Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

asteartea 2025eko maiatzaren 20an

Federiko Zabala, Euskal Kondairagille

2021eko uztailaren 23an

Federiko Zabala euskal kondairagileari elkarrizketa
Federiko Zabala, Euskal Kondairagille
Bere Elburua: Gauzak Gertatu Ala Azaltzea
Euskal Erriaren arazoen berri eman, kultura alorrean eta beste alorretan lanean ari diren gironen lanak azaldu, ori da gure elkarrizketa auen bitartez nahi duguna. Gaurkoan Federiko Zabala dugu. Gizon ezaguna da. Bere . Euskal Erriaren kondairan jende asko ari da irakurtzen. Lan ederra eta beharrezkoa berea. Euskal jakintza zorionez aurrera ari da.
–Federiko, zu legegizon izanik, zer nola asi zatzaizkigu Euskal kondaira egiten?
–Nik, gure Erriaren berri jakiteko gogoa, txikitandik dut. Lege ikasketaz gainera Zaragozako Ikastetxe nagusian historiari buruzko ikasketek ere egin nituen. Nere historia aztertzeko Joera, jakintza metodoz ornitu ahal izan nuen.
–Zer metodo erabiltzen duzu zure azterketetan?
–Kondaira ez zegoela lehen egiten zen bezala egiterik. Garai artarako aldakuntza aundia zen. Erregeen bizitzetan zegoen oiñarriturik lehen egiten zen historia. Gaur egun metodo aldetik, ori, itxuragabekeria da. Sozial-ekonomia aldetik begiratu behar zaio historiari.
–Zer da beraz zaretzat kondaira?
–Lur eta leku batetan bizi dan erriaren ekintza da kondaira, nere iritziz. Ekintza ori erriaren nortasunaren adierazle da. Ekintza ori erriaren izateko era da:. Historia aztertzerakoan, zerbait funtsezkorik egin nahi bada behintzat, ori, erria izateko era ori aztertu behar da.
–Esan duzunari jarraituz, gure Erriaren Kondaira nola aztertu da?
–Batzuek, besterik gabe, gure Erriaren nortasuna ukatzeko asmotan egin nahi izan dute. Jakintza maillan behintzat, onartu ezin ditekean bidea da au. Jakintzaz jantzitako iñork ere ezin dizaioke bide oni jarrai. Beste batzuek berriz, eta au ere ez da bide egokia, gure kondaira lorez bete nahi izan dute. Lan orietan, euskaldunok errugabe azaltzen gara, gure zaharrak aingeru izan balira bezala.
–Caro Baroja jaunak, orain dela gutxi esan zigunaz bat zatoz beraz...
–Bai, Caro Barolak arrazoi aundia du. Gauzak otz ikusi behar ditugu. Gauzak izan ziren bezala azaltzeko ez dugu beldurrik izan behar. Lege gizonok auzitan jokatzen dugun gisara kondaira egiterik, ez dago.
–Gure Erriaren berri jakiteko beldurra dagoela iruditzen al zaizu?
–Gaur egun, zorionez, ez asko. Garai oneteko gizaldi berriak egia garbi esateko eskatzen du. Gure Erriaren bizitzan gauza illun eta akats asko dagoela esateak ez dio gaurrko gizaldiari atzera egin erazten. Orregatik Erriarenganako maitasuna ez zaio itzaltzen.
–Baina objetibidade utsez gauzak aztertzerik ba al dago?
–Hori lortzen egiñahalak egin behar ditugu. Ala ere kondizionamentu batzuen menpean gaude. Nahi eta ez, kondizionamentu edo baldintza oriek eragiten digute. Erri onen, seme naiz eta bera maitatzen dut. Egia onek gauzak era batera ikustera eragiten didala ukatzea, ez litzake jator izango.
–Liburu ori egiteko, zer nola baliatu zara?
–Kondaira azterketa egiteko, batetik euskaldun ziren eta ez ziren kondairagille zaharretara jo dut Bestalde, gai zehatz batzuetan, ain zuzen Ahaide Nagusien arteko borrokak aztertzeko, kondaira-jakintzaren laguntzaille den "Genealogia" jakintzaz baliatu naiz. Eta azkenik Euskal Errian dagoen zenbait artxibu miatu dut. Iru iturburu auen laguntzaz burutu ahal izan dut nere lana.
–Besteen lanetatik datoak jasotzeak izango du kondaira egiteko arriskurik ez al da ala?
–Lehengoek kondaira nola egiten zuten ikusirik, datoak garbitu eta gertatu ziren bezala azaltzea izan da nere eginkizuna. Asmatu dudan ala ez, kritikoek esan bezate.
--Artxibuetan gauza asko arkitu al duzu?
Gauza asko arkitu dut eta gauza asko dago. Artxibuetako autsak astintzea beharrezkoa zaigu Artxibuak miatzen eta aztertzen izugarrizko lana dago. Caro Barojak, adibidez, Nafarroari buruz egin duan azterketan, lana nola egin behar den ederki erakutsi digu.
–Artxibu oriek non arkitzen dira?
–Etxe zahar eta leku ofizialetan asko dago. Baina ez pentsa Euskal Errian bakarrik daudenik, Madrilgo eta Parisko liburutegi nagusietan ere paper mordo ikaragarri da. Nahi duanarentzat ba da lanik.
--Bakarrik ibilli beharrean, kondairagilleek elkarrekin eskuz-esku lan egitea ez al da komenigarri?
--Komenigari bakarrik ez; taldea osatzea beharrezkoa da. Kondaira saillean zenbat lan den egiteko ikusirik, batek bakarrik oso gutxi dezake. Historia orokor bat egin nahi bada, beste biderik ez da, taldean lan egin.
–Talde orrek profesionala izan behar luke ordea... eta orretarako dirua...
–Bai orretarako diru asko behar da. Baina ba da Euskal Errian zenbait diru-instituzio, onelako lanak ordiaintzeko. Aurrezki kutxak alor onetan egiteko aundia du.
–Zure lan ori egiteko ez dizu diruz iñork lagundu?
–Ez, lege-gizon bezala ateratzen dut bizimodua. Libre dudan denbora guzian kondaira saillean lan egiten dut. Denbora guzia emango banio obe, baina...
–Zenbat denbora igaro duzu lehen liburu ori egiten?
–Orain dela lau urte asi nintzen. Lehenik apunte gisa egin nituen. Nere asmoa jendearentzat eta batipat ikastolentzat lan-treana bat eskeintzea zen. Orain liburu gisa atera nahi izan dut. Era onetara zerbitzu aundiagoa egingo du, nere ustez.
–Zure liburuari, bibliografiaz ondo orniturik dagoela, deritzat...
–Ahalik eta bibliografi egokiena eta ugariena eman nahi izan dut Gehiago ikasi nahi dutenek badakite nora jo behar duten. Bibliografiaren bidez, jendeari, Euskal kondaira ikasteko bidea erakutsi nahi izan diot. Nere lan au bedi laguntza bat.
–Egin duzun lanak jarraipen bat duenez, beste liburuak zer eta nolakoak izango dira?
–Orain argitara dena, Amairugarren mendean geratu da. Beraz ba da Mende sail ederra oraindik aztertzeko. Mende oriek guziek iruren bat liburutan aztertuko ditut. Bigarren liburuan 13-14-15garren mendeak aztertuko dira. Irugarren liburuan berriz, amaseigarrenetik emezortzigarrenera arteko Euskal erriko sozial-ekonomia eta politika-egoera azalduko da. Eta azkenik laugarren liburuan emeretzigarrenetik asi eta ogeitamaseiko guda arte aztertu nahi litzake. Itz gutxitan esateko auek dira nere asmoak.
–Munduaren lehen mendeak alde batera utzirik, zein mende dira gure artean gutxien landu izan direnak?
–Amaseigarren mendetik asi eta gaur artekoa da gutxien landua. Au irakurtzean zenbait arrituko da, baina nik orrela pentsatzen dut. Puntu batzuk bai piska bat aztertu dira. Adibidez Azkoitiako Zalduntxoen kondaira aide askotatik aztertu da. Aia eta guziz puntu au bera ere ez da osotasun guzian aztertu.
–Zer esan nahi duzu orrekin?
–Begira, guk kondaira aztertzen dugularik, gizartearen, euskal gizartearen egitura, bere barne-egitura aztertu behar diugu. Dato asko, bata bestearen ondoan pillatu eta azaltzea, ez da kondaira egitea Guk gertaeren oiñarria, sustraria, arkitu behar diagu. Egitura bat nola jaio azi eta galtzen dien ikasi behar dugu. Talde sozialak nola jaio, nola egin duten borrokan ikusi behar dugu. Dato ugari da. Dato orien sustraia billatea da gauza zailla.
–Zailtasun ori burutzeko zer egin duzu?
–Garai bakoitzeko egitura ekonomikoa ikusi nahi izaten dut lehnik. Ekonomiaren egitura ondo sakondu behar da. Neurri aundi batetan, sozial arazoak ekonomiari itsatsita daude. Ezin diteke sozial arazorik ongi esplika ekonomiaren zertzeladen berri zuzen jakin gabe. Kondaira sakonki egiteko ori da neretzat biderik egokiena.
–Zergatik atera duzu zeure liburua bi liburu-etxetan?
–Liburu sortzalleak ugarituz doaz Onek bizi garela esan nahi du. Ala ere editorialek elkartu egin behar dutela pentsatzen dut. Ez dut batu egin behar dutenik esaten, elkartu baizik. Gure Euskal Kulturak aurrera egin dezan, Editorialek ere elkarrekin egin behar dute lan. ETOR eta JAKIN-ek elkarturik nere lana argitaratzean, orixe egin nahi izan dut.

Berandu bukatu genduen gure solasaldia. Denbora azkar joan zitzaigun. Elkarizketa onetan ditekeana da "behar" itza askotxo azaltzea. Beste elkarrizketetan ere ala gertatu izan ohi da. Izan ere gure Euskal Kulturaren egoera ain behartsua da...
ERRIALDE
1

GaiezGizarteaHistoriaBesteak
PertsonaiazABALA3
EgileezHERRIALDE1Gizartea

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Akusazioek izen bat nabarmendu dute lehen saioan: Garbiñe Elizegi

Xabier Letona Biteri

Irakasleak armairutik ateratzea zergatik da garrantzitsua?

Mikel Garcia Idiakez

“Bi euskaldunek Peperi eta Lucíari poema bana xuxurlatu nahi diete”

Garazi Basterretxea

Etxegabetzea burutu gabe joan da AMA Desokupa enpresa Amurriotik, “herri erantzunari esker”

Aiaraldea

Behatokiak uko egin dio “gaztelania sustatzea helburu duten” jardunaldi batzuetan parte hartzeari

ARGIA

Azkenak

2025-05-20 | Unai Lomana Uribezubia

Zubietako Erraustegia “gelditzeko” eskatzeko elkarretaratzera deitu du Errausketen Aurkako Mugimenduak larunbatean

Maiatzaren 24an 13:00ean Gipuzkoako Foru Aldundiaren aurrean elkarretaratzea egingo du Errausketen Aurkako Mugimenduak. Zubietako Erraustegiak sortzen duen kutsaduraren aurrean eta agente publiko eta alderdien jarrera salatzeko elkarretaratzera batzeko dei egin die herritarrei.

2025-05-20 | Eneko Imaz Galparsoro

Putinekin bi orduko telefono dei bat izan ondoren, Trumpek dio Errusia eta Ukraina “berehala” hasiko direla su-etena negoziatzen

Sare sozialetan zabaldutako mezu batean, AEBetako presidenteak adierazi du Errusiako bere homologoarekin izandako elkarrizketa "oso ongi" joan dela. Putinek esan du Ukrainako gerra amaitzeko ahaleginak "bide onetik" doazela, eta Mosku Kievekin bake akordio bat... [+]

2025-05-20 | Jon Torner Zabala

Futbola akuilu, sekula baino hegazkin pribatu gehiago Bilboko zeruan

Kirol ekitaldi handi xamarrak egiten diren bakoitzean, agintariek hauspotzen duten "inpaktu ekonomikoaz" edo "hiria mapan kokatzeaz" harago, ohikoa da ostatuen garestitze basatiaz, garraio publikoan daukaten eraginaz edota segurtasun kontuez hitz egitea. Ohikoa... [+]

2025-05-20 | Unai Lomana Uribezubia

Larrialdietako 112 zenbakia bere onera itzuli da Telefonicako arazoa konpondu eta gero

Telefonicak intzidentzia bat izan du eta horrek sare finkoan eragin du. Ondorioz, EAEko Larrialdiei Kudeatzeko Zentroa kaltetu da. Hala ere, arazoa konpondu dela ezagutarazi dute eta 112 larrialdietako telefonoa martxan dago berriro. Nafarroan ere eragina izan du, baina... [+]

2025-05-20 | Eneko Imaz Galparsoro

Seaskak salatu du Parisek hurrengo kurtsorako eskaini dizkion baliabideak ez direla nahikoa

Herri Urrats jaialdiko hasiera ekitaldian Seaskako zuzendaritzako kide Erik Etxartek salatu zuen Parisek oraindik ez ziela irakasle postu gehigarrien proposamenik egin hurrengo ikasturtera begira. Asteburuan heldu zaie Frantziako Hezkuntza Ministerioaren erantzuna, eta... [+]

2025-05-20 | Unai Lomana Uribezubia

Gizon bati hamasei urteko kartzela zigorra ezarri diote alaba bortxatzeagatik eta tratu txarrak egiteagatik

Gipuzkoako auzitegi baten arabera 2016 eta 2018 urteen artean bost aldiz bortxatu eta beste hainbat sexu eraso zein tratu txar egin zizkion, neskak 12-14 urte zituenean. Gizonari hamasei urte eta hiru hilabeteko kartzela zigorra eta kalte ordainetan 50.107 euro ordaindu beharra... [+]

2025-05-20 | Mikel Aramendi

ANALISIA

Agintaldi erdiko hauteskundeak Filipinetan: korapiloak agerian

Filipinetako politikagintza klan oligarkiko ahaltsu batzuen esku dago gaur egun ere. Eta horregatik, emaitzen irakurketa xehatuak ñabardura asko ditu.

2025-05-20 | Aiaraldea

Etxegabetzea burutu gabe joan da AMA Desokupa enpresa Amurriotik, “herri erantzunari esker”

Airaldeko Greba Batzordeak (SOS Aiaraldea) jakinarazi duenez, larunbatean hartu zuten itzulera hegazkina desokupazio enpresako kideek.

2025-05-20 | Garazi Basterretxea

Pepe Mujica eta Lucia Topolansky

“Bi euskaldunek Peperi eta Lucíari poema bana xuxurlatu nahi diete”

2015eko urtarriletik maiatzera bitartean, 25 urterekin ikasketak amaitu ondoren, Irati Astobieta laguna eta biok Txilen, Argentinan eta Uruguain zehar ibili ginen Kalabazan Ibiltaria proiektuaren barruan. Poesia xuxurlatua tresna poetikoa baliatuz euskal poemak ahotik belarrira... [+]

2025-05-20 | ARGIA

Behatokiak uko egin dio “gaztelania sustatzea helburu duten” jardunaldi batzuetan parte hartzeari

Hizkuntz Eskubideen Behatokiak argudiatu du kontraesanean daudela jardunaldien helburua, hau da, gaztelania bultzatzea, eta euskararen normalizazioa eta biziberritzea. Observatorio Global del Español erakunde antolatzaileari gutunez eman dio erabakiaren berri, eta 2024an... [+]

2025-05-20 | Unai Lomana Uribezubia

65.935 etxebizitza turistikoren iragarkiak kentzeko agindu dio Espainiako Gobernuak Airbnb-ri, tartean Euskal Herriko zenbait

Espainiako Gizarte Eskubide eta Kontsumo Sailak enpresari eskatu zion Espainiako Estatu osoan 65.935 etxebizitzaren iragarkiak webgunetik kentzeko, araudia betetzen ez zutela egotzita. Airbnbk helegitea aurkeztu zuen, Madrilgo Auzitegi nagusiak arrazoia eman dio gobernuari,... [+]

2025-05-20 | ARGIA

3x31: Pizza eta espinakak ez dira existitzen

MULTIMEDIA - Oroimen Histerikoa

2025-05-19 | Xabier Letona Biteri

Aroztegiako epaiketaren kronika (lehenbiziko eguna)

Akusazioek izen bat nabarmendu dute lehen saioan: Garbiñe Elizegi

Goiza epel esnatu da Iruñean, eta Nafarroako Justizia Jauregiaren aurrean epela beroa zen, elkartasunaren beroa. Baztandik hurbildutako Aroztegiko Elkartasun Komiteak karpa jarrita zuen auzitegiaren aurrean eta dozenaka pertsonak haien elkartasuna adierazi diete zazpi... [+]

2025-05-19 | Unai Lomana Uribezubia

Iheslarien kolektiboko sei kidek Auzitegi Nazionalean deklaratu dute

Bideokonferentzia bidez deklaratu dute Euskal Iheslari Politikoen Kolektibo sei kideak, astelehen goizean. Zitazioetan adierazten zenez, 2013ko gertakarietan oinarrituta ireki dira eginbideak. Sumarioa sekretupean dago.

2025-05-19 | Unai Lomana Uribezubia

Sorzabalen epaia oinarri hartuta tortura bidez eraikitako frogak indargabetzeko eskatu du Euskal Herriko Torturatuen Sareak

"Erantzukizun publikoa hartzeko ordua" dela esan du Euskal Herriko Torturatuen Sareak, Auzitegi Nazionalak Iratxe Sorzabal Guardia Zibilak torturatu zuela onartu eta horregatik errugabetu ostean. Eusko Jaurlaritzari eskatu dio EAEko aitortza eta erreparaziorako... [+]

Eguneraketa berriak daude