Perezagua batailoiko komunistak
Zigoitiko Etxaguen herrixkan hamabi lagunen gorpuak lurpetik azaleratu ditu Aranzadi Zientzia Elkarteak. Zantzu guztien arabera, Facundo Perezagua batailoi komunistako kideak izan daitezke, 1936ko gerra zibilean borrokaldi ugaritan parte hartu zuen taldea.
Etxaguengo elizaren ondoan, errepide berri batek erdi ezkutaturik, hobi bat azaleratu du Aranzadik. Euskal Herrian gerra zibileko gorpuak berreskuratzeko lanetan orain arte azaleratu den hobi handiena da. Hamabi lagunen hezurrak aurkitu dituzte, baina Pako Etxeberria Aranzadiko ikerlariaren esanetan, beste hainbaten aztarnak ere egon litezke. Beste kasu askotan bezala, ordea, ezin izango dituzte guztiak azaleratu, 1936az geroztik egindako errepide batek erdiz erdi harrapatu baitzuen hobia.
Aranzadik 2000. urtetik darama halako indusketak egiten eta azken urteetan makina bat gorpuzkin berreskuratu dituzte Euskal Herrian eta Espainian. Dena den, indusketa horietan jarduten duen Lourdes Errasti antropologoak Gipuzkoako Hitza-ri azaldu dioenez “badirudi azkenetan dagoela gai hau”, hobiak aurkitzeko informazioa duten pertsonak hiltzen ari direlako: “Ezinbestekoa da norbaitek pista bat ematea, hor dago gakoa” dio Errastik.
Zigoitian, herritarrek betidanik jakin izan dute faxistek leku horretan hainbat lagunen hilotzak lurperatu zituztela; etxe barruetan isilpean aipatutako kontua izan da. Duela gutxi, iniziatiba hartu eta erakundeekin harremanetan jarri ziren Felix Placer apaiza eta Marisol Hernando Etxaguengo administrazio batzordeko presidentea. Apirilaren 4an hasi eta bukatu zituzten lanak arkeologoek.
Azaldutako hezurrak 1936ko abenduan Legutioko borrokaldian hildako milizianoenak izan daitezke. Legutioko borrokaldian abertzale eta ezkertiarrek hartu zuten parte eta frankisten menpe zegoen Gasteizera iristea zuten helburu. Baina ez zuten Legutiotik igarotzea lortu eta inguru horretan hildako ugari izan zituzten; esperientzia falta aipatu izan da porrot hura azaltzeko orduan.
Aranzadiren ustez, Etxagunenen azaldutako gorpuzkinak Facundo Perezagua batailoi komunistako kideenak izan daitezke, buruz behera lurperatu baitzituzten, “ateoak bezala”, Placer-en hitzetan. Hezurren artean hainbat arkatz eta txanpon ere azaldu dira.
Perezagua batailoia
Legution borrokatu ziren 25 batailoietako bat zen Perezagua. 1936ko udaran sortu zen, batez ere Meatzaldeko komunistez osaturik. Legutioko borrokaldian parte hartu zuen, Otxandioko aldean, eta hantxe hil zituzten kide ugari.
Ondoren, 1937ko otsailean Asturiasera bidali zituzten, Agirren Gobernuak Oviedo hiria erasotzeko eratu zituen euskal brigaden barruan. Perezaguako kideek mendi-gain estrategiko bat menperatzea lortu zuten, baina han ere operazio orokorrak huts egin zuen; Areces herrixkako hondamena da borrokaldi hartako gertaera ezagunena, Candido Saseta komandantea hil zutenekoa, hain zuzen.
1937ko udaran Perezagua batailoia kasik deseginda zegoen, bertako miliziano asko hilda edo atxilotuta zeuden. Hala ere, beste batailoi batekin batu eta borrokan jarraitu zuten Perezaguako komunistek, harik eta 1937ko abuztuan Santoñan italiarren aurrean amore eman zuten arte, beste milaka gudarirekin. Irailaren 4an, Santoñako presoak frankisten esku geratu zirenean, fusilatu zuten lehenengo pertsona Manuel Egidazu Garai bilbotarra izan zen, Facundo Perezagua batailoiko komandante-burua.
Aurten Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urteko beteko direnean, Alonsok adierazi du ETAko bi kideek ez zutela nahi Franco osteko gizarte demokratiko bat: "Diktaduraren aurka borrokatzen ziren, baina diktadurak erabilitako tresna berberekin".
Txiki eta Otaegiren fusilamenduen 50. urteurrenaren harira jarritako olana kendu du Zarauzko Udalak. Sortuk salatu du udalak, EAJ eta PSE-EEk osatuta, "zaborra izango balitz bezala" tratatu zuela olana. Zenbait herritarrek berreskuratu eta Azken Portuko plazan ireki dute.
2025ean 40 urte beteko dira Mikel Zabalza hil zutenetik, eta 47 urte Germán Rodríguez eta Joseba Barandiaran hil zituztenetik. Horiek guztiak Estatuko Segurtasun Indarren biktimak dira, eta Sanfermines78 Gogoan elkarteak Espainiako Gobernuari eskatu dio "Estatuaren... [+]
IRUTXULOKO HITZAk eta Dinamita Tour egitasmoak 36ko gerra Donostian nolakoa izan zen eta hiria beste ikuspegi batetik ezagutzeko ibilaldia antolatu dute elkarlanean, uztailaren 21erako. Elkargunea Bretxako Sarriegi plazako estatua izango da, 19:30ean, eta Amararaino joango dira... [+]
Astelehenean, 40 urte beteko dira Joseba Sarrionandia eta Iñaki Pikabea presoek Martuteneko kartzelatik ihes egitea lortu zutenetik. Egiako pisu batean izan ziren ezkutaturik bi iheslariak, eta oraindik milaka eztarrik abesten dute «kristoren martxa dabil!».
Altzagatik itsasadarraren parean doan BI-711 errepidearen Jose Luis Goyoaga etorbidearen izena aldatzeko herritarren parte-hartze prozesuaren ondoren, kale horren izen berria Zirgariak etorbidea izango da.
78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.
Inor gutxik ukatuko du ziurgabetasunez beteriko garai batean gaudenik. Krisi ekonomikoaren, ezegonkortasun politikoaren eta klima-aldaketaren inguruko mezuez inguraturik gaude. Ikaraturik bizi gara. Hori guztia gutxi balitz, globalizazioaren ondorioz, nazioen izaera zalantzan... [+]
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]
Nazismoaren biktimak izandako euskal herritarrak oroitzeko Eusko Jaurlaritzak egin duen lehen aitorpen instituzionala da. Hego Euskal Herriko 253 pertsona deportatu zituzten 1940 eta 1945 urteen artean. 113 bertan hil ziren eta beste asko, handik bizirik irten baziren ere... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
50 urte bete dira Polizia frankistak Mikel Gardoki Azpiroz ETApm-ko kidea tirokatuta hil zuenetik. Egiari Zor fundazioko kideek eta Gardokiren kide Juan Miguel Goiburu Mendizabal 'Goiherri'-k hartu dute parte ekitaldian.