"Herritar guztiok dugu erantzukizun maila bat ekialde erdiko gerretan"

Zabaldin (Iruñea) eman duzun hitzaldiaren titulua da: “Hango gerrak hemen abiatzen dira”. Zergatik?

Gure hezkuntzarekin, gure erakundeekin, gure bizimoduarekin… horrekin guztiarekin erantzukizun maila bat dugu hango gerrekin, zuzenean edo zeharka. Atzo bertan Espainiako Kongresuak erabaki zuen jarraitzea armak saltzen Saudi Arabiari; beraz, salmenta horrek eragina izango du Ekialde Erdian eta bereziki Yemenen. Estatuko iritzi publikoa ez denez egoera horren aurka jartzen, herritar guztiok dugu erantzukizun maila bat hango gerretan, zeharka bada ere.

Zenbatekoa da munduaren gastu militarra urteko?

Gobernuek ematen dituzten datu ofizialen arabera, bilioi bat eta 750.000 milioi euro, hau da, munduaren BPGaren %2,3. Kosmetikoetan askoz gehiago gastatzen dugu, akaso bikoitza, baina ez da berdina, diru batek apaintzeko balio du eta besteak hiltzeko.

Zenbat pertsona hiltzen dira urtean diru horrekin?

Urtearen arabera da hori, baina batez beste 50.000 bat pertsona. Gerra Hotza amaitu zenean, 1992an, 32 gatazka armatu ziren munduan, gaur egun 33. Ez dugu asko hobetu. Antzeko baliabideak   bideratzen ditugu ekonomia militarrera eta horra badoa ez doa gastu sozialera. Ekonomia ez produktiboa da hori. Espainiako Estatuak, berbarako, 20.000 milioi euro bideratzen ditu gastu militarrera: mila milioi atzerriko parte-hartzeetara eta gainerakoa balizko eraso batetik defendatzera.

Arma salmenta edo milaka lanposturen galera. Hori saltzen zaio herritarrari.

Hori gezurra da. Industria militarrean diru asko xahutzen da I+Gn, etengabe aurreko armen kalitatea hobetu behar delako, baina horrek gero ez du eraginik industria zibilean. Ikerketa on asko dago esaten duena industria militarrean dagoen lanpostu bakoitzeko hiru sor daitezkeela industria zibilean. Bestetik, ikuspegi etikoa dago, onartezina da herrialde batzuei armak saltzea, hauek beren herritarrak erreprimitzeko edo beste herrialde batzuetako herritarrak hiltzeko. Armak lanpostuen truke onartzen duten herritarrek, langileen nazioarteko elkartasun printzipioa galdu dute.

Zein da enpresa militarraren joera Espainian?

Lehen gehiena Estatuarena zen, baina zati bat pribatizatu da. Saudi Arabiarentzat Cadizen korbeta itsasontziak egiten dituena, adibidez, Navantia da, Estatuarena. Francok 1948an sortu zuenetik, enpresa honek urtero diru asko galtzen du, 2016an 140 milioi euro adibidez; duela hamar urte 7.000 langile zituen, gaur egun 4.000. Estatuaren ontziola guztiak itxi ziren, militarrak salbu. Hamar urtetan Navantiak 700 milioi euro galdu ditu, beraz, askoz eraginkorragoa litzateke diru hori industria zibilera bideratzea. Arma lasterketak ez du zentzurik, ez ekonomikoki ez etikoki.

Horrez gain, herritarrok badakigu zertarako diren arma horiek eta ez zaigu inporta?

Hala da, bai. Orain adibidez, Saudi Arabiak Yemeni egiten dion blokeoagatik 7,4 milioi pertsona gosez edo gaixotasunez hiltzeko arriskuan dira, eta Espainiak salduko dizkion korbetek balioko dute itsas blokeo hori areagotzeko. Hori onartezina da, gobernuak ez du printzipiorik, etikarik, eta beraz, horrek egoismorik gordinena dakar.

Txina eta AEBetako ekonomia gatazka handi horrek ekar dezake gerra militarra?

2020an, 2021ean edo oso laster Txina izango da munduko lehen potentzia ekonomikoa, AEBen aurretik. Gaur egun, Asiako Ekialdean da mundu mailako ekonomia produktiboaren muina. Beraz, liskarrek gora egingo dute, baina ez dut uste, batzuek dioten gisan, Hirugarren Mundu Gerra izango denik. AEBek hasitako “terrorismoaren aurkako gerra” hori aspaldi hasi zen eta gatazka itzelak ekarri ditu: Afganistan, Irak, Libia, Siria, Yemen… eta noizean behin guregana ere iristen dira atentatuak. Hala ere, atentatu terrorista horien %99 hango herrialdetan gertatzen da, %1 iristen da Mendebaldera. Sustraietara jota bakarrik geldi daiteke gerra hori, baina Mendebaldeak ez du nahi.

Eta egoera borobiltzeko Donald Trumpek iragarri du bertan behera utziko dituela Sobiet Batasunarekin sinatu zuen irismen ertaineko eta luzeko misil nuklearren akordioa.

[Mikhail] Gorbatxov eta [Ronald] Reaganen arteko akordioak zioen NATO ez zela ekialderantz zabalduko, baina Gerra Hotzaren amaieraz geroztik NATOk ez du besterik egin, Europako ekialdeko herrialde ia guztiak bereganatuz. Horrez gain, AEBek hautsi dituzte misilen erasoez babesteko sistemak ez eraikitzeko akordioak eta Errusia halakoz inguratu dute. Eta orain mehatxu hau. Betetzen bada, armagintza lasterketa berri bati ekingo zaio, eta Errusia ez da atzean geratuko. Baina ikusiko dugu zer gertatzen den, nire ustez Trumpentzat Putin etsaia baino aliatua baita.

Dagoeneko ez al da hasi jada berrarmatze hori Txinan, Indian, Errusian…?

Txinak asko indartu du bere armada, bereziki itsas armada, Afrika eta Hego Amerikatik datozkion lehengaiak babesteko, baina ez da erori AEBek jarri nahi dioten armagintza nuklearraren garapenaren amarruan, edo espazioaren lasterketan… badaki sekulako dirutzak xahutu beharko lituzkeela eta ez dago prest.

Hori gertatu zitzaion Sobiet Batasunari.

Bai, eta horrela hondoratu zen. Orain Errusiak aliantza indartsua landu du Txinarekin, Indiarekin eta Iranekin, eta han “Mendebaldearen aurkako” bloke bat eratu da. AEBek eta bere aliatuek ez dute samur izango munduko hegemonia militar eta ekonomikoari eustea. Beraz, uste dut, erregio mailako gerrekin jarraituko dugula, baina ez potentzien artean zuzenean, horrek gaur egun humanitatea desagerraraz dezake eta.

Kataluniara etorriz, uneren batean ikusi al duzu gatazka bortitzaren arriskurik.

Ez, inoiz ez. Urriaren 1eko erreferendumaren aurka Espainiako Gobernuak bideratutako errepresioa gogorra eta mingarria izan zen, baina horrez gain, ez dut ikusi biolentzia arriskurik. Zentzuzkoena litzateke aldeen arteko akordioa, eta honen arabera Kataluniako herriak hautetsontzietan erabaki ahal izatea zer nolako etorkizuna nahi duen. Hori bilatu beharko lukete alderdi independentistek, aldebakarreko bideak orain arteko akatsen errepikapena ekarriko du eta. Edozein modutan, preso eta erbesteratuen gaia konpondu arte ez da erraza irtenbide bat bilatzea, baina saioa egin beharko lukete eta bereziki Pedro Sanchezek.