Imajinazioa Askatu Nuen. Haurtzaroko Esperientziak Gorde Nahi Ditut


1973ko maiatzaren 20an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Anjel Lertxundi idazleari elkarrizketa
Anjel Lertxundi
Imajinazioa Askatu Nuen. Haurtzaroko Esperientziak Gorde Nahi Ditut
Hogei ta bost urteko mutil gazte ameslaria dugu Angel Lertxundi. Orion jaio eta Zarautzen bizi den gazte ezkongaia gainera. Gaurregun ikastolako irakasle. Lehen, orain eta gero, berriz, idazle. Eta idazle ona eta amorratua.
Agian, ez gara euskaldunok liburu bat eskutan hartu eta gure gelan sartzekoak. Ez gara literaturaz arduratu.
Ongi da. Baina bai ahal du literaturak halako garrantzirik? Bai ahal du literaturak euskera batasun bideetan jartzeko kemenik?
Anjel Lertxundirengana jo dugu. Eta ez irabazi berri duen «Urrezko Luma»gatik, literaturaz zerbait esateko gauza delakotan baizik.
-Berezitasun ugari egin beharreko galdera da. Literatura goi mailako olerki eta narratibagintza bakarrik ahal da?
-Hori bai, bainan ez hori bakarrik. Literatura hori baino gehiago da, herriaren espresibitate guzia bereganatzen du. Haurzarotik zaharzarora arte. Ikuspegi bereziak sortzen ditu literaturak. Ez da absolutoa, bainan ez dugu horregatik baztertuko. Soziolojia absolutoa ahal da? Guk, euskaldunok, izadiaz izan dugun ikuspegia sentimentala da oso, oinarririk gabea, gizonarekin loturarik ez duen ikuspegia. (Ikus Onaindiaren "Milla euskal olerki eder"). Batasun bat dago ikuspegi horretan. Bainan batasun urratua da, hila, joana. Eta joanak joan, batasunberdinarekin, ikuspegi berdinarekin, literatura berdinarekin jarraitu behar ahal dugu egun ere? Hemen dago kakoa. Era horretan, literatura zabal bat martxan jarriko bagenu, ez genuke euskera bakarrik batasun bidetan jarriko. Baita Euskal Herria ere.
-Eta nundik sortzen da, orduan, gaurko gure arteko puskaketa?
-Garbi dago. Puskaketa lehengo batasun hilarekin -eta ez hizkuntzarena bakarrik- jarraitu nahi luketen eta batasun berri bat aurkitu nahi genukenen artean dago. gainuntzekoak, axalkeriak dira, engainaturik jardutea. Begi bat omen du saltzaileak eta ehun ez ditu sobera erosleak. Hemen dago puskaketa. Nor den saltzaile eta nor erosle, hori da nik dakidana, alegia, erositakoa edo saldutakoa, herria dela.
-Konturatzen garenez, Anjel, arazoa zabaltasun osoan hartu nahi zenuke. Zail da eta azterketa luze eta sakon bat eskatzen du zuk azaldutakoak. Bainan zuk, pertsonalki, uste ahal duzu zerbait jartzen duzunik, idazle bezala, egoera honetan?
-Nerea ez da narratibagintzan bideak irekitzen saiatzea besterik. Bidea irekitzea diot. Eta hau garbi utzi nahi nuke: Gure mendea, erdi-bideko mendea da. Lanean harrokeriarik gabe bainan atsedenik gabe jardun behar duen mendea. Ikastoletatik datorren belaunaldia, bestela, dena egin beharrean aurkituko litzake, denok apaltasun honetan jarduten bagina, beste oilar batek eginen liguke zirin, eta ez etxekoak.
–Nik aurkitzen dut halako salto bat, berezitasun bat, zure lehendabiziko obratik bigarrenera.
–Baita nik ere. "Hunik arrais artean" Erroman egina zen, urrutiratu egin nintzen... Eta freskoagoa da. "Ajea du Urturik", ordea, hemen egina da, eta, nahi eta nahi ez, herriak bere arazoak kutsatzen dizkizu. Barren xelebrea behar da herrian egon eta herria seriotasun osoan aztertzeko. Bigarren obran, gure egoerak bereganatu ninduen. Tamalgarri ahal da hori? Ez dakit. Dakidana, obra horretan azaltzen dela nere ideia maiteenetako bat: Alegia, herri bat salbatzeko nahiko dela munduko mozkorrik ardo-zaleena... itxaropenik badu. Azken orrietan, herriak urkamendira eraman duen gaztea arrain bilakatzen
–Ze asmo zenuen lehendabizikoaz? Harrigarri zitzaigun argitara eraman zenuenean, eta harrigarri zaigu orain ere.
–Ba horixe: Harritu. Egia da, argitaratzeko garaian nere beldur eta zalantzak banituela. Ez nekien zein izanen zen arrera. Obra klasiko baten gogorik ez nuen, eta ez dut gaur ere. Ez dut esaten egin behar ez direnik. Eta imajinazioa askatu nuen. Ez da besterik. Hogei ta bi urteko mutil batek imajinazioa askatu ahal dezakeen mailan askatu nuela uste dut nerea, eta hor dago. Gero, arrera ona izan zuen, eta zer gehiago nahi nuen nik? Gainera, euskera oso erraza dela iduritzen zait. Ni ez naiz behin ere estilista bat izan, estilista, hizkuntzaren tekniko ugariegi degoela uste dut une honetan. Gero, eta imajinazioa aipatzen dudanez, euskerak posibilitate izugarriak ditu imajinak sortzeko. Bi hitz –edozein– elkarren artean lotzen badituzu, imajina bat sortua duzu. Nik, euskeraz, odol hitzari edozein margo erantsi nizaioke. Zuri, beltz, gorri.. Saia gauza bera egiten erderaz.
-Eta gerorako asmoak ere izanen dituzu ba?
-Sapelatsak bakarrak ezagutzen ditut geroaren ametsik gabe. Eta bere buruarekin amaitu nahi dutenak. Eta nik es dut ez sapelats izan nahi eta ez burarik errekara bota nahi. Txantxak alde batera, nobela batean ari naiz. Ezberdina bi lehengoetatik, nahiz eta euskeran lebendabizikora urreratu. Ikastoletako egiten ari garen testuetako euskera zaila, teknikeri hutsekoak irakurtzen ditudanean... nere ikasleen erruseraz irakurtzen jardunen balira bezalako begiak gogoratzen ditut. Badugu hizkuntza. Ausartu egin behar. Ez gaude hizkuntzaren mendeko, hizkuntza dugu morroi. Ez dakit.. sarritan hau ahaztu egiten dugula dirudi.
–Eta zertaz ari zara nobela horretan?
–Oso memori txarra dut. Eta haurzaroko esperientziak gorde nahi ditut. Anekdotak asmatuak dira gehienak, bainan ez esperientzia. Uda azkenean irtenen ote da..
Saritu berri den bere «Ajea du Urturik» liburuko hasierarekin amaitzen dugu guk:
"Armiarma sarea zabaldu zen lorralde haietan eta Urturi (Euskal Herria) gelditu zitzaigun erdian. Espiralaren amaia. Bizitza eta heriotzaren arteko une zail eta ilunean"
ERRIALDE
1

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakLERTXUNDI2
PertsonaiazLERTXUNDI2
EgileezHERRIALDE1Kultura

Azkenak
Kneecap, Last Tour eta protestaren merkatua

Kneecap taldea BBK Liven egoteak eztabaida piztu du makrofestibalek protesta politikoaz egiten duten instrumentalizazioaz eta kultura-eredu nagusiaren kontraesanei buruz.


Baionako fiskaltzak ikerketa abiatu du Ane Lindanek EHZn egindako emanaldiaren harira

Espainiako Abokatu Kristauen Fundazioak Bilboko artista salatu du arrazoi beragatik, “eskarnio delitua” egin duela argudiatuta. EHZk barkamena eskatu die artistaren emanaldiak mindu dituenei, baina egoera gorrotoa sustatzeko baliatu dutenengandik “urrun”... [+]


Munduan 220 milioi tona plastiko sortu eta %10a baino ez dira birziklatzen urtero

220 milioi tona plastiko sortzen dira munduan eta %10a soilik birziklatzen da, zifra hori hamar urtez mantendu da bere horretan. Hainbat talde ekologistek salatu dute egoera uztailaren 3an, plastikozko poltsarik gabeko nazioarteko egunean.


Amnistia Internazionalak exijitu dio CAFi Jerusalemgo tranbiaren proiektua bertan behera uzteko

NBEren txosten batek azaldu du Beasaingo enpresak lagundu egiten duela Israelgo legez kanpoko kolonien hedapenean. Amnistia Internazionalek deialdia egin die gobernuei “urgentziaz” esku hartu dezaten txostenaren ondorioekiko.


2025-07-04 | ARGIA
TindEHEr egitasmoa: gazte-taldeen arteko ‘matxak’ euskaratik eta euskaraz

Oraingoz hamabi gazte-taldek eman dute izena. Taldeen arteko bikoteak osatuko dituzte, eta haien arteko harreman informalak euskaratik eta euskaraz garatuko dituzte. Helburua da kontzientzia linguistikoa berpiztea. Euskal Herrian Euskarazek eta Gazte Euskaltzaleon Sareak abian... [+]


Foruzaingoak taser pistolak eskura izango ditu 2026tik aurrera

Nafarroako Barne Sailak araudia aldatu du Foruzaingoak taser pistolak erabiltzen hasteko hurrengo urtean. Pistola elektrikoen erabilera poliziek daramatzaten kamerek kontrolatuko dute.


Lurramak “Bihar ere laborari” lelopean ospatuko du 20. urteurrena

Laborantza herrikoia eta jasangarria bultzatzen duen azokak 20. urteurrena beteko du. Azaroaren 7tik 9ra antolatu duten erakusketa eta merkatuan parte hartzera dei egin du.


Hau altxorra, geure geurea!

-Kax, kax, kax.

-Aurrera!

Maratila kirrikariari buelta eman eta barrura.

Hor zaude zure Donostiako Ibaetako EHUko bulegoan, eserita, lanean, aurrean mahaia bete irakurgai. Hor daude zure poltsatxo beltza lurrean, zure erlojua, ohiko legez, eskumuturrean beherantz buelta... [+]


Tomasita Quiala, munduko “bertsolari” txapelduna

Ekainaren 12an, 64 urte zituela hil zen Tomasita Quiala Kubako izar handia. Azkeneko aldiz, 2018an etorri zen Tomasita Quiala repentista Euskal Herrira, Bertsozale Elkarteak antolatutako inprobisazioaren nazioarteko topaketa batzuen bidez. Dena hartzen zuen gogoan eta denari... [+]


Leire Martinez, Equala berdintasun aholkularitza
“Zaila egiten zaio gizarteari onartzea albokoa izan daitekeela erasotzailea”

Erasoen aurrean jarduteko protokoloaren garrantziaz mintzatu da Equala berdintasun aholkularitza zerbitzuko Leire Martinez. Eraso baten aurrean zer egin, nora deitu eta nola babestu jakiteko balio du. Iruñeko Peñen Federazioarekin aritu dira elkarlanean aurten ere.


Amurrioko Correoseko langileek mobilizazio gehiago egingo dituzte, zuzendaritzak ez baitu kontrataziorik egin gainkarga konpontzeko

Hiru eguneko greba egin zuten ekainean eta enpresak ez ditu bete adierazitako konpromisoak. Horien artean zegoen udako oporren hutsuneak betetzea, CCOO sindikatuak azaldu duenez.


Eguneraketa berriak daude