Suarezen heriotza: transizioa birkontatzen
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Sinestezina –baina egia– Adolfo Suarezen heriotzaren ondoren entzun izan duguna. Ustekabean harrapatu ez banau ere, esandako gauza gehienek harritu naute. Ez da sorpresa izan zuriek eta beltzek bat egitea Suarezi buruz hausnartzerakoan, baina bai horren gogoeta kritiko eskasa entzutea. Ez dago zalantzarik: historia ofiziala nagusitu da eta, berarekin, berriro ere, trantsizioaren eta Monarkiaren goraipamena.
Nork aukeratu zuen Suarez? Eta zergatik? Historia ofizialak dio erregeak egin zuela, Espainia demokraziarantz bideratu asmoz. Egitateek eta zentzuzko interpretazioak beste zerbait adierazten didate: Espainia, diktaduratik ateratzeko prozesu politiko homologagarria behar zen. Horretarako ez zen goi-mailako politikaririk behar, erdipurdikoa baizik. Erregimenaren muinean aurkitu zuten, Movimiento Nacionaleko –Falangeko– burua zen Suarez. Bere betekizuna argi finkatuta zegoen: erreforma politikoa burutu eta hauteskunde libreak antolatu. Hori dena egin zuen –PCE legalizatu eta guzti– eta, gainera, bide batez, Borbonen dinastia eta Monarkia sendotu eta Eliza Katolikoaren nagusitasuna finkatu zituen. Hau guztia, armadaren eta diktadura berri baten mehatxu pean, noski, dakigun moduan.
Estatuaren lurraldetasunari eta nazioei buruz berriz, hauxe: ezin da ukatu Konstituzioak bide berria zabaldu zuela, eta horren ondorioz, Kataluniako eta Euskadiko autonomia estatutuak onartu zirela, gai askotan eskumen zabalak aitortuz, nahiz eta nazio hauen erabateko askatasuna ez zen jaso. Baina hor bukatu zen “dibertsioa” eta, berehala, kezkak eta zalantzak sortzen hasi ziren, hau da, “prozesu demokratikoa” ez ote zen urrunegira joan.
Batzuen ustetan Suarez bere kontura hegan egiten hasi zen. Badirudi bere ahalmenaz jabetu eta “eskatu” zitzaiona baino gehiago egiteko prest egon zela, edota benetan sinetsi zuela egindakoa zuzen zegoela. Baina ez zioten utzi, noski. Nonbait, berak agindu garbia zuen eta hura bete behar zuen, besterik ez. Orduan, dimititzera bultzatu zuten –ez daukat zalantzarik horretaz–. Eta geroztik etorri dena argi dago: atzerapauso nabarmenak hainbat arlotan.
Hasteko, 1981eko otsailaren 23ko Estatu kolpea. Nola gertatu zen ez dugu inoiz zehazki jakingo, baina argi dago handik aurrera gobernatu(ko) zutenak ohartarazi nahi izan zituztela. Ordura arte egondako “erokeriak” ez zirela onartuko eta kito.
Eta horrela izan da, bai. Adibide bat nahikoa: LOAPA onartu zen 1982an, PSOE Espainiako Gobernuan zegoelarik, UCDrekin adostuta. Lotsagarrizko LOAPA, Konstituzio Auzitegiak, handik urte betera –zer garaiak, orain bost urtetik gora behar izaten ditu horrelako ebazpenak emateko– bere muinean Konstituzioaren kontrakoa zela onartu zuen. Eta harrez gero, herritar guztion berdintasuna aitzakiatzat hartuta, nazioen eta beste lurraldeen eskumenak batu nahi dituzte, edo ia.
Zer esan 1936ko kolpe militarraren ondorioz hainbat sufrimendu pairatu duten pertsonek merezi duten egiaz, justiziaz eta ordainaz? Bada, orokorrean, Suarezen eta beste alderdien arteko adostasunaz onartu zen Amnistiaren Legearen ondorioz, lurra bota zela sufrimendu horren gainean.
Hau da, oso labur bilduz eta subjektiboagoa ezin izanik, trantsizioaz dudan ideia. Adolfo Suarez ez da ez madarikatua ezta heroia. Baina gaitzetsi behar dut iragan egun hauetan zabaldu diren hainbat irudi, baita alderdi, pertsona eta erantzukizunak zuritzeko –eta ez Suarezenak, portzierto– erabili den sekulako manipulazio madarikatua.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Duela gutxi, Netanyahuren gobernuak, AEBen baimenarekin, legez kanpoko jarduerarekin jarraitzea erabaki du Gazan, eta zerrenda osoaren kontrola hartzea. Historia pixka bat egingo dut ez zaidalako zuzena iruditzen komunikabide edo kazetari batzuek Gazan gertatzen ari dena 2023ko... [+]
Abuztu honetan polemika berri bat piztu digute, beste behin, belarrondokoa ematea baino larriagoa izan dena. Azken hamabost urte baino gehiagoan, Glen Cree ekimenetik hasi, Estatu bortxaren biktimei aitortza legala emateko mekanismoen sorreratik segitu eta herri honetan ireki... [+]
Abuztuaren 15ean Vladimir Putin eta Donald Trump Alaskan bildu ziren. Ofizialki, Ukrainako gerrari amaiera emateko bidean beste urratsen bat emateko. Baina Gazan milaka pertsona hiltzeko gupidarik ez duen politikariak serio esan al dezake penagarria eta tristea dela Ukrainan... [+]
Duela egun gutxi 6.000 alegazio baino gehiago aurkeztu dira Azantzan eta Sarbilen poligono eoliko berri bat eraikitzeko proiektuaren aurka. Antzeko beste proiektu batzuetan bezala, herritar eta talde antolatuen ahaleginari, antolaketari eta lanari esker egin da alegazioendako... [+]
Artikulu bati zer nolako izenburua jarri ez da aise hautatzen, ezta? Hasiera batean, “euskaldun gezurti, tranpatiak” bezalako izenburua idazteko asmoa nuen, baina inor mintzeko gogorik ez dudanez, goikoari eutsi diot, ene gogoetaren muina hobeto ulertaraziko... [+]
2025ean hazkunde ekonomiko txikia (%0,6) ez da gai izango langabezia-tasak %8ko muga gainditzea saihesteko; Zor Publikoak bi bilioi euro (BPGren %115) gainditzen ditu EK-k ezarritako %60aren oso gainetik, eta Gastu Publikoak estratosferan jarraitzen du.
Horri gehitu behar... [+]
Eskubide linguistikoen ikuspegi integratzaile baten eskaintza dugu gaurkoa.
Espainiako supremazismo linguistikoa osasuntsu eta bizkor ageri zaigu, “hooligan” samalda anitz baten babesaz eta komunikabide indartsuez sustatua. Azken aurreko lagina Santi Martinezena... [+]
Euskal Herri osoan —beste herrialdeetan bezalatsu— jairik ez da falta. Negu giroan ere asko badira ospatzen direnak, uda-garaian ez da festa gabeko egunik. Egun-argi luzeak eta gau epelak jendea etxe zuloetatik kanpora, kalera ateratzeko aproposak dira eta jai giroan... [+]
Azken asteetan bolo-bolo dabil Poliziaren eta, zehatzago esanda, Ertzaintzaren gaineko eztabaida. Tamalez, eztabaida piztearen arrazoia ez dira horiek Euskal Herri Langilearen kontra erabiltzen dituzten biolentzia eta jazarpen sistematikoa. Horren ordez, Ertzaintzaren eta bere... [+]
Artikulu honek badu testuinguru bat lerroburuaren gainetik, Hernaniko Udalean Kontxita Beitiak aurkeztutako Euskal Euskal Errepublikaren aldeko mozioa onartu ez izana. Harira!
Prozesu heterokronikoa
Kultura judeokristau, musulmana eta platonismoaren ustez, denbora aurrera... [+]
A zer zortea gurea! Inork nahi ez duen edozein industria-proiekturentzako puntu bero gogokoena gara gu! Ezkerraldea eta Meatzaldea, beti prest beste leku batzuetan gogaitzen duen guztia beso zabalik hartzeko. Petronor? Ederto. Lindane-hobi bat? Aurrera. Dorre elektrikoak gure... [+]
Hemengo politikariek haien diskurtsotan immigranteen etorreraren alde edo kontra egiten dute. Immigrante ez-zurien etorreraren alde edo kontra, noski. Beste mugimenduak ez dut uste gehiegi inporta zaizkienik, edozein alderditakoak izanik ere. Tronu altu-altu batetik begiratzen... [+]
Euskarak urte luzeetan ezaguturiko zapalkuntzaren ondorio larriak, frankismoaren errepresio itogarriak, baita gure hizkuntzarekiko erakutsi zuen jarrera erasokorrak ere, piztu zituzten herri honen euskaldungoaren kontzientzia eta oldarra. Eguneroko esperientziaren egoera larriak... [+]
Duela gutxi Eusko Jaurlaritzak bultzatutako "Euskadiko Osasun Ituna" izenekoaren porrota ez da anekdota politiko soil bat, ezta osasun-kudeaketan unean-uneko estropezu bat ere. EAEko osasunaren ikuspegi kolektibo, inklusibo eta benetan publiko bat galtzea politika... [+]
Sentitzen dut, baina kosta egiten zait sinestea. Yeray Alvarez Athleticeko jokalariak analisi batean positibo eman izanak berriro azaleratu du kirolean existitzen den dopinaren inguruko eztabaida. Eliteko kirolean, hobeto esanda; eta horra hor auziaren gakoa. Kirolari... [+]