Santu izateko gida praktikoa
Hungaria, 1038. Eztebe I.a erregea, erresumaren fundatzailea hil zen. Handik mende erdi eskasera, 1083an abiatu zen haren kanonizazio prozesua, eta, hala, historiako familia santuenaren historia ere abiatu zen; guztira, Hungariako errege-familiako hamar kide izendatu zituzten santu edo beato, eta horietatik soilik bi ziren kleroko kideak. Modu horretan, luzaroan indarrean egon zen santu izateko irizpide bat aldatu zuten: kleroko kidea izatea. Handik aurrera, botere politiko eta ekonomikoak Jainkoari eskainitako bizi osoa baliozkotzen zuen, nonbait. Lehenago, Goi Erdi Aroan, salbuespen batzuk izan ziren, baina gehienetan martiri moduan hil ziren pertsona laiko horiek.
Izan ere, sufrimendu fisikoa elementu garrantzitsua izan da santutze bidean. Santa Luziari begiak atera zizkioten, Santa Ageda Cataniakoari bularrak moztu zizkioten, San Blasi azala kendu zioten xafla goriekin, San Lorenzo torturatzeko ere burdina goriak erabili zituzten... Torturak kanonizaziorako puntuak ematen ditu, baina ez da derrigorrezko baldintza. Santutegi katolikoko bazkide guztiek ez zuten muturreko sufrimendu fisikorik jasan behar izan klub horretan sartzeko.
Santu izendatua izateko, derrigorrezko baldintzetako bat mirariak egitea da, edo, bestela esanda, mirariak asmatzeko irudimena izatea. San Martin Porreskoak, esaterako, bilokaziorako gaitasuna zuen, une berean bi tokitan, Liman eta Afrikan, agertu baitzen
Derrigorrezko baldintzetako bat mirariak egitea da, edo, bestela esanda, mirariak asmatzeko irudimena izatea. San Martin Porreskoak, esaterako, bilokaziorako gaitasuna zuen, une berean bi tokietan, Liman eta Afrikan, agertu baitzen –zenbait iturriren arabera, Japonian ere agertu zen–; eta, behin, bere monasterioan sagu izurritea zegoela eta, karraskariekin zuzenean negoziatu zuen, eta beste toki batera joateko konbentzitu zituen. San Vicente Ferrer Castellóko Morella herrira joan zenean, emakume batek bere haur jaioberria zatikatu eta egosi omen zuen bisitariak jan zezan; santuak zatiak hartu eta puzzlea bailitzan muntatu eta berpiztu zuen haur txikia. Santa Kolonba Ionakoak Ness lakuko munstroa bera (kondaira guztiz paganoa) mendean hartu omen zuen. Eta Santa Brigida Kildarekoak, Irlandako patroietako batek, askorengan inbidia piztuko duen gaitasun bat zeukan: ura garagardo bihurtzen zuen.
Baina mirari ikusgarri horiek apalduz joan dira denboraren poderioz. Berriki kanonizatutako Carlo Acutis sarean jainkoaren hitza zabaltzeagatik nabarmendu arren, eliza katokikoak internet bidezko mirariak oraindik ez ditu homologatu, eta italiar nerabeari irudimen gutxiko bi mirari egokitu dizkiote: gaixo bat sendatu omen zen haren elastikoaren oihala ukituta, eta beste pertsona bat ere osatu omen zen Acutisen hilobian otoitz egin ondoren.
Mirarien kalitatearekin batera kantitateak ere nabarmen egin du behera. Garaiaren arabera, hil ondorengo mirarien gutxieneko kopurua aldatuz joan da. Aro exijenteenetan santuko ehunka mirari asmatu behar ziren; Vatikanoko II. Kontzilioaz geroztik (1962-1965), bi besterik ez dira behar.
Eskakizunak apaltzeak, hautagaien kopurua handitzea dakar. Egun, 2.600 santu inguru ditu eliza katokikoak (10.000 inguru beatoak gehituta). 1756an Alban Butler apaizak 1.486 santu zenbatu zituen; horrek esan nahi du bi mende eta erdi pasatxotan kopurua ia bikoiztu egin dela. Joan Paulo II.ak hautsi zituen marka guztiak, 25 urteko agintaldian 1.300 beatifikazio eta kanonizazio egin zituen, santuen gurtzaren negozioa zabalduz.
Horrenbestez, eliza katolikoak komeni bezala moldatu ditu santu izateko irizpideak. Baina funtsezko baldintza bati finko eutsi dio, oraingoz behintzat: hautagaiak hilda egon behar du.
Luzaroan momifikzioa antzinako Egiptorekin lotu izan da eta zibilizazio hura jotzen zen momien jatorritzat. Azken urteetako aurkikuntza eta ikerketek aldiz, momifikazioaren historia astindu dute. 2022an duela 8.000 urteko momia bat aurkitu zuten Portugalen, eta, berriki, 12.000... [+]
Gaza hiria, K.a. 332. Alexandro III.a Mazedoniakoa (K.a. 356-323) eta bere armada hiriko harresietara iritsi ziren. Bi urte ziren Alexandro Handiak bere konkistak Asia aldera bideratu zituela, eta hilabete gutxi batzuk Tiron pertsiarren kontra garaipen handia lortu zuela... [+]
Zaragozako unibertsitateko ikerlari talde batek Castellets (Mequinensa, Zaragoza) aztarnategian ehortzitako 25 indibiduoren DNA aztertu dute, eta emaitzak Communications Biology aldizkarian argitaratu dituzte.
Brontze Aro amaierako komunitate horren familia egiturei buruzko... [+]
Nagyrev (Austro-hungariar Inperioa), 1911. Zsuzsanna Fazekas emagina hungariar herrixkara iritsi zen. Bere egitekoaz gain, medikuntza, kimika eta beste alor askotako oinarrizko ezagutzak zituenez, eta Nagyreven ez medikurik eta ez apaizik ez zegoenez, berehala eragin handia... [+]
Vichamako (Peru) aztarnategian, arkeologoek 3.800 urte inguruko estatuatxo berezi bat aurkitu berri dute. Caral zibilizazioaren azken arokoa da, eta bi apo irudikatzen ditu.
Aztarnategi bereko hainbat hormairuditan gosetea, lehortea eta, finean, ingurumen krisiari lotutako... [+]
Londres, 1940ko irailaren 7a. Hegazkin alemaniarrek hiria bonbardatu zuten, Britainiar Uharteen eraso masiboa abiatuta. Edo, bestela esanda, blitz-a hasi zen.1941eko maiatzera arte luzatu zen eta, amaitu zenean, britainiar lehen ministro Winston Churchillek “su artean... [+]
Bedale udalerrian (Yorkshire, Ingalaterra) altxor bikingo bat aurkitu zuten 2012an. Archaeometry aldizkarian argitaratu dutenez, berriki altxor horretako zilarrezko piezak aztertu dituzte. Zehazki, berunaren eta oligoelementuen isotopoak aztertuz, zilarraren jatorria zein den... [+]
Duisburg (Germaniako Erromatar Inperio Santua), 1569. Gerard De Kremer (1512-1594) geografo, matematikari eta kartografo flandriarrak, Gerardus Mercator izen latinizatuaz ezagunak, proiekzio kartografiko berri bat diseinatu zuen. Proiekzio mota zilindrikoa zen, ekuatorearekiko... [+]
1991n Alpeetako glaziar batean aurkitu zutenetik, hotzak hain ondo kontserbatutako Ötziren gorpuzkinak informazio iturri oparoa izan dira. Berriki Communications Biology aldizkarian aditzera eman dutenez, momia naturalaren kaxa torazikoa digitalki berregin dute, eta Homo... [+]
Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]
Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]
Neumark-Nord (Alemania) aztarnategian 50 metro koadroko gune berezia topatu dute adituek, Science Advances aldizkarian adierazi dutenez. Bertan, neandertalek ehizatutako ugaztun handien hezurrak apurtzen zituzten –172 zaldi, orein eta bobidoren hezurrak topatu... [+]
Cervera de la Marenda (Ipar Katalunia), 1906. Herriko emakume garraiatzaileak lan baldintza eskasen aurka altxa ziren. Espainiako eta Frantziako estatuetako trenbideen zabalera desberdinak eraginda, garraiatzaileek Mediterraneoko kostaldetik zetozen zitrikoak tren batzuetatik... [+]
541. urtean izurriak Bizantziar Inperioa astindu zuen. Historian erregistratutako lehen pandemiatzat jotzen da, eta luzaroan historialariek uste izan dute Afrikako ipar-mendebaldean izan zuela jatorria.
Baina berriki The Journal of Interdisciplinary History aldizkarian... [+]
Anstey (Ingalaterra), 1779. Leicesterren kanpoaldeko herriko ehungintza fabrika batean, ugazabak Ned Ludd izeneko aprendizari errieta eta jipoia eman zizkion, ehungailua gaizki erabiltzen ari omen zelako. Haserre, Luddek mailu bat hartu eta bi makina hondatu... [+]
