"Entzumenak gidaturiko jendarte batean gara eta ezer ez dugu eskuragarri"

  • Gortasuna ukatzetik elkor identitateaz harro izaterainoko bidea egin du Véronique Leduc artista, militante eta unibertsitariak. Ez du bide erraza izan, barrenak inarrosi dizkio prozesuak eta guztia kontatzeko denbora hartu du. Leducen bidez, gorren errealitateaz ikasten dugu, baina batez ere gure jendarteaz, entzumenean oinarrituriko gure sistemaz. Hots, audismoaz, fonozentrismoaz eta entzule gisa ditugun pribilegioez.

(Argazkia: Nathalie Saint-Pierre)
(Argazkia: Nathalie Saint-Pierre)

Zeinu hizkuntzari nola lotu zinen?

Berant ikasi dut, 2013an. Gure familian ahozkoan dabiltzan elkorrak eta zeinu hizkuntzan dabiltzanak bereizi ohi ditugu, ahozkoan dabiltzanak entzumen urrikoak direla erranez, hots, entzumena hain “gaizki” ez daukatenak. Amaren begietan entzumen urrikoa nintzen, ez nuen zeinu hizkuntza ikasi beharrik. Entzuleen gisara jarduteari dio jendarteak balio handia bideratzen.

Ikasteari lotu zinen.

Doktoretzan, Concordia unibertsitate anglofonoan jarraitzen nuen kurtso bat, baina ezer ez nuen ulertzen! Ordura arteko estrategiek ez zidaten balio. Ezpainen mugimenduek ez zuten balio, suposizioek ezta ere, tonalitate ezberdinak ziren. Paraleloki, gorren arteko topaketa batera gomitatu ninduten. Zeinu hizkuntzan zebiltzan, ni interpretearekin nintzen eta entzule bakar honek nirea itzultzen zien eta haiena itzultzen zidan. Deseroso sentitu nintzen. “Ez duzu estakururik, ikas ezazu”, erran zidan batek. Aldaketa unea izan zen. Coming-out (armairutik ateratzea, ingelesez) bat izan zen, harrigarriki betidanik izandako identitatearena.  

Eskerrak artea hor zenuela.

Prozesu honek guztia inarrosi zidan. Sendatu beharreko umea nintzen. Guztia entseatu zuten gurasoek, Mont Royal igo genuen pazko egunez, iguzkia esnatu aitzin, iturriko ur benedikatua belarrietan ezartzeko. C’est tombé à l’oreille d’un sourde [Gor baten belarrietara iritsi da, euskaraz] komikia idazteak lagundu zidan mezu horretarik bereizten.

Alde politikoa du.

Gortza eta audismoa nozioak deskubritu nituen. Gortza edo deafhood nozioa 2003an plazaratu zuen Paddy Ladd ikerlariak, dimentsio patologikoa duen gortasunarekin ezberdintasuna egiteko. Existentzia ikuspegitik, kidetasuna azpimarratzen du gehiago, baina ez baitezpada alde boluntaristatik, baizik eta zapalduen aldean egotetik, istorioak modu berezian biziarazten dizkigulako. Tesiaren galdera nuen: nola eraiki ditzakegu gor izaeraz perspektibak, gure hausnarketen arrastorik ez baldin badugu? Gogoeta gehienak ahozko hizkuntzetan idatzirikoak ditugu, usu entzuleen gogoetak izaki. Imajinatu euskaldunez idatziriko guztia frantsesez edota espainolez idatzia balitz? Ez luke funtzionatuko, hizkuntzak egiten gaitu, toki bat ematen digu munduan.

(Argazkia: Jenofa Berhokoirigoin)

Audismoaz hitz egin dezagun.

Entzuten dutenei eta hauen jarduerei balio gehiago ematen dion sistema dugu. Bortizkeria anitz daude. Konplimendu gisa ongi mintzo naizela diotenean edota belarritako tresna berria kasik ez dela ageri zehazten didatenean, zer erran nahi du? Sendatu ala gorde beharrekoa dela.

Ez gara kontziente.

Elkor izaera osoki onartzen dutenek zeinu hizkuntzaz komunikatzen dute gehienetan. Aldarrien entzunarazteak erran nahi du hizkuntza berean gabiltzala. Autoktono eta Kanadaren arteko berradiskidetze prozesuan urratsak eman badira autoktono lider batzuk ingelesez edota frantsesez hitz egitea onartuko dutelako da. Gure kasuan ez dugu beti aukerarik eta ez dute zapaltzaileek interpreteen pagatzea erabakiko. Beraz elkorroi dagokigu mezua entzuleei helaraztea, baina bide konplexua dugu.

Ezinduak ez, baizik eta gutxiengo linguistiko.

Elbarritasunaren perzpezioa aldatu da denboran zehar, baina orokorki ikuspegi medikala da beti nagusi, desgaitasuna pertsonaren baitan dagoela dion ikuspegia. Alderantziz, urritasuna jendarteak eragin mugetan dagoela dioen modelo soziala dugu. Entzumenak gidaturiko jendarte batean gara eta ezer ez dugu eskuragarri. Elbarritua naiz koklea ezberdina dudalako? Ez badute hizkuntza mintzo, etorkinak elbarrituak dira? Guk ere gure hizkuntza eta kultura ditugu. Gure hizkuntza aitortua izanen den egunean, agian gehiago izango gara ikuspegi sozialetik elbarritu definitzen.

Manifestu bat idatzi duzue.

Fonozentrismoaren deseraikitzearena, dozena bat artisten artean idatzitakoa. 1989ean jada atera zuten Deaf View Image Art manifestua Washingtonen (AEB), baina esentzialista zitzaigun eta guk artearen munduan dagoen audismoa deseraiki nahi genuen.

Musikaz bi hitz?

Musika musatik dator, inspiraziotik eta erritmotik, baina gure jendarte fonozentratuan soinuari mugatu dugu. Alta, erritmoa bisuala izan daiteke, bibrazioak ere baditu. Gorrok harreman ezberdina dugu musikarekin, bibrazioak gozatzen ditugu. Musika sorkuntzan ere gara.

Azken mezu bat entzuleei?

Kontzientzia hartzetik hasten da guztia. Entzulea naiz eta pribilegioak ditut. Entzumena dudala? Bale, zuria naizen gisara. Arrazismoa ez da bakarrik pertsona arrazializatuen kontua, zuritasunaz hitz eginez zaio arrazismoaren aurkako borrokan guztiei toki bat ematen. Kontzientzia hartuz gero hitz egin dezakegu justizia sozialaz eta idealean aliatu postura hartzeaz.

Interpreteei esker ona
“Entzule familia batetik nator, gorren %90aren gisara. Zazpi urtetan ohartu ziren nire gortasunaz. Lau maila daude: arina, ertaina, gogorra eta oso gogorra. Ni erdi aldean nago, soinu apalak entzuten ditut baina ez meheak; hots, bokalak bai baina ez kontsonanteak. Ezpainetan irakurri eta suposizioak egiten ditut, gaiaren arabera, aldapa, harrapa ala Kanada erran duen asmatuz. Oso akigarria da. Ordu pare bat gehiago lo egin behar dut interpreterik gabe entzuleekin pasa badut eguna.”

 


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Gizartea
2024-03-31 | Diana Franco
Teknologia
Gorputzaren memoria

Mekanografia ikasi baduzu, gitarra jotzen, josten edo eskuz idazten, ulertzen duzu zure gorputzak zelan memorizatzen dituen zenbait jarduera. Gorputza eta adimena modu miresgarrian daude harremanduta, bat dira. Gizakiok sortu dugun teknologia eta honek gure gorputzarekin duen... [+]


Materialismo histerikoa
"Mario Lopez" eta "Gernika"

Krimen matxistak, mediatizatzen direnean, emakumeontzat lezio bilakatu ohi dira, eta bizirik badago, biktimarentzat. Nerea Barjola ikertzaileak Alcasserko kasuaren bidez azaldu zigun hori. Eta Nagore Laffageren hilketak ere lezio astun bilakatzeko arriskua izan zuen, lezioa... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Jokin Pantxeska Etxebarria. Gerrako ume, aitaita
"Hiru aldiz esan dute gorria naizela, komunista!"

Irisarriko herrigunera sartu orduko, hantxe, etxe baten atarian, ikurrina eta estelada. Jokin Etxebarriaren bizitokia duzu. Gerrako ume izandakoa, hamaika ibilera –eta hamaika baino gehiago ere bai–, han eta hemen egindakoa. 92 urtek nahi beste bizitzeko aukera... [+]


Eguneraketa berriak daude