EUSKALDUN-BERRI BATEKIN ELKAR-IZKETA


1972ko apirilaren 02an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Andre Leceque-rekin elkarrizketan.
EUSKALDUN-BERRI BATEKIN ELKAR-IZKETA
Egiazko ."prantxe-euskaldun" batekin topo egiña dut 30an dan igandean martxoaren 5'ean. Auxe bai dala ziñezko eta benetako .euskaldun prantxesa., beste era batera esanda. Au dala da, adiskide berri au bai; beste asko, ordea, naizta deitura bikoitz ori eman askotan, bietakoren bat dala gertatzen zaigu: aldiz euskaldun, aldiz frantziar.
André Levéque, bere izen-abizenak. Jaioterria Lille, uri ospetsua. Ikaslea da. Urtez, berriz, gaztea: .praileen dozena. esan oi zaiona bapikatzera ez da irixten; bi ."praileen-dozena" tara ez da oraindik garo.
Guzitarik itzegin dugun arren, gure izkuntza eta gure erria izan dira minkaldi guzien ardatz: auen inguru-biran korapillatu ditugu bion izketak eta iritziak; geienik-bost beintzat.
Ekin dezaiogun elkar-izketari. Aurrena, ordea eta besterik baiño leen, badut aitor bearrik: irugarren erako elkarrizketa edo elkarrekilako jarduna dugula au, alegia. Asi, aurrez-aurreko galde-erantzunetatik jarraitu Loiolako Erri-irratiz egindako jardueraz, bigarren; eta azkenik, beste bien bilduma idatzirik eta laburrago.
–oOo–
–Noiz etorri ziñan Euskalerrira ?
A.L.–Iragan den azaroan.
–Zein erritan zaude ?
A.L.–Hazparnen egon naiz. Obeki erranda, Hazparne ondoko Gerezietan. Ipar aldeko Euskera ikasi dut an. Gero, Arantzazun egun batzuz. Urrena, Usurbilen.
–Eta atzo-gaurretan, berriz, Aizarnan. Baiñan zergatik jo duzu alde ontara?
A.L.–Pixkabat ikasi dut Iparreko Euskera. Orain, Gipuzkoakoa entzun, ulertu, ikasi...
–Erraz ikasi al duzu Euskeraz? Gutxienaz ere, errara iruditzen al zaizu?
A.L.–Ez da zailla. Arras zuzena da, legeak zeatz botatzen ditu. Adi bidez, frantzera ez da orrelakoa; gauza bitxi gelago ditu.
–Aria artuaz gero, erraza dela uste duzu, beraz, gure Euskera. Lojika zuzena darabilkiala, alegia.
A.L.–Bai orixe.
–Baiñan zalitasunak ere arkituko zenituan, noski. Esaitzazu batzuk.
A.L.–Zaiitasun bat, "euskaldun-berria" danarentzat, bereziki, au da: alde batean era batera erraiten dala; besteetan bestela. Orre gatik, era bat baiño geiago ikasi bear eta ori zailla da.
–Zer alde arkitzen diezu Lapurterari eta Gipuzkerari?
A.L.–Nola gerta! Lapurtera ikasi dut geienik. Ala ere, niretzat, Gipuzkeraz errazagoa da aditza; Altunaren azalpeneri esker Bestalde, izen-jokuak zaillago eta nekagarriago zaizkit emengoak. Erraza goak zaizkit Lapurteraz.
–Eta itzei dagokienez, zer iritzi duzu ?
A.L.–Gutti goiti-beeti, eun itz arkitzen ditut nik oraingoz, Lapurtera eta Gipuzkeraren artean... bereziak... ez-berdiñak. Eun itz auek bateratuz gero, erraz ulertu daitezke biak batera.
–Bearrezkoa dela uste duzu, beraz, Euskera bateratzea; ez al da ala?
A.L.–Bai, bai bearrezkoa. Aurtzarotik ez dakitenentzat bereziki, ikasten asi berrientzat alegia.
–Ezin uka bearrezkoa danik eta bear-bearrezko dugunik. Oartuko zera ordea, ez dela guziz berdin–ez egoera eta ez jarrara– txikitatik dakitenentzat. Izan ere, batzuentzat guzia berri dan bitartean, besteentzat barne-barnean itsatsirik daramaten zerbait bizia da. Nola-nai ere, gure izkuntza bateratzekoan, bai al dakizu guretzat eredu izan deitekean izkuntzarik?
A.L.–Bai, nere ustez, Fialandera. Berriz ere, nola gerta! Ezagutzen dut finlandera eta orregatik izendatzen dut. Atzizkien bidez eta bi itz elkartuaz landu dute finlandera. Eta Euskerari ere galtasun bera arkitzen diot.
–Eta zergatik autatzen duzu bide ori?
A.L.–Era orretan sortutako itzak ulergarri diralako erriarentzat, nere ustez.
–Egia esan, ni ere iritzi arteko nauzu bete-betean, itz guzi-guzietan ezin daitekean arren.
A.L. -Jakiña, joera adierazten dut, ez itz orotan berdin jokatzea.
–Arantzazun egonalditxo bat egin duzunez gero, izketaratu al zera A. Villasanterekin?
A.L.–Bai, egin dugu elkar-izketarik.
–Asmatuko nizukela gauza bat uste dut. Ziur aski, A. Villasante ez dala iritzi ortakoa. Latin-izkuntzatik detozen itzak oparo artzeko joera edo zaletasuna nabaituko zeniola, alegia.
A.L–Egia, ezin uka dezaket.
–Beste bereizkuntzarik arkitzen al diezu Lapurterarl eta Gipuzkerari?
A.L.–Bai. Itzegitekoan, errazago ulertzen dut gipuzkera; nere ustez garbiago oguzten edo erraiten dituzte itzak.
–Bizkaiera ikasteko asmorik? Gutxienaz ere, entruteko asmorik bai al duzu?
A L.–Pozik egingo nuke. Ezin dut, ordea, orain. Geroago...
–oOo
–Beste gauza asko ere arrotu ditugu bion artean. Tamalez, ordea, idazkiz ezin adiérazi guzi-guziak; erri-arazoak, batik-bat. Izkuntza-arloan bertan ere aipatu ditugu zenbait izkuntzalari ospetsu: Saussure, Chomski... Bi auek baiño aurrarakoiago eta gure adiskide berriari gogozkoago zaiona, Jakobson.
Orra, gure erriak eta gure izkuntzak adiskide jator bat geiago urratietan. Zergatik ote da, goi aldetik beera etortzen dirala eta ez beatik gora?
Gaztañagak
7

GaiezHizkuntzaEuskaraAlfabetatzeAlfabetatze
PertsonaiazLECEQUE1
EgileezAZURMENDI3Hizkuntza

Azkenak
Dopina

Sentitzen dut, baina kosta egiten zait sinestea. Yeray Alvarez Athleticeko jokalariak analisi batean positibo eman izanak berriro azaleratu du kirolean existitzen den dopinaren inguruko eztabaida. Eliteko kirolean, hobeto esanda; eta horra hor auziaren gakoa. Kirolari... [+]


Gorpu bat aurkitu dute Nagoreko urtegian, Nafarroan

Herritar talde batek bainua hartzen zegoela gorpua aurkitu eta Polizia deitu zuen. Iruñera eraman dute gorpua autopsia egiteko, eta heriotzaren zergatia argitzeko. Gizonak 51 urte zituen.


Ukrainako Independentzia Egunean, Kievek eta Moskuk 146na preso trukatu dituzte

Arabiar Emirerri Batuen bitartekaritzarekin lortu dute preso trukea gauzatzea. Zelenskik adierazi du Ukrainak "askatasunaren alde" borrokatzen jarraituko duela, herrialdeak independentzia aldarrikatu zuenetik 34 urte bete direnean: "Bakea behar dugu, eta gure... [+]


Israelek Gazako Nasser ospitaleari eraso egin dio, eta gutxienez hemeretzi pertsona hil ditu, tartean lau kazetari

Gazako osasun zentro nagusia bonbardatu du Israelek. Hildakoen artean lau kazetari daude, Reuters, AP, Al Jazeera eta NBCkoak. 


Imanol (edo futbola gizartearen isla, beste behin)

Futbola herriaren opioa zela zioten batzuk; garrantzitsuak ez diren gauzetan garrantzitsuena dela pentsatzen dute hainbatek; kapitalismo basatienarekin lotzen duenik ere bada… Nire iritziz, gizartearen isla soila da; herritarron gabezia eta arazo askoren isla.

Ez zait... [+]


2025-08-25 | Thomas Barlow
Hizkuntzaren ertzetik erdialdera

Hizkuntzalari ospetsu José Ignacio Hualdek hiru joera nagusi bereizi ditu euskaldun berrien artean, batuarekiko harremanari dagokionez: euskalki biziko herrietan, gazteek etxean euskalkia darabilte eta eskolan batua; gaztelaniaz hitz egiten den hiriguneetan, gehienek batua... [+]


2025-08-25 | Haritz Arabaolaza
Irakasleon figura

Azkenaldian buruari bueltak ematen ari natzaio, hezkuntza publikoaren egoerari. Aurtengo ikasturteko greba garaiak pasa dira eta lan hitzarmen berria sinatu zela denboratxo bat igaro da. Irakasleoi, onerako eta txarrerako, garai hartako odol beroa hoztu zaigula esango nuke. Ez... [+]


2025-08-25 | ARGIA
Euskaltzale independentistak Behorlegiko kanpaldian bildu dira, Nafarroa Behereko EHEk gonbidatuta

Ez diote ezeri muzin egin nahi opor giroan: natura, aisialdia eta gogoeta izango dira ardatz Euskaltzale Independentisten Akanpadan, abuztuaren 25etik 31ra.


Israelek eta Hamasek su-etenerako negoziazioekin jarraitzen dute, Gazan gosetea “larritzen” ari den bitartean

AEBetako Estatu idazkari Marco Rubio astelehenean biltzekoa da Israelgo atzerri ministro Israel Katzekin, su-etenerako akordioez mintzatzeko. IPC Jakien Segurtasunaren Faseen Sailkapen Integratuak agentziak ostiralean kaleratutako txosten batek ohartarazi du Gazan gosete... [+]


Gaskoia irakatsiko dute lehenengo aldiz Samatzeko eta Bidaxuneko eskoletan

Martxan daude okzitanieran jatorria duen hizkuntza berpizteko hainbat ekimen. Ipar Euskal Herrian galzorian dagoen hizkuntza da gaskoia; aurreko mende hasieran galdu zen Hego Euskal Herrian.


Itsas salbamenduak 236 pertsona erreskatatu ditu Kanaria Handitik 429 kilometrora zegoen txalupa batetik

Sahara hegoaldeko gizonak, emakumeak eta adin txikikoak zeuden txalupan. Merkataritza ontzi batek jitoan zebilen txalupa ikusi, soka bat lotu, eta laguntza eskatu zuen.


2025-08-25 | ARGIA
Dani Larrea euskaltzalea hil da, Emun kooperatibaren sortzailea

Gaixoaldi baten ondorioz, 65 urterekin hil da Daniel Larrea Mendizabal. 


Gazte boluntarioak frankismoko memoria berreskuratzen

Azken zortzi urteotan 30 bunker inguru berreskuratu dituzte dozenaka gazte boluntariok; Baztanen, Otsondon, izan da azkena. Ana Ollo kontseilariak bisitatu du auzolandegia eta gazteen ezinbesteko lana txalotu eta eskertu du.


2025-08-25 | Euskal Irratiak
Zigor Akixo
“Euskal Herriari, Miarritzeko herriari eta itsasoari atxikia zitzaion Maite Maniort”

95 urte bete zituela zendu zen Maite Maniort Hennebutte, 2025eko uztailaren 10ean.


Jose Manuel Gorospe zendu da, Euskadiko Filmategiko sortzaileetako bat

Jose Manuel Gorospe Meagas aktore eta kultur ekoizle donostiarra zendu da, 81 urterekin, Madrilen. Bizitza osoa antzerkiarekin eta ikus-entzunezkoen munduarekin era batera edo bestera lotuta pasatu zuen Gorospek, eta, besteak beste, Euskadiko Filmategiaren sortzaileetako bat... [+]


Eguneraketa berriak daude