"Herritar guztiok dugu erantzukizun maila bat ekialde erdiko gerretan"
Jamal Khaxoggiren auziak berriz eta gordin ekarri du lehen planora estatuen arteko arma trafikoaren gaia. Hainbat estatuk iragarri dute utziko diotela Saudi Arabiari armak saltzeari, baina ez Espainiak. Pedro Sanchezek ahoan bilorik gabe aitortu du bi herrialdeak lotzen dituzten interesak Khaxoggi auziaren gainetik daudela; hau da, itzulpena eginda, interesak armek eragin ditzaketen heriotzen gainetik direla.
Zabaldin (Iruñea) eman duzun hitzaldiaren titulua da: “Hango gerrak hemen abiatzen dira”. Zergatik?
Gure hezkuntzarekin, gure erakundeekin, gure bizimoduarekin… horrekin guztiarekin erantzukizun maila bat dugu hango gerrekin, zuzenean edo zeharka. Atzo bertan Espainiako Kongresuak erabaki zuen jarraitzea armak saltzen Saudi Arabiari; beraz, salmenta horrek eragina izango du Ekialde Erdian eta bereziki Yemenen. Estatuko iritzi publikoa ez denez egoera horren aurka jartzen, herritar guztiok dugu erantzukizun maila bat hango gerretan, zeharka bada ere.
Zenbatekoa da munduaren gastu militarra urteko?
Gobernuek ematen dituzten datu ofizialen arabera, bilioi bat eta 750.000 milioi euro, hau da, munduaren BPGaren %2,3. Kosmetikoetan askoz gehiago gastatzen dugu, akaso bikoitza, baina ez da berdina, diru batek apaintzeko balio du eta besteak hiltzeko.
Zenbat pertsona hiltzen dira urtean diru horrekin?
Urtearen arabera da hori, baina batez beste 50.000 bat pertsona. Gerra Hotza amaitu zenean, 1992an, 32 gatazka armatu ziren munduan, gaur egun 33. Ez dugu asko hobetu. Antzeko baliabideak bideratzen ditugu ekonomia militarrera eta horra badoa ez doa gastu sozialera. Ekonomia ez produktiboa da hori. Espainiako Estatuak, berbarako, 20.000 milioi euro bideratzen ditu gastu militarrera: mila milioi atzerriko parte-hartzeetara eta gainerakoa balizko eraso batetik defendatzera.
Arma salmenta edo milaka lanposturen galera. Hori saltzen zaio herritarrari.
Hori gezurra da. Industria militarrean diru asko xahutzen da I+Gn, etengabe aurreko armen kalitatea hobetu behar delako, baina horrek gero ez du eraginik industria zibilean. Ikerketa on asko dago esaten duena industria militarrean dagoen lanpostu bakoitzeko hiru sor daitezkeela industria zibilean. Bestetik, ikuspegi etikoa dago, onartezina da herrialde batzuei armak saltzea, hauek beren herritarrak erreprimitzeko edo beste herrialde batzuetako herritarrak hiltzeko. Armak lanpostuen truke onartzen duten herritarrek, langileen nazioarteko elkartasun printzipioa galdu dute.
Zein da enpresa militarraren joera Espainian?
Lehen gehiena Estatuarena zen, baina zati bat pribatizatu da. Saudi Arabiarentzat Cadizen korbeta itsasontziak egiten dituena, adibidez, Navantia da, Estatuarena. Francok 1948an sortu zuenetik, enpresa honek urtero diru asko galtzen du, 2016an 140 milioi euro adibidez; duela hamar urte 7.000 langile zituen, gaur egun 4.000. Estatuaren ontziola guztiak itxi ziren, militarrak salbu. Hamar urtetan Navantiak 700 milioi euro galdu ditu, beraz, askoz eraginkorragoa litzateke diru hori industria zibilera bideratzea. Arma lasterketak ez du zentzurik, ez ekonomikoki ez etikoki.
Horrez gain, herritarrok badakigu zertarako diren arma horiek eta ez zaigu inporta?
Hala da, bai. Orain adibidez, Saudi Arabiak Yemeni egiten dion blokeoagatik 7,4 milioi pertsona gosez edo gaixotasunez hiltzeko arriskuan dira, eta Espainiak salduko dizkion korbetek balioko dute itsas blokeo hori areagotzeko. Hori onartezina da, gobernuak ez du printzipiorik, etikarik, eta beraz, horrek egoismorik gordinena dakar.
.jpg)
Txina eta AEBetako ekonomia gatazka handi horrek ekar dezake gerra militarra?
2020an, 2021ean edo oso laster Txina izango da munduko lehen potentzia ekonomikoa, AEBen aurretik. Gaur egun, Asiako Ekialdean da mundu mailako ekonomia produktiboaren muina. Beraz, liskarrek gora egingo dute, baina ez dut uste, batzuek dioten gisan, Hirugarren Mundu Gerra izango denik. AEBek hasitako “terrorismoaren aurkako gerra” hori aspaldi hasi zen eta gatazka itzelak ekarri ditu: Afganistan, Irak, Libia, Siria, Yemen… eta noizean behin guregana ere iristen dira atentatuak. Hala ere, atentatu terrorista horien %99 hango herrialdetan gertatzen da, %1 iristen da Mendebaldera. Sustraietara jota bakarrik geldi daiteke gerra hori, baina Mendebaldeak ez du nahi.
Eta egoera borobiltzeko Donald Trumpek iragarri du bertan behera utziko dituela Sobiet Batasunarekin sinatu zuen irismen ertaineko eta luzeko misil nuklearren akordioa.
[Mikhail] Gorbatxov eta [Ronald] Reaganen arteko akordioak zioen NATO ez zela ekialderantz zabalduko, baina Gerra Hotzaren amaieraz geroztik NATOk ez du besterik egin, Europako ekialdeko herrialde ia guztiak bereganatuz. Horrez gain, AEBek hautsi dituzte misilen erasoez babesteko sistemak ez eraikitzeko akordioak eta Errusia halakoz inguratu dute. Eta orain mehatxu hau. Betetzen bada, armagintza lasterketa berri bati ekingo zaio, eta Errusia ez da atzean geratuko. Baina ikusiko dugu zer gertatzen den, nire ustez Trumpentzat Putin etsaia baino aliatua baita.
Dagoeneko ez al da hasi jada berrarmatze hori Txinan, Indian, Errusian…?
Txinak asko indartu du bere armada, bereziki itsas armada, Afrika eta Hego Amerikatik datozkion lehengaiak babesteko, baina ez da erori AEBek jarri nahi dioten armagintza nuklearraren garapenaren amarruan, edo espazioaren lasterketan… badaki sekulako dirutzak xahutu beharko lituzkeela eta ez dago prest.
Hori gertatu zitzaion Sobiet Batasunari.
Bai, eta horrela hondoratu zen. Orain Errusiak aliantza indartsua landu du Txinarekin, Indiarekin eta Iranekin, eta han “Mendebaldearen aurkako” bloke bat eratu da. AEBek eta bere aliatuek ez dute samur izango munduko hegemonia militar eta ekonomikoari eustea. Beraz, uste dut, erregio mailako gerrekin jarraituko dugula, baina ez potentzien artean zuzenean, horrek gaur egun humanitatea desagerraraz dezake eta.
Kataluniara etorriz, uneren batean ikusi al duzu gatazka bortitzaren arriskurik.
Ez, inoiz ez. Urriaren 1eko erreferendumaren aurka Espainiako Gobernuak bideratutako errepresioa gogorra eta mingarria izan zen, baina horrez gain, ez dut ikusi biolentzia arriskurik. Zentzuzkoena litzateke aldeen arteko akordioa, eta honen arabera Kataluniako herriak hautetsontzietan erabaki ahal izatea zer nolako etorkizuna nahi duen. Hori bilatu beharko lukete alderdi independentistek, aldebakarreko bideak orain arteko akatsen errepikapena ekarriko du eta. Edozein modutan, preso eta erbesteratuen gaia konpondu arte ez da erraza irtenbide bat bilatzea, baina saioa egin beharko lukete eta bereziki Pedro Sanchezek.
“Tarragonan (Herrialde Katalanak) jaio nintzen, 1944an eta Bartzelonako Delás Bake Ikerketen Zentroko lehendakaria naiz. Armagabetzea eta bakearen kultura dira nire eremuak, eta zehazki biolentzia eza. Gerraren ekonomia ikertzen dut bereziki. Gatazka armatuei buruz irakasten dut Kataluniako Unibertsitate Irekian (UOC)”.
Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.
Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!
Zeruko Argia sortu zelarik 1919an, I. Mundu Gerra birrintzailetik sendatzen hasi berria zen planeta. Espainiak gerra hartan zuzenean eskurik sartu ez zuenez, Hego Euskal Herriko enpresek Europara produktu gehiago esportatzeko abagunea baliatu zuten. Aldiz, Iparraldeko familiek larrutik pagatu zuten munduko potentzia handiek beren nagusitasuna jokatuz Europan eragin zuten hekatonbea. Ehun urte geroago, gerrak dira munduko errealitate konplexuaren datu garrantzizkoenetakoak.
Berrikitan Nazio Batuen Erakundeak (NBE) ohartarazia du Yemenen 13 milioi pertsona daudela goseak eta gerra laster ez baretzekotan egoerak ekar dezakeela “munduak 100 urteotan ezagutu duen goseterik larriena”. Aldi berean, NBE bera ez da gai hasieran Yemeneko barne gatazka zen eta Saudi Arabiak nazioartekotu duen gerrari irtenbide diplomatikorik aurkitzeko, saudiei bezala Emirerri Arabiarrei armak saltzen dizkiegun europar eta iparramerikarren negozioen zorionik urratu gabe.
Ehun urte beteko dira azaroaren 11n Lehen Mundu Gerra amaitu zela Europan. Hark utzitako zauri eta arrakalak oraindik agerian ditugu gurean eta kontakizun historiko ofizialari aurre egiteko antolatu dute 1914-1918 euskal oroitzapena itzaletik argira ekitaldia Baionan.
Londres, 1915. Charles Myers (1873-1946) psikologo ingelesek “shell shock” (jaurtigaiek eragindako shocka) terminoa erabili zuen lehenengoz The Lancet medikuntza aldizkarian, Lehen Mundu Gerrako fronteetan borrokan ari ziren soldadu askori gertatzen ari zitzaiena deskribatzeko.
2018ko Bakearen Nobel sariak emakumeen kontrako sexu bortizkeria gerrako armatzat erabiltzearen kontrako borrokan nabarmendu diren bi pertsonalitate sariztatu ditu: Denis Mukwege ginekologo kongotarra eta Nadia Murad ekintzaile yezidia, Estatu Islamiarrak esklabu sexual erabilitakoa. Sariarekin Nobel sariak nabarmendu nahi izan du emakumeen bortxaketak mundu osoan XXI. mendeko gerretan erabiltzea.
,
Denbora igarotzen da eta gerrako irudi ikaragarriak urrundu egiten dira. Saudia Arabiak Yemenen haurren kontra egindako sarraskiaren ondoren, horixe da gertatzen ari dena PSOEren gobernuan herrialde arabiarrari saldutako 400 bonba “gidaturekin”.
Lekualdatzea aspaldiko eskakizuna da eta Espainiako Defentsa Ministerioak ontzat hartu du Donostiako Udalaren proposamena.
Azken asteotan hipokrisia politiko handi batekin egin dugu topo: kaleko saltzaile migratzaileak (manteroak) salatu eta aldi berean armagintzaren negozioa isilpean gorde, nahiz eta negozio horren ondorioz Yemenen kontra Saudi Arabiak eta beste herrialde batzuek daramaten gerra sekretuan makina bat haur hil dituzten.
Espainiako Armadako kaboa den Marco Antonio Santos da manifestu antifrankista sinatu eta aktiboan dagoen militar bakarra. El Diario.es-ekin elkarrizketa izan du.
Hiroshima, 1945eko abuztuaren 6a. AEBetako armadak bonba atomikoa jaurti zuen Japoniako hirian. Handik hiru egunera beste bonba bat bota zuten Nagasakin. Harry S. Truman AEBetako presidenteak gaitzerdia erabili zuen erasoa justifikatzeko: gerraren amaiera bizkortuko zuen erasoak eta, hala, Hiroshiman eta Nagasakin hildakoen truke, askoz bizitza gehiago salbatuko ziren. Baina aitzaki horien eta bonba atomikoen onddo erraldoien itzalean, inoizko bonbardaketarik hilgarriena lausotuta geratu zen.
