Mutikoa, hiru titikoa, bat kendu eta bi titikoa”. Buelta franko emanak dizkiot ahozko tradizioak belarrietara ekarritako erran horri. Familiaren adar euskaldunean –eta horrek, neure kasuan, zuhaitz genealogikoaren kimaketa dakar–, bereziki aitaren eta bi osabaren ahotan aditu izan dut, Bortzirietako euskararen airearekin. Bueltak eta itzuliak, hain zuzen ere, gizonen arteko moldeari semantika egoki bat eman nahirik: sekula ez dut ongi jakin, ageriko errimaz haratago, sakoneko mamirik ba ote zetzan.

Enegarren hipotesian nenbilelarik, Lehen Hezkuntzako seigarren mailako mutiko baten kexak jaioa eta hezia naizeneko Gasteizera ekarri nau brastakoan, 2019ko azarora: “Ez dakit zergatik, baina, aurten, gimnastikako ordua dugunean, batzuek tontakeriak egiten dituzte aldagelan”. Gauza horien artean, adibidez, zakilen neurria konparatzea omen dago. Falokrazia, zentzurik etimologikoenean. Pitokeriarik ergelena garaile, mutilen artean.

“Mutikoa, lasaitu hire pitoa”, atera zait nahi gabe, euskal tradizioa berrituz edo. Ez, jakina, pubertaroaren giro berri horrekin (zorionez) deseroso zegoen mutikoarentzat. Aldageletako buruzagientzat buruzakilentzat baizik.