Elikagaiek sendatze prozesuan indartu egiten gaituzte eta gaixotasunean ahuldu. Hala dio Karmelo Bizkarrak, medikuntza higienistan adituak. “Gosea joan egiten zaio elikagairik absorbitu nahi ez duen gorputzari. Gaixo dagoenean ez du jaso nahi, garbitu baizik”.
Andia mendilerroan dagoen Zuhaizpe Osasun Zentroa darama Bizkarrak. Fisikoki eta emozionalki sendatzeko eta gaixotasunak aurreikusteko hurbiltzen da jendea hara. Pertsona bakoitzak astebeteko egonaldia egiten du gutxienez, eta helburua “norberak bere bizitza berreskuratzea” da. Baraua praktikatzen dute gehienek.
“Guztiok behar dugu bizitzaz desintoxikatu”, adierazi du Bizkarrak, “bizitza erritmoa kaltegarria da, jaten duguna ez da sanoa, alkohola edaten dugu uraren ordez, medikamentuak hartzen ditugu...”. Zentroan asko zaintzen dute elikadura, janari ekologikoa dastatu ohi dute, intsektizida, pestizida eta substantzia toxikorik gabea. “Gauza bera diot beti: janaririk osasungarriena etiketarik ez daukan hura da”. Kolore eta forma desberdineko elikagaiak jan behar direla gehitu du, eta gaurko medikuntza nutrizionalak ikuspegia zabaltzea gustatuko litzaiokeela: “Fruta eta barazkien forma zein koloreek informazio ugari ematen dute eta gaixotasunen aurrean zein ahoratzea komeni zaigun jakitea garrantzitsua da”.
“Ura, salda eta ohera”
Hori baino lehen, ordea, garbitu egin behar da gorputza. Prozesua pixkanaka egitea aholkatu du adituak: lehenik barazki eta frutekin elikatu, ondoren frutarekin soilik eta azkenik barauan geratu. Gorputzak ez diola elikatzeari uzten gogorarazi du, dituen erreserbak hartzen dituelako. Badira hiru edo lau egun igarotzen dituztenak, baita zazpi edo hamar egunera arte luzatzen dutenak ere. Barau egitea ez da beti komenigarria, esaterako, gaixotasun larriak sufritzen dituzten pertsonen kasuan.
Prozesu horretan ezinbestekoa da ura, hidratazioa. Infusio eta zukuak ere gomendatu ditu.
Elikagairik gabeko egun horietan gaixotasunekin nahastu ohi diren sintomak sentitu daitezke: goragalea, buruko mina, mihia zuri izatea, pixa iluna eta usaintsua... “Kuriosoa da, betekada kasuetan sintomak berdinak direlako, baina oraingoan gorputza garbiketa prozesuan dagoela adierazi nahi dute”.
Prozesu hau, baina, kontrolpean izan ohi dutela azpimarratu du, hiru egunetik gorakoak direnean bereziki: “Ez du hainbesteko kontrolik behar, ordea, katarro batekin zaudenean. Izan ere, horiek dira une egokienak baraua egiteko: katarroa izatean, beherakoa, gonbitoka hastean... Lehenago sendatzen dela ikustean sorpresa hartzen du jendeak”.
Ez jatearekin batera, deskantsuak ere garrantzi handia du, ahalik eta energia gehiena libre egon dadin, garbitasunean zentraturik: “Ura, salda eta ohera. Hori egiten zuen nire amamak. Garai hartan ez zegoen hainbeste medikamentu eta instintuari jarraitzen zion”.
Horrez gain, ura, haizea (arnasa) eta argia (eguzkia) aintzat hartzeko aholkatu du, “elikagaia ez delako soilik jaten duguna”.
Jatorra, alaia eta positiboa da Sara Mirones (Bilbo, 1997). Pandemian mastozitosia izeneko gaixotasun arraro bat diagnostikatu zioten. Ordutik, Maratón de Lunares kanpaina abiatu du gaixotasuna ikusarazteko, gizartea kontzientziatzeko eta ikerketarako dirua biltzeko... [+]
Bertigo baten ostean, etengabeko txistu bat entzuten hasi zen Jexux Mari Irazu Muñoa (Larraul, Gipuzkoa, 1972) bertsolaria, bertso-eskolako irakaslea eta gai-jartzailea. Tinnitus edo akufeno deitzen zaie Irazuk entzuten dituen zaratei. Horrek egunerokoan daukan inpaktuaz... [+]
Baionako ospitalean unitate berritzaile bat ideki da: kardio-ginekologia unitatea, menopausian diren emazteei zuzendua. Gai hau, askotan tabu edo bazterrean utzia, osasun arazoak eragin ditzake bizitzako etapa horretan.
Euskal dantzak, pilates, bilobekin egon, gurutzegramak egin eta beste zaletasun asko ditu Grego Idiakez Kortak (Ezkio-Itsaso, Gipuzkoa, 1950). 62 urterekin iktus bat izan zuen, eta ordutik, ezin ditu nahi beste gauza egin. Iktusaren ondorioz, begi baten ikusmena galdu du, eta... [+]
Motorrez gainezka dago Iñaki Mujikak Altsasun duen tailerra. Ilaran daude denak, baina bada barreneko gelaxka batean aparte gordetako bat. Mujikak beretzat egokitu nahi duen motorra da. 2021ean igo zen azkenekoz motor gainera; istripu larria izan zuen moto-kros zirkuitu... [+]
“Bohemioa”, “poeta”, “mozkorra” eta “amodioaz maiteminduta” dagoen drag bat da Travis Tea (2024, Travistonia planetakoa). Autopertzepzio bat dela dio, eta kanpotik “talenturik gabeko eta antigoaleko poetatzat” dutela... [+]
Gazte batek etxetik atera eta psikologoarenera joateko bizi dituen beldurrak eta barne gatazkak lantzen ditu ‘Barruko dardara’ film laburrak. Maider Arrutik (Errenteria, Gipuzkoa, 2003) sortu du, eta agorafobia nola bizi duen ikusaraztea du helburu. Bere bizipenetan... [+]
Javier Escudero Pascual (Iruñea, 1979) “poz-pozik” dago erretiroa hartuta nahi beste gauza egiteko astia duelako. Nafarroako Aspace kirol klubeko motordun aulkiko futbol taldeko jokalaria da. Duela urtebete sortu zuten taldea, eta hirugarren geratu dira... [+]
Ilusioz mintzo da Shrabani Aranzabe-Pita (Orissa, India, 1999) musikari, ikerlari eta pedagogoa. Alkizan (Gipuzkoa) hazi eta hezi da. Pandemian minbizia izan zuen, eta prozesu onkologiko horretatik Naturaren Doinuak jaialdia eta proiektua sortu du. Aurtengo jaialdia ekainaren... [+]
Ludotekan, gazte txokoan, udalekuetan... batzuk musukatzen ari direla, beste hark zakila erakutsi duela eta honakoak gorputzarekiko irainak jaso dituela, hori guztia kudeatzea ez dute erraza hezitzaileek. Adibide praktikoz lagunduta, 'Nola landu sexualitatea hezitzaileon... [+]
Sare sozialetako argitalpen baten bidez, otsailaren 23an, Ane Santesteban txirrindulariak (Errenteria, Gipuzkoa, 1990) endometriosia daukala iragarri zuen. Diagnostikoak lagundu egin dio ulertzen zergatik batzuetan gaizki sentitzen den bizikletan: “Kisteak aldaka okertzea... [+]
Irudimentsua eta umoretsua da, eta marraztea bere pasioa da. Oihan Iriarte Eletxigerrak (Bilbo, 2001) Autismoa eta biok (Txalaparta, 2025) liburu ilustratua sortu du autismoa ikusarazteko. Bere bizipenetatik abiatutako liburua da. Arte figuratiboaz baliatu da batez ere:... [+]
Desengainu handia hartu dute euskal feminista askok jakin dutenean Chimamanda Ngozi Adichie idazleak haurdunaldia esternalizatu duela, alegia, surrogate batek ernaldu duela bere haurra, diru truke. Guztiok izan beharko genuke feminista saiakeraren egilea da Adichie, besteak... [+]
Indartsua, irribarretsua eta oso langilea. Helburu pila bat ditu esku artean, eta ideia bat okurritzen zaionean buru-belarri aritzen da horretan. Horiek dira Ainhoa Jungitu (Urduña, Bizkaia, 1998) deskribatzen duten zenbait ezaugarri. 2023an esklerosi anizkoitza... [+]
Bai ikastetxeek antolaturiko eskolaz kanpoko jarduerek, bai aisialdiari loturiko ekintzek eta udalekuek desgaitasunen bat duten haurrak kanpoan uzten dituzte maiz, eta hain justu, jarduera horiek bereziki onuragarriak dira premia bereziak dituzten haurrentzat. Hala dio... [+]