Herriko atso autubatzaileek begiradaz goitik behera egiten ziguten errepasoa: “egoki” jantzita geunden, ondo orraztuta, zapatak lustrez ondo garbituta generamatzan… Kontrol sozialerako begirada gaiztoak ziren, bakoitza bere lekuan kokatzeko, eta bakoitzari etiketa bat jartzeko. Ondo/gaizki, onarpena/destaina, irribarrea/bekozkoa. Moralaren zaintzaileak, zentsore eta inkisizio bihurtuta, txutxumutxua zabaltzeko beti prest. Nagusikeria morala.

Jaurtitzen zizkiguten begiradak erdi-disimuluan egindakoak izaten ziren. Nahiz eta guk ederki genekien epaiketa zorrotza eta gupidagabea jasaten genbiltzala. Eurak egia moralaren jabe ziren, besteon gainetik kokatzen zuten euren burua.

Esango nuke, zahar klasista eta moralaren zaintzaile horiek denborarekin desagertzen dabiltzala, edo, beharbada, egindako epaiek inportantzia galdu dutela. Baina erreleboa lortu dute: gazteagoa, kulturetagoa, “nik badakit, zuk ez” esanez lez begiratzen duena, besteen arrazoiak entzuten ez dituena. Beti gainetik begiratu, besteok klasifikatu nagusikeria moralaz, sudurra gorago. Modernoak ustez, baina autubatzaileak lakoak.