McIntosh sagarra
Ordenadoretan, tabletatan, segapotoetan eta horien publizitatean ikusten dugu, batez ere, McIntosh sagarra. Zer den ederki adierazten du bere logotipoak, ondo asmatu zuen egileak; puska falta zaion sagarra da, norbaitek kosk egin izan balio bezala. Izan ere McIntosha jan-sagarra da.
Kanadako sagar nazionala da, han sortua baita. Jonh McIntosh (1777-1846) guraso eskoziar immigranteen semea New Yorken jaio zen, eta 1800. urte inguruan Kanadan Ontario probintziako Matilda herrian sail batzuk erosi, eta bertan ekin zion lurra lantzeari. Saila garbitzen ari zela, hazitik sortutako sagarrondo (Malus domestica) batzuk aurkitu zituen, txertakak edo makatzak deitzen zaienak. Sagarrondo horiek hazitik sortu direnez, ez dakigu zer-nolakoak izango diren: zein tamaina izango duten, nolako eitea, zer hostaje, noiz loratuko diren, zer fruitu mota emango duen, fruitua noiz helduko duen... Hazia sortzeko nahasi diren aita eta ama ezagutzen ez direnez, hazi horrek sortuko duen landareari antzik ere ezin eman. Aurkitutako landare haiek muintegian zehar-aldatu, sagastian landatu eta, urte gutxira, landare haietako bat sagar gorrizta ederrak ematen hasi zen: tamaina politeko alea, borobil antzerakoa, berde gainean ia erabat gorria den azal mehe distiratsua, mami tente zuri-zuri karraskatsua, gazia eta irailaren amaiera aldera heltzen dena. Harrezkero McIntosh esaten zaio sagar horri. Gurean sagar gehienek etxe baten edo abizen baten izena duten gisa berean: Txalaka, Saltxipi, Ugarte...
1811. urtean kosk egin zioten lehen aldiz McIntosh bati. Gero, ugaritzeko txertatu eta 1835ean sagarrak saltzen hasi ziren. Familiako ondorengoek sagarrondoak saldu eta saldu jarraitu zuten, eta 1870etik atzera sagar honen ekoizpen komertzialari ekin zitzaion. XX. mendearen hasieran Kanadan eta Ameriketako Estatu Batuetan entzuterik handieneko sagarretako bat zen, gordinik jateko bezala sukaldean erabiltzeko.
Jan-sagarraren mundua irauli zuen McIntoshek. Sagar aldaera berriak egin eta munduratzeko sortzaileek erabili izan zituzten ama desberdinen artean erabiliena izan zen lehengo mendean.
Lehen sagarrondo hark 1908an eman zuen azken uzta, eta 1910ean hil zen. 2011n, lehen hartatik txertatutako ondorengo zuzen baten aldaxkak jaso eta arbola berriak sortu zituzten. Haietako hiru bizi dira, eta, deskuiduan agurtu nahi badituzu, Upper Canada Village Heritage Parkera joan behar duzu. Eskumuinak eman nire partez.
Inaurkina. Inaurkingintzan buru-begi hasia dago aberats jendea, abeldun jendea, abeltzaina. Buru-begi eta buru-belarriak erne egin beharreko lana da inaurkinarena. Etxeratu nahi den zaborra da inaurkina. Izan ere, zaborra, gaur egun sortzen duguna ez bezala, begi-bistatik... [+]
Baigorriko pentzeetan jateko sagarrak ekoizten ditu Elena Aguerre laborariak. Lekorneko Garroa etxaldean barazkigintza ekologikoan luze aritua zen, baina 2022-2023ko neguan Baigorrira lekualdatu eta proiektu berria jarri zuen abian: “Pentze bat xerkatu eta hektarea eta... [+]
Euskal Sagardoa Jatorri Deiturako 250 sagastietan hasiak dira jada sagar biltzen. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoari dagozkien iazko datuekin alderatuta, uzta handiagoa izango da aurten. Orotara sei-zazpi milioi kilo biltzea aurreikusten dute, datu zehatza urte bukaerarako izango... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Euskal Sagardoa Jatorri Deiturak erronka ezarria dio bere buruari: Euskal Herri osoko sagar eta sagardogileak biltzea. “Sagardoaren kultura lurralde osoan dago, eta lurralde osoan mantendu dira sagardotarako sagarrak”, esan digu Unai Agirrek, sor-markaren... [+]
“Aterako dut sagar zuku bat?”. Galdera horrekin hasi da Barrundiako Ekonomatoko kide Koldo Lopez Borobia, Susana Lopez de Ullibarri eta Santi Txintxurretarekin izandako elkarrizketa. Sagar zukuaren bueltan eta sagarrondoz inguratutako lorategian elkartu gara. Hau ez... [+]
192 milioi sagar 2024. urtean. Segundoero sei sagarretik gora saltzen du Britainia Handiko Tesco supermerkatu kate han ezagunak; ia 27.000 tona. Zenbaki ikusgarriak dira baina are harrigarrigoak dira bertokoak, Ingalaterrako sagarrak direla jakinda.
Barrikoteak, barrikak, bukoiak eta upelak bete berriak ditugu etxean sagar muztioz (Malus domestica). Makina bat beteko ziren, ipar eta hego, gure geografia guztian mahatsarenarekin ere (Vitis vinifera). Sagasti, mahastiko lanak eta dolare, soto, upelategi eta pitarretako lanak... [+]
Sagarra da Euskal Herriko altxor handietako bat, hemengo baserri eta sagastietan mendez mende garatu, hobetu eta gureganaino heldu dena. Harekin batera, sagardoa, milaka urtean bidelagun izan duena. Aberastasun izugarria dugu, sagardotarako bereziak eta bakarrak diren sagar... [+]
Ardoa, garagardoa, baita txakolina edota olioa ere, iraultza baten lekuko izan dira guztiak, produktuaren dibertsifikazioa bultzatu eta balioa eman dien prozesu batetako protagonistak. Sagardoari dagokio orain urratsa ematea, merkatuan nor izan nahi badu, Mikel Garaizabal... [+]
Apirilean sagastiak lorez janztea bezalako ikuskizun gutxi dago. Lore zurizko olatuak. Sagarra jaki eta edari izan dugu milaka urtetan. Sagar gordina, errea eta ore dultzea; muztio, pitar, sagardo eta ozpin. Zura fina du, tailatzeko ona eta pieza txikiak, kirtenak eta... [+]
Ipar Euskal Herrian sagardogintza berriz abiarazi duen Sagartzea elkarteak 30 urte beteko ditu 2020an. Xinaurri lana eginez, bertako ehunez gora sagar mota identifikatu ditu, geroa segurtatzeko gisan eremu pribatu zein publikoetan berriz landatuz. Hauetarik zazpi lehenetsirik,... [+]
Ehne Bizkaia eta Mundubatek ekoiztutako formazio bideoa bat da hau. Bertan, Jose Antonio Zamalloaren eskutik sagar zukua eta sagardoa modu artisauan nola egin ezagutzeko aukera izango dugu.
ARGIAren Sagarrondotik aldizkarian plazaratutako Hegaztiak, erleak, zomorroak... Sagastien zaindari txikiak erreportajeagatik jaso du Iñaki Sanz-Azkue biologo hernaniarrak zientzia-kazetaritzaren arloko CAF-Elhuyar saria. Lehen aldiz CAFen Beasaingo egoitzan egin da... [+]