Ahuakateondoak ar ala eme izan nahikunde
Klima aldaketak gure paisaia ere aldatu, berritu eta egokituko du. Guk sortzen dugunez gure paisaia, hortxe paisaia kulturalaren gakoa, gure lana eta ekina egokitu beharko ditugu. Horrek esan nahi du etorkizunean zer klima aurrikusten dugunaren araberako diseinuak egin beharko ditugula basogintzan, lorazantzan, fruitugintzan, barazki baratzeetan eta abar. Gure herrian inor mantentzen al dugu lan horretara eman dadin? Betiko lekuan gaude; tokitan!
Jendea ari da batean eta bestean saioak egiten. Itxura guztien arabera gure lurraldea berotu egingo omen da; nik ez dut hain garbi... Baina bai, saioetan jartzen ari den landare jendea orain arte gure lurraldea baino toki beroagoetan bizi izan dena da. Eskola polita sortzen ari da egunerokoan landare horiei gertatzen zaienetik ikasiz.
Gero eta ugariago ikusten ari den landareetako bat ahuakateondoa da, Persea americana. Ameriketatik ekarria da, Mexikon du jatorria. Klima tropikala atsegin du, eta mediterraneo ingurura ederki egokitu da. Ereinotzaren (Laurus nobilis) familiakoa da. Antza ere badute: hostaje iraunkorra, leuna eta distiratsua eta klima epel hezeekiko zaletasuna.
Ahuakateondoaren eskolan galdera bat sarri errepikatzen da: ahuakateondoak arrak eta emeak al dira? Eta erantzuna ezezkoa da. Ahuakateondo guztiak ar eta eme dira, batera, hermafroditak, alegia. Ahuakateondo batzuei arra esaten zaie, fruiturik ematen ez dutelako, edo emanda ere urri. Hau da, uztarik ematen ez duenari edo “alferkeriari” arra esaten zaio. Hau landare askorekin gertatzen da.
Ahuakateondoa hermafrodita da, bi sexuak ditu, baina badaki arra edo emea bezala agertzen. Landare dikogamoa da, hau da, loreetan dituen alderdi emeak irekiko ditu lehenbizi, eta ondoren arrak. Batzuetan emea da eta hurrengoan arra. Sexuen irekieraren arteko tarte hori medio, landareak ez du bere burua ernalduko, eta horrela beste ahuakateondoen polena jasoz, eta berea besteei emanez geneen trukea sustatzen du. Truke horrek aberastasuna eta aniztasuna ekarriko ditu. Aniztasun horretan toki eta klima berrietara egokitzeko erraztasuna izango duten barietate berriak agertuko dira.
.jpg)
Lorea ordu gutxi dago irekita, lehen irekieran eme eta bigarrenean ar. Ahuakateondoak bi multzotan banatzen dira. Batzuek lorea eme dela goizean irekitzen dute eta ar denean arratsaldean. Beste batzuek emea arratsaldean irekitzen dute eta hurrengo goizean arra. Polinizazioa eta ernalketa erraztu eta fruitu uzta ugaritzeko bi multzotakoak elkarrekin jartzea gomendatzen da. Elkar ernalduko dute.
San Roman auzoko jaietan bost neska adingaberi ukituak egiteagatik 18 urteko mutil bat atxilotu zuen Ertzaintzak Muxikan (Bizkaia). Udalak eta herriko Mugimendu Feministak elkarretaratzea deitu dute asteartean 20:30erako.
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Lurreko bi heren baino gehiago ura da; ur horretatik %96, ozeanoetako ur gazia. Eguzki izpiak ozeanoetako lehen 200 metroko sakonerara heltzen dira, eta bertan bizi dira munduko arrantza industriak ustiatzen dituen espezie ia guztiak. Aitzitik, zientziak gehiago erreparatu izan... [+]
Ipurdia belztu egiten zaio. Tomate (Solanum lycopersicum) alea sano-sano ikusten da, landarean zintzilik, goitik behera begiratzen baitiogu. Buruz behera edo hankaz gora jarriz gero ipurdia beltz-beltz azalduko du. Ipurdian txanpon baten antzeko beltzune borobila, oso beltza eta... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Natura aspaldi deuseztatu genuen. Hori da gure kultura, natura deuseztatzea. Oinarrian, nekazaritzaren kultura, goldearen kultura, kultibatzea, berezko natura deuseztatzea da. Guk nahi ditugun mozkinak eta etekinak jezteko moduko “natura” dugu gurean.
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
Herri libre bat, Euskal Herriak erabaki lelopean, parte hartzera eta kaleak ikurrinaz betetzera dei egin du herri mugimenduak.
BiziLagunEkin desazkunde turistikoaren aldeko Donostiako plataformak ekainaren 15erako deitu du manifestazioa, Europa Hegoaldeko beste hainbat hiritako eragileek bezala. Turistifikazioa salatu eta hiri eredu alternatiboa aldarrikatuko dute.
Golde” hitza “kultura” hitzetik dator. Etimologialaria ez naizenez, ez naiz, badaezpada, bidezidor horretan barrenduko, edozein sastraka edo lahardiren (Rubus fruticosus) erdian itotzeko ere… Inor edo bestek argituko ote digu gakoa.
Umetan aitarekin ikasi zuen Unai Zabala Zubelzu txaramarrak hurritz makilak egiten. “Perretxikotara joaten ginen bezala, makilak egitera ere ateratzen ginela gogoratzen dut, hamar bat urte nituela edo hasi izan nintzen”, dio. Urteekin, aitak jarduna utzi zuen, baina... [+]
Egurra lorarazteko gai da. Egurra lore bihurtzen du, bai, izan zurgin, arotz, zur-langile, zur-lantzaile, maiasturu, benuzer edo menuzer, zur-apaintzaile, zur-egintzaile, zuharotz, zurgile, zurgin-neska edo zurgin-mutil denak.
Gorputzeko ezkatak kolore berde bizikoak ditu; biziak eta deigarriak. Eta horiekin nahasten dira, sare bat osatuko balute bezala, orban beltzak, bizkar osoan zehar. Gizakiaren begietara gardatxoa gardatxo egiten duena, ordea, saihetsean aurkituko dugu. Bertan, lerrokatuta,... [+]