Lau urtez aritu dira euskara trebatzaileak epaitegietan lanean, Eusko Jaurlaritzak Justizia administrazioan euskara normalizatzeko martxan jarritako planaren barruan. EMUN lana euskalduntzeko kooperatibak, Bilboko Elkarlan euskaltegiekin lankidetzan, eskaini du zerbitzu hori urteotan. Irailean indarrik gabe geratzen zen EMUNekin sinatutako kontratua eta zerbitzu hori eskaintzeko deialdia egin zuen Eusko Jaurlaritzak udan. Lana euskalduntzeko kooperatibari esleitu zion berriro zerbitzua. Baina irailean, kontratua sinatzear zirela, Justizia Sailak murrizketak egin zituen, egitasmoa bertan behera utziz eta ordura arte lanean ziharduten hamalau trebatzaileak kaleratuz. Nerea Sainz de Murieta Getxoko epaitegiko langileak dioenez, berehalako gauza izan zen: “Mahai gainean nuen trebatzailearen idatzizko eta ahozko saioetarako izena emateko orria eta egun batetik bestera trebatzailearen agur mezua jaso nuen, bota egin zituztela esanez”. Idoia Mendia Eusko Jaurlaritzako bozeramaileak emandako azalpenen arabera, aurrerantzean Jaurlaritzako teknikariek egingo dute trebatzaileen lana, epaitegietan euskarazko zerbitzua bermatuz.

Baina zeintzuk ziren trebatzaile horien zereginak? Gorka Blanco EMUNeko trebatzailea ia lau urtez aritu da Gasteizko epaitegian lanean. Bere betebeharra laneko trebakuntzan oinarritzen zela azaldu du: “Langileek askotan aldaketa txikiak egiten dituzte erabiltzen dituzten dokumentuetan. Aldaketak gaztelaniaz egin ohi dituzte eta guk dokumentu elebidunetan egin beharrekoak euskaraz egiteko trebatzen genituen, batez ere”. Hori lantzeko trebakuntza saioak ematen zituen, terminologia juridikoa, fraseologia eta antzeko gaiak landuz langile euskaldunekin. Euskaldunak ez zirenei, berriz, euskarazko baliabideak erakusten zizkien. Horrez gain, erabilera sustatzeko ekintzak eta langileen motibazioa areagotzeko kanpainak jarri zituen martxan.

Getxoko epaitegian ere antzera funtzionatzen zutela adierazi du Sainz de Murietak: “Guk dokumentu bat prestatzerakoan zalantzak bagenituen, trebatzaileak argitzen zizkigun”. Idatzizko saioetan gehienbat terminologia juridikoa lantzen zutela gaineratu du.
Idatzizko trebakuntza saio horiek borondatezkoak ziren, ahozko saioak bezalaxe. Blancoren ustez, “langile batzuek asko eskertzen zuten zerbitzua, baina gauzak ele bietan sortzeko ahalegina egiten zutelako. Haientzat ezinbesteko tresna ginen trebatzaileok. Arazoa da beste batzuk ez zirela dokumentuak ele bietan sortzeaz arduratzen, eta ez zutela inolako arazorik moldaketa txikiak gaztelaniaz egin eta euskaraz egin gabe uzteko, alboan horretan lagunduko zien pertsona zutela jakin arren”.

Trebatzaileak gertu

Lana egiteko garaian euskarazko trebatzaileak hurbil izatearen garrantzia azpimarratu du Blancok. “Harreman zuzena genuen langileekin. Trebakuntza saioetan ez ezik, zerbait behar zutenean bazekiten telefonoz edo e-postaz jar zitezkeela harremanetan gurekin. Kontsulta pila bat jasotzen genituen eta bertan geundenez, langileengana joan eta momentuan egiten genituen itzulpenak”. Horrekin bat dator Nerea Sainz de Murieta: “Euskaraz sortzen zitzaizkigun zalantzak argitzen zizkigun trebatzaileak, hau edo bestea nola jarri eta abar. Oraindik badugu Intranet bidez Eusko Jaurlaritzako teknikariei zalantzak bidaltzeko aukera, baina ez dakit erantzuna jasotzeko zenbat denbora pasa daitekeen, egunak agian. Trebatzailearekin erantzuna berehalakoa zen”. Blancok aurrerantzean teknikariak hiriburuetan bakarrik egongo direla argitu eta gune horietan euskararen erabilera nolabait bermatuko dela uste du. “Herri txikietan beste kontu bat da”, dio.

Gertutasun horren faltan, epaitegietako hainbat langilek euskara albo batera utzi dute eta lana gaztelania hutsez egiten ari dira jada. “Beste kasu batzuetan, dokumentuak ele bietan idaztea derrigorrezkoa denean, gaztelaniazkoa eta euskarazkoa ez datoz bat, euskaraz jarri beharrekoa ez dago ongi”, azaldu du Sainz de Murietak.

Euskara, harremanetarako hizkuntza

Euskara zerbitzu-hizkuntza bihurtzeaz gain, lan-hizkuntza bilakatzea, hau da, langileen arteko harremanetarako hizkuntza izatea, zuten helburu epaitegietako trebatzaileek. Sainz de Murietaren esanetan, horretan laguntzen zuten eurekin egindako ahozko saioek. Parte-hartzaile guztiak batu eta gai jakin batez hitz egiten zuten, lankideekin euskaraz aritzeko ohitura hartuz. “Hemen ohitura falta da eta jendeak ez du aukerarik bere ingurunean euskaraz aritzeko, batzuek saio horietan baino ez zuten egiten euskaraz. Eta orain ezta hori ere”, azaldu du Getxoko epaitegiko langileak. Gai horri helduta, Blancok uste du Justizia Sailak jarritako teknikariek ez duela aurrerapausorik emango arlo horretan eta gaineratu du zerbitzua hanka-motz geratuko dela bereziki horretan.

Bien bitartean Eusko Jaurlaritzako ordezkariek euskarazko zerbitzua bermatuko dela ziurtatu dute. Justizia Sailean beraien ohiko lanak egiteaz gain, epaitegietako langileen zalantzak argitzeaz arduratuko diren hamabi teknikari egongo dira. Blancoren iritziz, ordea, horrela ezinezkoa da euskarazko zerbitzua bermatzea: “Orain arte 26 laguneko lantaldea osatzen genuen teknikariek eta trebatzaileok. Gaur egun hamabi dira. Orain arte egiten zen guztia egitea lortzen badute… Ezinezkoa da”. Sainz de Murietak ere ez du uste horrela euskararen erabilera bermatzen denik