hau sortu arte.
Donostiako "JAKINTZA" ikastolan eman zuten lehendabiziko saioa, orain lau urte eta gehixeago. Bigarrena Amezketan; oraindik gogoan dute han izan zuten harrera ona; haurrek esaten zuten: "telebixtako panpinak euskeraz"; gurasoak ere pozik ziren. Harrez gero ia Gipuzkoa osoan ibiliak dira; Bizkaian ere izan dira: Algortan, Durangon, Amorebietan, Morgan, Yurretan... eta Baionako Euskal Museoan ere amanik dute saio bat.
Senar-emazte gazteak dira giñoizale hauk. Larunbat eta igandetan beren trasteak eta hiru haurrak hartu eta hor joaten dira, edozein txokotara, haurrei poz pixka bat ematera.
-Orain urte batzu antzerki talde batzutan (Antigona, Teatro Estudio San Sebastián) eta ginolean ere lan egin genuen, baina erderaz. Gero, gure bi haur zaharrenak ikastolara joaten ziren eta gu ere euskeraz ikasten hasi ginen. Ohartu ginen haurrei atsegin zaizkien gauzetatik "zinea, telebixta, antzerkia..- ez zegola ia ezer gure hizkuntzan. Orduan, gure aldetik zerbait egitea erabaki genuen.
Ipui bat asmatu, panpinak egin eta haurrei azaltzera.
-Gure lehenengo ipuieko pertsonaiak "Otso Bixente", "Txano Gorritxo" eta horrelakoak ziren. Berehala beste ipui bat asmatu bebar izan genuen, toki batzuetara bigarren aldiz deitzen bait gintuzten; horrela, "Altxa Pelipe" sortu genuan. Gero "Jaxinto eta Joxepa". Azkenengo ipui honetan ginolaren betiko eskemak puskatu egiten ditugu.
Orain arte ginolean, zintzoak alde batetik eta gaiztuak bestetik ziren eta beti lehenengoek irabazten zuten. Guk nahiago dugu haurrei gizonok garen bezala agertzea: ez erabat zintzo eta ezta ere erabat gaizto, baizik alderdi onak eta txarrak nahastuta. Hori egiten dugu "Jaxinto eta Joxepa"rekin.
-Zuen ipuiak, ze urtetako haurrentzat dira egokiak?
-Adin guzietakoentzat. Ikusiko duzu. Donostian zortzi urte bitartean eta herrietan beranduxeago arte, haurrek benetakoa bezala bizi dute ginola. Zaharragoak berriz, ohartzen dira pertsonaiak gezurretazkoak direla eta abar, baina disfrutatzen dute personaien galderei gaizki erantzunaz, nolabait ere aurka eginaz eta burrukatuaz. Baina hau ez da guzia. Gurasoek eta irakasleek ere pozik ikusten dute ginola bere haurrekin batera Gainera, gure saioetan pertsona larriak daudenean, hoiei ere erantzun eta parte har erazten diegu saio horik, ikusleak haurrak bakarrik direnean baino alaiagoak izaten dira.
-Ze programa izaten duzue saioetan?
-Askotan gure antzerkia beste saio batzuen artean izaten da: paiasoak, ikastolako haurren abesti eta dantzak.. Saio osoa guk bete bebar dugunean, ginolaz gainera ipui bat antzesten dugu, ikusleen laguntzaz. Horrela haur guziak parte hartzea iristen dugu. Nola egiten dugun? Zaila da hitzez esatea, ikusi egin behar da
-Ikusiko dugu ba
-Orain beste ipui bat prestatu dugu. Ikusi genuen gure herriko folklorean errotu beharra. Azkue eta Barandiaranen bildumetara 30 genuen eta Barandiaranek jasoteko ipui zahar bat aukeratu genuen: "Suget eta axeria", Euskal Herriko leku askotan esaten zena eta, beharbada oraindik kontatuko dena. Antzesteko piskat aldatu egin behar izan dugu.
Forma aldetik ere bide berriak urratu ditugu ipui honetan; betiko panpinen ordez, kale bazterrean botata aurkitu daitezkeen zenbait gauza erabiltzen dugu: galtzerdi bat, egur puskak, pina bat . Ipuia kontatzen duena arbola zahar bat da.
-Hori ere ikusi egin behar. Orain arte ze harrera izan duzue zuen lana ikusi dutenen artean?
-Oso harrera ona izan dogu. Bai haurren aldetik, gure saioak oso atsegin izan dituztelako eta baita guraso eta irakasleen aldetik, ere lan hau oso beharrezkoa iruditzen zaielako.
-Ba ahal duzue hartuemanik beste gidoizaleekin?
-Kataluinako "La Claca" deritzan taldearekin harremanean gaude. Frantzian mundu guziko ginolzaleen arteko aldizkari bat argitaratzen da, "UNIMA" deritzana; horren bidez beste toki batzuetan egiten denaren berri jakiten dugu. Europako herrialde batzuetan oso aurreratuak daude gai hontan. Adibidez, Txekoslobakian unibertsitade mailako karrera bat dago -bost urtekoa- ginola eta antzeko lanetan ari direnentzat.
-Hortaz, ginola gauza garrantzitsua da
-Oso garrantzitsua. Askotan larriok ez diogu jaramonik egiten haurren jolasari. Esate baterako, herri jaietan, ia beti, haurrekikoa betetzeko edozer gauza ipintzen da. Ez luke horrela izan behar, baina haurrentzat jolas egokiak, hezigarriak, bilatu beharra dago; uste dogu giñolak baduela gaia-horretarako.
Telefonoz deitu dute. Lazkaotik omen ziren, irailean hara joateko.
-Noila iritsi duzue herrietan zuen taldea ezagutaraztea?
-Gure semeetako batek horixe galdetzen du, eta nola dakiten hortik zehar guk giñola egiten dugun.
Ez dugu batere propaganderik egin, baina badakizu zer gertatzn den: herri batera joanez gero, ondokoek jakiten dute eta hara ere joateko deitu eten gabeko katea.
-Izan ahal duzue arazorik beste euskalkietako haurrak ulertzeko?
-Ez; ginolean oso hizkuntza erraza erabiltzen baita eta ekzioak ere asko laguntzon du ulertzen. Begira zazu, oraindIk euskera ikasten ari diren haurrek ere ulertzea lortu dugu, antzerkiaren aurretik erderaz zerbait argitu ondoren.
-Asmoak?
-Ekin diogun lanari jarraitzea ipui berriak sortu eta abar. Nafarroan eta Araban ez dugu oraindik saiorik eman eta joan nahi genuke .
Laster telebixtaz ere ikusi ahal izango dugu "TXOTXONGILO" taldea. Euskaraz eman behar duten programan agertzeko eskatu diote.
ELIXABETE GARMENDIA
1

GaiezKulturaAntzerkiaTxotxongilo
EgileezGARMENDIA3Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Preso Politikoen Nazioarteko eguneko gutuna

Hainbat sinatzaile*

Pribatura noa

Josune Azurmendi

Errendimendu akademikoaren arabera banatuko dituzte ikasleak Ipar Euskal Herrian

Mikel Garcia Idiakez

Araba: Zer isla elektoral izango du aldaketak?

Asier Etxenike Ugarte

“Euskararen borroka gaztetzen ari da, oso azkar”

Onintza Irureta Azkune

Azkenak

2024-04-21 | Asier Etxenike Ugarte

Araba: Zer isla elektoral izango du aldaketak?

2024-04-21 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Apunte batzuk atarikoan

2024-04-21 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

'Cristóbal Balenciaga' telesaila

"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]

2024-04-21 | Iker Iraola Arretxe

Gipuzkoa: Biren arteko jokoa

2024-04-21 | Jon Azkune Torres

Bizkaia: EAJren gotorlekua kolokan?

Eguneraketa berriak daude