“Ea hurrengorako ikasten duzun…”. Horrela agurtzen zuen amak onkologoa, kariñoz eta lotsarik gabe, kontsultatik ateratzen ginen bakoitzean. Hamar bat kontsulta egingo genituen bospasei urteren bueltan, eta agurra beti bera izaten zen. Emakume atsegina eta gozoa zen onkologoa, eta erreparo puntu bat ere nabaritzen nion kontsultara sartzen ginen bakoitzean. Ez dakit ikastera iritsi zen ala ez.

Mikatzagoa izan zen beste senide batekin izandako esperientzia. Adineko pertsona, euskalduna eta euskaltzalea, zulo beltzetik atera ezinda Donostiako psikiatria sailean ingresatu genuenean. Arreta ematen ari zitzaion mediku psikiatra buruari adierazi genion garrantzitsua iruditzen zitzaigula pertsona hartaz euskaraz zekien mediku bat arduratzea, bere barruan zeramana adierazteko eta hurbiltasuna sentitu ahal izateko. Lehor eta zakar erantzun zigun bere ustetan horrek ez zuela zerikusirik gaixoaren sendatze prozesuan eta berak jarraituko zuela haren arduradun izaten. Ez zekien tutik ere euskaraz.

Duela 30 urteko kontuak dira horiek. Izan zitezkeen gaurkoak ere. Aldatu dira gauzak, baina ez hainbeste. Euskaraz gehiago entzuten da osasun zentro eta ospitaleetan orain. Belaunaldi berrien iritsiera antzematen da, baita profesional batzuen jarrera aktiboa ere, baina ez da sistematikoa eta nekez egin daiteke zirkuitu osoa euskaraz, trabarik gabe, eroso.

Orain dela hamar bat urte ireki zuen Osakidetzak arreta euskaraz nahi zuten herritarren erregistroa osatzeko aukera eta irekita dago egun ere. 370.000 herritar inguruk omen dugu izena emanda. Nik ez dut inoiz sumatu inork erregistro hori begiratzen duenik espezialista batengana edo beste batengana bideratzeko orduan edo familia medikua izendatzerakoan, adibidez. Berrikitan ospitalizazioetan gaixoaren eskumuturrean jartzen den pultseran “e” ikurra txertatzeko erabakia hartu dute. Batere garbi ez dagoena da zure eskumuturrekoan “e” agertzen bada, arreta euskaraz eskainiko dizuten ala ez. Ez zait egoera berri hori bizitzea tokatu, baina irudipena daukat behia erosi baino lehen erosi dutela zintzarria, eta eskumuturra behin baino gehiagotan altxatu beharko duela gaixoak, gauza bada, behintzat.

Kontua da ekimen horietan guztietan gaixoa bera edo haren ondokoa dela arreta euskaraz jaso nahiko lukeela adierazi behar duena, alderantziz izan beharrean. Arreta, eskatu gabe, euskaraz emateko prestatuta egotea da zerbitzu publikoaren helburua eta gaixoari lehen unetik euskaraz egitea, gaixoa izan dadin hizkuntza hautatuko duena eta ez profesionala. Hori zen eta da administrazioaren xedea, aspaldidanik osasun arloko profesional euskaltzaleak erreibindikatzen ari direna, eta oraintsu Aintza osasungintza euskalduntzeko mugimenduak eta EHEk kaleratu duten manifestuaren muina. Norabide egokia hori da, eta ez euskaldunak, hil hurren gaudela ere, geure ahalduntze maila erakutsi behar izatea.

Eta bien bitartean, ez dakien osasun profesionala izan dadila paparrean “ez dakit euskaraz” jarriko duena, edo agian hobeto “barkatu, ez dakit euskaraz”. Erreparo gutxiago izango dut euskaraz dakien profesionala eskatzeko edo gutxienez “ea hurrengorako ikasten duzun…” esanez agurtzeko.