Imajinazioa Askatu Nuen. Haurtzaroko Esperientziak Gorde Nahi Ditut


1973ko maiatzaren 20an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Anjel Lertxundi idazleari elkarrizketa
Anjel Lertxundi
Imajinazioa Askatu Nuen. Haurtzaroko Esperientziak Gorde Nahi Ditut
Hogei ta bost urteko mutil gazte ameslaria dugu Angel Lertxundi. Orion jaio eta Zarautzen bizi den gazte ezkongaia gainera. Gaurregun ikastolako irakasle. Lehen, orain eta gero, berriz, idazle. Eta idazle ona eta amorratua.
Agian, ez gara euskaldunok liburu bat eskutan hartu eta gure gelan sartzekoak. Ez gara literaturaz arduratu.
Ongi da. Baina bai ahal du literaturak halako garrantzirik? Bai ahal du literaturak euskera batasun bideetan jartzeko kemenik?
Anjel Lertxundirengana jo dugu. Eta ez irabazi berri duen «Urrezko Luma»gatik, literaturaz zerbait esateko gauza delakotan baizik.
-Berezitasun ugari egin beharreko galdera da. Literatura goi mailako olerki eta narratibagintza bakarrik ahal da?
-Hori bai, bainan ez hori bakarrik. Literatura hori baino gehiago da, herriaren espresibitate guzia bereganatzen du. Haurzarotik zaharzarora arte. Ikuspegi bereziak sortzen ditu literaturak. Ez da absolutoa, bainan ez dugu horregatik baztertuko. Soziolojia absolutoa ahal da? Guk, euskaldunok, izadiaz izan dugun ikuspegia sentimentala da oso, oinarririk gabea, gizonarekin loturarik ez duen ikuspegia. (Ikus Onaindiaren "Milla euskal olerki eder"). Batasun bat dago ikuspegi horretan. Bainan batasun urratua da, hila, joana. Eta joanak joan, batasunberdinarekin, ikuspegi berdinarekin, literatura berdinarekin jarraitu behar ahal dugu egun ere? Hemen dago kakoa. Era horretan, literatura zabal bat martxan jarriko bagenu, ez genuke euskera bakarrik batasun bidetan jarriko. Baita Euskal Herria ere.
-Eta nundik sortzen da, orduan, gaurko gure arteko puskaketa?
-Garbi dago. Puskaketa lehengo batasun hilarekin -eta ez hizkuntzarena bakarrik- jarraitu nahi luketen eta batasun berri bat aurkitu nahi genukenen artean dago. gainuntzekoak, axalkeriak dira, engainaturik jardutea. Begi bat omen du saltzaileak eta ehun ez ditu sobera erosleak. Hemen dago puskaketa. Nor den saltzaile eta nor erosle, hori da nik dakidana, alegia, erositakoa edo saldutakoa, herria dela.
-Konturatzen garenez, Anjel, arazoa zabaltasun osoan hartu nahi zenuke. Zail da eta azterketa luze eta sakon bat eskatzen du zuk azaldutakoak. Bainan zuk, pertsonalki, uste ahal duzu zerbait jartzen duzunik, idazle bezala, egoera honetan?
-Nerea ez da narratibagintzan bideak irekitzen saiatzea besterik. Bidea irekitzea diot. Eta hau garbi utzi nahi nuke: Gure mendea, erdi-bideko mendea da. Lanean harrokeriarik gabe bainan atsedenik gabe jardun behar duen mendea. Ikastoletatik datorren belaunaldia, bestela, dena egin beharrean aurkituko litzake, denok apaltasun honetan jarduten bagina, beste oilar batek eginen liguke zirin, eta ez etxekoak.
–Nik aurkitzen dut halako salto bat, berezitasun bat, zure lehendabiziko obratik bigarrenera.
–Baita nik ere. "Hunik arrais artean" Erroman egina zen, urrutiratu egin nintzen... Eta freskoagoa da. "Ajea du Urturik", ordea, hemen egina da, eta, nahi eta nahi ez, herriak bere arazoak kutsatzen dizkizu. Barren xelebrea behar da herrian egon eta herria seriotasun osoan aztertzeko. Bigarren obran, gure egoerak bereganatu ninduen. Tamalgarri ahal da hori? Ez dakit. Dakidana, obra horretan azaltzen dela nere ideia maiteenetako bat: Alegia, herri bat salbatzeko nahiko dela munduko mozkorrik ardo-zaleena... itxaropenik badu. Azken orrietan, herriak urkamendira eraman duen gaztea arrain bilakatzen
–Ze asmo zenuen lehendabizikoaz? Harrigarri zitzaigun argitara eraman zenuenean, eta harrigarri zaigu orain ere.
–Ba horixe: Harritu. Egia da, argitaratzeko garaian nere beldur eta zalantzak banituela. Ez nekien zein izanen zen arrera. Obra klasiko baten gogorik ez nuen, eta ez dut gaur ere. Ez dut esaten egin behar ez direnik. Eta imajinazioa askatu nuen. Ez da besterik. Hogei ta bi urteko mutil batek imajinazioa askatu ahal dezakeen mailan askatu nuela uste dut nerea, eta hor dago. Gero, arrera ona izan zuen, eta zer gehiago nahi nuen nik? Gainera, euskera oso erraza dela iduritzen zait. Ni ez naiz behin ere estilista bat izan, estilista, hizkuntzaren tekniko ugariegi degoela uste dut une honetan. Gero, eta imajinazioa aipatzen dudanez, euskerak posibilitate izugarriak ditu imajinak sortzeko. Bi hitz –edozein– elkarren artean lotzen badituzu, imajina bat sortua duzu. Nik, euskeraz, odol hitzari edozein margo erantsi nizaioke. Zuri, beltz, gorri.. Saia gauza bera egiten erderaz.
-Eta gerorako asmoak ere izanen dituzu ba?
-Sapelatsak bakarrak ezagutzen ditut geroaren ametsik gabe. Eta bere buruarekin amaitu nahi dutenak. Eta nik es dut ez sapelats izan nahi eta ez burarik errekara bota nahi. Txantxak alde batera, nobela batean ari naiz. Ezberdina bi lehengoetatik, nahiz eta euskeran lebendabizikora urreratu. Ikastoletako egiten ari garen testuetako euskera zaila, teknikeri hutsekoak irakurtzen ditudanean... nere ikasleen erruseraz irakurtzen jardunen balira bezalako begiak gogoratzen ditut. Badugu hizkuntza. Ausartu egin behar. Ez gaude hizkuntzaren mendeko, hizkuntza dugu morroi. Ez dakit.. sarritan hau ahaztu egiten dugula dirudi.
–Eta zertaz ari zara nobela horretan?
–Oso memori txarra dut. Eta haurzaroko esperientziak gorde nahi ditut. Anekdotak asmatuak dira gehienak, bainan ez esperientzia. Uda azkenean irtenen ote da..
Saritu berri den bere «Ajea du Urturik» liburuko hasierarekin amaitzen dugu guk:
"Armiarma sarea zabaldu zen lorralde haietan eta Urturi (Euskal Herria) gelditu zitzaigun erdian. Espiralaren amaia. Bizitza eta heriotzaren arteko une zail eta ilunean"
ERRIALDE
1

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakLERTXUNDI2
PertsonaiazLERTXUNDI2
EgileezHERRIALDE1Kultura

Azkenak
Euskal Selekzioak jokatuko du munduko Wallball txapelketan

Wallball txapelketa abuztuaren 27tik 30era jokatuko dute. Euskal Herritik aparte Argentina, Belgika, Erresuma Batua, Valentzia, Herbehereak eta Puerto Rico herrialdeek hartuko dute parte.


Oposizioari aurrea hartuz, Bayrou konfiantza mozio batera aurkeztuko da irailaren 8an

"Gehiengoa lortzen badugu, gobernua berretsiko dute; bestela, erori egingo da", adierazi du Frantziako lehen ministroak. LFI Frantzia Intsumisoak, Frantziako Alderdi Komunistak, ekologistek, Alderdi Sozialistak eta RN Batasun Nazionalak, ordea, dagoeneko jakinarazi dute... [+]


Wagner birformulatua

Fitxa: Musika Hamabostaldia. Kursaal Zikloa. Espainiako Orkestra Nazionala.
Zuzendaria: David Afkham.
Egitaraua: Wagnerren ‘Der Ring ohne Worte’ (Lorin Maazelen moldaketa). Lekua: Kursaal Auditorioa.
Data: abuztuaren 22a.

---------------------------

Oraingo... [+]


Israelek Gazako Nasser ospitaleari eraso egin dio, eta gutxienez 20 pertsona hil ditu, tartean bost kazetari

Gazako osasun zentro nagusia bonbardatu du Israelek. Hildakoen artean bost kazetari daude, Reuters, AP, Al Jazeera eta NBCkoak. 


BEC ondoko ‘minipisuak’: 1.000 euro hilean eta 24 metro koadro, iruzurrean oinarrituta eta legearen gainetik

639 'minipisu' ari dira eraikitzen Barakaldon, BEC erakustazokaren aldamenean. Udal ordenantzak aginduta, hotel erabilera eman behar zaio espazio horri, baina "alokairu malgua" dela dio Be Casa-k. Egun batzuetako alokairuetatik hasi eta "hilabete batzuetarako... [+]


Festetako egitarauaren argazkia matxista dela salatu du Cascanteko emakumeen elkarteak

Candela emakumeen elkarteak eta PSNk eskatu dute argazkia kentzea eta udalak argitaratutako materialetan kontrol handiagoa egotea, ez egoteko estereotipo sexistarik.


Paul Laverty gidoilari britainiarra atxilotu dute Edinburgon, Gazako genozidioaren aurkako kamiseta eramateagatik

Poliziak Palestine Action ekintzaileen taldea babestea leporatzen dio, Erresuma Batuko Gobernuak uztailean erakunde terrorista izendatu zuena. Bizpahiru orduz atxilo egon ondoren aske geratu da, baina epailearen aurrean deklaratu beharko du irailaren 18an.


Ipar Euskal Herrian hiru herritarretik bi autonomia handiagoren alde daude

IFOP institutuak eginiko ikerketa ezaguratarazi du Eskualde eta Herri Solidarioen Federazioak Korsikan, eta ondorioztatu dute Frantziako Estatuan biztanleen erdiak nahiko lukeela bere eskualdeak autonomia handiagoa izatea.


Sexu heziketan formatuko dituzte irakasleak, Nafarroako hamabi ikastetxetan abiaturiko proiektu pilotuan

Bost sexologoren formazioa jasoko dute Nafarroako hamabi ikastetxetako irakasleek: sexualitatea ikasleekin lantzeko edukiak eta proposamen pedagogikoak eskainiko dizkiete. Skolae programaren segida izango da, nolabait.


Reem Dandan, Gazarako Mugimendu Globala
“Gure herrian genozidioaren konplizeak badaude, gure erantzukizuna da horiek salatzea”

Global Sumud Flotillak deituta, dozenaka ontzi itsasoz ahaleginduko dira Israelek ezarritako blokeoa hausten. Ekimenera mundu osoko aktibistak batu dira, tartean lau euskal herritar. Deialdiari babesa adierazteko, Gazarako Mugimendu Globaleko Euskal Herriko delegazioak hainbat... [+]


2025-08-26 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Gogoratzeko moduko porrota, Taiwango gobernuarena

Logikoena zen, uztailaren 26ko lehen zaplazteko argiaren ondoren. Baina abuztuaren 23ko bigarrenak ihesbide politiko ia guztiak itxi dizkio Lairen gobernu taiwandarrari. “Gogorarazpen bozketan” beren hautetsi-tasuna gal zezaketen oposizioko Kuomintageko zazpi... [+]


Inoiz izan ez zen osasun ituna: aukera galdua Osakidetzarentzat

Duela gutxi Eusko Jaurlaritzak bultzatutako "Euskadiko Osasun Ituna" izenekoaren porrota ez da anekdota politiko soil bat, ezta osasun-kudeaketan unean-uneko estropezu bat ere. EAEko osasunaren ikuspegi kolektibo, inklusibo eta benetan publiko bat galtzea politika... [+]


2025-08-26 | Josu Iraeta
Euskara, oldartu zaitez

Euskarak urte luzeetan ezaguturiko zapalkuntzaren ondorio larriak, frankismoaren errepresio itogarriak, baita gure hizkuntzarekiko erakutsi zuen jarrera erasokorrak ere, piztu zituzten herri honen euskaldungoaren kontzientzia eta oldarra. Eguneroko esperientziaren egoera larriak... [+]


AEBetako Defentsako inteligentzia zerbitzuko burua kaleratu dute, Iranen aurkako erasoetan Trumpi aurre egin ostean

Jeffrey Kruse buru zen Defentsa Departamentuko inteligentzia zerbitzuek eginiko txosten baten arabera, AEBek Irango gune nuklearrei eginiko erasoek ez zuten Teheranen gaitasun nuklearra "guztiz suntsitu", bizpahiru hilabetez atzeratu baizik. Trumpek, ordea, adierazi zuen... [+]


Irakasle plazen %17 hutsik geratu dira Nafarroako Bigarren Hezkuntzan eta Lanbide Heziketan

473 plaza eskaini dituzte eta 84 ez dira bete. Lehen Hezkuntzan, aldiz, ia lanpostu guztiak bete dira.


Eguneraketa berriak daude