Lehen transfusio odoltsua
Erroma, 1492ko uztailaren 25a. Inozentzio VIII.a aita santua hil zen 59 edo 60 urte zituela, odol transfusio saiakera baten ondoren.
Giovanni Battista Cibo –hori zuen benetako izena– koman omen zegoen, hidropesiak jota, Giacomo di San Genesio sendagile judutarrari sendabide berritzailea bururatu zitzaionean: gazte osasuntsuen odola sartuko zion. Berehala hamar urteko haur “boluntarioak” topatu zituzten –senitartekoei urrezko dukat bana eman zieten behintzat–. Emaileei karotidan ebaki bat egin omen zieten odola ateratzeko eta, jakina, hantxe bertan hil ziren. Odola kopa batean jaso eta gaixoari ahotik sartzen saiatu zen mediku judutarra. Bertsio baten arabera, une horretan aita santua esnatu omen zen eta, gertatzen ari zena ikusita, medikua epaitzeko agindua eman zuen, baina San Genesiok ihes egitea lortu zuen. Eta Inozentzio zirkulazio buxadurak jota hil zen.
Inozentzio VIII.ari egindakotTransfusio saiakera ez zela gertatu eta eliza katolikoaren aurkako legenda beltzaren parte dela salatu dute haren aldekoek
Stefano Infessura kronikariak jaso zuen pasadizo horren berri, baina bere testigantza zuzenik ez zaigu iritsi. Hau da, beste autore batzuek egindako erreferentzietatik jasota dago, eta bertsioak ez datoz bat.
Gainera, Filippo Valorik heriotzaren kontakizun guztiz desberdina egin zuen: Inozentzio asko argaldu zen, ez zuen elikagaiak hartzeko gaitasunik eta, halako batean, sukarrak jota hil omen zen.
Eliza katolikoaren aldeko egileek, esaterako, Vittorio Messori kazetari eta idazle katolikoak, uste dute transfusio saiakera ez zela gertatu eta eliza katolikoaren aurkako legenda beltzaren parte dela salatu dute.
Baina, beste aita santu asko bezala, Inozentzio VIII.a bera izan zen legenda beltz hori elikatu zuena. Konklabean bere aldeko botoak erosi zituen, Vatikanoaren baliabideak xahutu zituen, nepotismoa praktikatu zuen inongo lotsarik gabe, sorginkeriaren kontrako bula bat atera zuen interes politikoak medio, gutxienez zazpi seme-alaba ez legitimo izan zituen… Errenazimentu garaiko beste aita santu batzuk bezala, esklabotza onartzen zuen, esklaboak kristautasunera konbertitzeko aitzakian. Bere agintaldian Vatikanoa esklabo merkatariekin tratutan ibili zen, eta Fernando Aragoikoak ehun esklabo oparitu zizkionean, kristau berriak hezteaz kezkatu ordez, bere aldeko kardinalen artean banatu zituen.
Cervera de la Marenda (Ipar Katalunia), 1906. Herriko emakume garraiatzaileak lan baldintza eskasen aurka altxa ziren. Espainiako eta Frantziako estatuetako trenbideen zabalera desberdinak eraginda, garraiatzaileek Mediterraneoko kostaldetik zetozen zitrikoak tren batzuetatik... [+]
Neumark-Nord (Alemania) aztarnategian 50 metro koadroko gune berezia topatu dute adituek, Science Advances aldizkarian adierazi dutenez. Bertan, neandertalek ehizatutako ugaztun handien hezurrak apurtzen zituzten –172 zaldi, orein eta bobidoren hezurrak topatu... [+]
541. urtean izurriak Bizantziar Inperioa astindu zuen. Historian erregistratutako lehen pandemiatzat jotzen da, eta luzaroan historialariek uste izan dute Afrikako ipar-mendebaldean izan zuela jatorria.
Baina berriki The Journal of Interdisciplinary History aldizkarian... [+]
Anstey (Ingalaterra), 1779. Leicesterren kanpoaldeko herriko ehungintza fabrika batean, ugazabak Ned Ludd izeneko aprendizari errieta eta jipoia eman zizkion, ehungailua gaizki erabiltzen ari omen zelako. Haserre, Luddek mailu bat hartu eta bi makina hondatu... [+]
Kurdistanen, Burdin Aroko Kani Koter hilerriaren indusketa lanetan, nazioarteko arkeologo talde batek, beste hainbat objekturen artean, duela 4.700 urteko zeramikazko ontzi bat aurkitu berri du, barruan substantzia beltz bat zuena.
Sustantzia horri kohl deritzo... [+]
Guangzhou (Txina) 1925eko ekainaren 23a. 100.000 herritar inguru bildu ziren atzerriko potentzia inperialisten aurkako martxan. Maiatzaren 30ean britainiarrek hainbat manifestari hil zituzten Shangaiko protestaldi batean. Hildakoekiko elkartasunez Guangzhouko langileek greba... [+]
Donostia, 1960. Fermin Leizaola 16 urteko gazteak San Telmo Museoan zegoen Aranzadi Zientzia Elkarteko idazkaritzara jo zuen, bertako Espeleologia Sailean aritzeko prest.
Ez zen San Telmora egiten zuen lehen bisita izan; 1975eko ekainean Zeruko Argia-rekin... [+]
Qumrameko biribilkiek eta Itsaso Hileko Eskuizbribuek (K.a. III-K.o. I) judaismoaren eta kristautasunaren garapenari buruzko informazio eta interpretazio asko eragin ditu aurkitu zituztenetik. Berriki AA erabiltzen duen Enoch datazio sistemaren bidez, izkribu zaharrenak uste... [+]
Ascension uhartea, 1725eko maiatzaren 5a. “Holandar ontziteriako komandantearen eta kapitainen aginduz, ni, Leendert Hasenbosch, uharte bakartu honetan lehorreratu naute, nire zorigaitzerako”.
Herbeheretar marinela, 1695ean Hagan jaioa, Ekialdeko... [+]
Austraiko Wels hirian, erromatar garaiko Ovilava kolonian, mila metro koadrotik gorako villa aberatsa industen hasi ziren 2023an, eta, berriki, K.o. II. mendeko hiru mosaiko aurkitu dituzte. Arduradunen esanetan, aurkikuntza horretan "bat egiten dute kalitate artistikoak,... [+]
Segovia (Espainia), duela 43.000 urte inguru. Neandertal batek hatza pigmentu gorritan busti eta puntu bat margotu zuen 25 cm inguruko harri baten erdian. Harria 2022an aurkitu zuten arkeologoek San Lazaro leizean, eta, analisi multiespektral xehea egin ondoren, puntu gorri... [+]
Canfranc (Huesca, Espainia), 1940ko ekaina. Charles De Gaulle jenerala buru zuen Londresko Frantzia Askearen gobernuak erabaki baten berri eman zion Albert Le Lay Canfranceko nazioarteko tren geltokiko Frantziako aduanako arduradunari: bere postuan geratu behar zuen. Ez zirudien... [+]
Saint-Cloud (Frantzia), 1810eko apirilaren 1a. Napoleon enperadorea Maria Luisa Austriakoarekin ezkondu zen, eta eztei-tarta ikusgarria Marie-Antoine Carême (1784-1833) sukaldari ospetsuak egin zuen.
Baina Carême gorteko luxuetatik urrun jaio zen, Pariseko... [+]
Duela mende bat Perun aurkitutako momia baten aurpegiko tatuajeak aztertu berri dituzte. Emakumezko baten momia da eta 800 urte inguru ditu. Adituek ez dakite zer funtzio zuten tatuaje horiek, baina oso bereziak direla nabarmendu dute.
Batetik, aurpegiko... [+]
Veneziako urmaela, 452. urtea. Hunoen inbasioak bultzatuta, Italiar penintsulako barrualdeko hainbat biztanlek eremu zingiratsuan hartu zuten behin behineko babesa. Baina lonbardiarren inbasioak iritsi ziren urte batzuetan, eta bizitoki iraunkorra bihurtuko zen etorkin... [+]