“2012. urteari begira, gertakari bat (nafar Estatuaren okupazio militarra) oroitu eta nazio kontzientzia duten ahalik eta euskaldun gehien berriro Estatu subiranoa izateko ideiaren inguruan biltzeko grina dago. Helburua nazio eta eskubide kontzientzia espiritua lortzea da, nazio ideia gure Estatu propioa berriro osatzeko gogoaren mailara jasotzeko”

2012urteari begira, gertakari bat (nafar Estatuaren okupazio militarra) oroitu eta nazio kontzientzia duten ahalik eta euskaldun gehien berriro Estatu subiranoa izateko ideiaren inguruan biltzeko grina dago. Helburua nazio eta eskubide kontzientzia espiritua lortzea da, nazio ideia gure Estatu propioa berriro osatzeko gogoaren mailara jasotzeko.

Aipatutako 2012. urtearen karietara, gure arbasoen memoriak eta oroimenak merezi duten ospea oparo ematea eta gure orainarekin lotzea da asmoa. Horretarako, elkarte bat sortua da dagoeneko (1512-2012); gaurtik aurrera ezagutaraziko eta egingo diren ekitaldiak programatzen ari da, beste entitate batzuekin batera, baina gertakariak hutsaltzen saiatzen ari den ildo ofizialarekin lehian.

Ez da borroka erraza izango, botere publikoek informazioaren bitartekoak kontrolpean eta ia komunikabide guztiak eskuetan baitituzte, gure iraganeko memoria historikora hurbiltzeko ekintza naturala desnaturalizatzen saiatzeko eta desitxuratzeko.

*     *     *

Nafarroako egunkari ofizialistak orrialde betean argitaratu duen artikulua jasan beharko dugun desinformazio kanpainaren adibide garbia da. Euskarazko testuliburuen egokitasunaren aurka Hezkuntza kontseilaritzak egindako salaketa zuen hizpide artikulu horrek.

Egunkari horrek berak, astero-astero, erdiko orrialdeetan, egiatasunari dagokionez onartezinak diren orotariko ergelkeriak eta eduki manipulatuak argitaratzen ditu, Nafarroako Unibertsitatearen eta beste ikaskuntza zentro pribatu batzuen eskutik. Hezkuntza kronika horietan, Nafarroa inbaditu zuten pertsonaiak nabarmendu eta handiesten dituzte: erromatarrak, godoak, Karlomagno eta beste.

Gertakariak desitxuratzea da komunikabide horren printzipioa eta helburua. Egia hutsaltzeko saiakeretako bat 1512ko konkistari Nafarroaren eta Gaztelako koroaren arteko itun esatea da eta, gainera, eskoletan ez ezik, unibertsitateetan ere irakasten da hori.
Artikuluaren testura itzulita, espainiar prentsak Nafarroan duen ordezkari honen bi baieztapenek ikastoletako hezkuntza salatzen dute: “Dos textos que desfiguran la realidad navarra ... un reino que nunca existió para 4º de primaria” (Nafarroako errealitatea desitxuratzen duten bi testu … sekula existitu ez zen erresuma lehen hezkuntzako 4. mailan).

Dagoeneko lehen paragrafoan informazioa manipulatzen dute testuliburuek “errealitatea desitxuratzen dutela” diotenean, hezkuntzaren arlo historiko edota kulturalez ari baitira. Asmo onez idatzi izan balute, gaur egun Nafarroan indarrean dagoen egoera ofiziala islatzen ez dutela esango lukete: Nafarroa zatikatua, kolonizatua, gogoengandik datorren eta manu militari inposatu zuten beste Estatu bateko, beste monarkia bateko, beste konstituzio bateko, beste gobernu bateko probintzia bihurtua.
Hizpide dugun egunkariak Euskal Herriko mapa ere argitaratu du, egungo gobernu zatiketak adierazten dituena eta esaldi hau barne: “un reino que nunca existió” (sekula existitu ez zen erresuma). Gogoan izan behar da baskoien muga historikoak, erromatarrek, frankoek eta godoek militarki inbaditu baino lehen, egungoak baino askoz ere zabalagoak zirela. Erromatarrek baskoiak sarraskitu zituzten, Calagurriseko (Kalagorriko) biztanle guztiak hil zituzten, eta inbaditzaile godo, franko eta gaztelarrek baskoien lurraldea murrizten jarraitu zuten.

Gaur egun helburu kulturaletan bateratuta eusten dion Euskal Herriaren batasuna proiektu politiko bizia da, iraganean bezalaxe. Nazio kontzientzia kolektiboa duten zazpi euskal lurraldeetara mugatua dago, beste lurralde batzuek, hala nola Errioxak, Gaskoniak edo Nafarroako Henrike II.ak 1540. urte inguruan erreklamatu zituen Burgosko lurraldeek, kontzientzia hori galdu baitzuten. Horrenbestez, ez dira lurralde berriak anbizio inperialistaz eskatzen, grina komunei, hizkuntzari eta berezko kulturari eusten dien lurraldearen mugak gogorarazi baizik.

Puntu honetan, beraz, ikastoletako irakaskuntzari buruzko desitxuratzeak egungo administrazio eta gobernu egoera du erreferentzia, baina gaia, berez, historia, kultura eta gizartea erreferentziatzat hartuta irakasten da, gobernu egoera albo batera utzita, bestelako ohiko alderdi batzuk landuz, esaterako, klima. Bestela, non da hezkuntza askatasun eskubidea? Non Nafarroako Kutxak 1977an atlas batean jaso zituen garaian garaiko muga geografiko aldakorrak? Eta Louis Lucien Bonaparteren Euskal Herriko mapa, Diputazioaren eraikinean Nafarroako Artxibo Orokorraren lehen egoitzan nagusi zena?

Erresuma baskoiek Karlomagno garaitu ondoren sortu izanari eta “creyeron que era necesarios fundar el reino de Euskalerria ... Iñigo Arista fue el primer rey de los vascones o del reino de Pamplona” (Euskal Herriko erresuma sortzea beharrezkoa zela uste zuten… Iñigo Aritza baskoien edo Iruñeko Erresumaren lehen erregea izan zen) esaldiei dagokienez, izenari legitimotasuna kentzeak ez du zentzurik, erresuma nazio baskoiaren esparruan sortu baitzen, eta inork ez du Iruñea izena zalantzan jartzen, Nafarroarekin alderatuta. “Baskoien errege” izendapenari dagokionez, Antso Nagusia izendatzeko erabili zuten historialari musulmanek zein gaztelarrek.

*     *     *

Baina, zer bilatzen dute hezkuntzaren errepresioa bultzatuta? Historia ofizialak argudiatutako hezkuntza lortzea.

Argudio hori erabili izan du, erabiltzen du eta erabiliko du hierarkia militarista eta kolonizatzaileak (lehen Inperioak, Espainiek, Estatuak eta egun “espainiar nazioak”). Estatu horrek arbaso godoek justifikatutako eta Francok berrezarritako erregea du, egungo egoeraren itzulezintasunari eusteko, aipatutako errege godoak, armadako buru eta Espainiaren batasunaren defendatzaile sutsu gisa, egoera honek irautea bermatzen baitu, lege konstituzionalean oinarrituta.

Baina galdera garbiena hauxe da: Zuzenbidea Legearen menpe dago ala Legea da Zuzenbidetik etorri behar duena? Eta hor herri baten edo nazio baten borondatea sartzen da jokoan, kasu honetan euskaldunen borondatea, borondate horren aurkako inposaketa ororen aurrean. Herri honek agintzeko eta gizarte gisa antolatzeko zer modu nahi duen adieraztearen aurkako ekintza guztiak helburu bakarrean biltzen dira: bere historia eta kolonizazioaren arrazoia zein den jakin ez dezala.

Egoera duela 500 urte gertatutakotik datorrela? Duela 1.000 urtetik baletor ere, berdin. Kolonizazioaren menpean zenbat eta denbora gehiago egon, orduan eta eskubide gehiago du egoera konpon dadin eskatzeko. Halaber, orduan eta baieztatuagoa dago herri honen espiritua, nazio kontzientziari eutsi baitio, hainbat mende joan diren arren.

Egungo komunikabideen laguntzaz informazioa manipulatzen duten arren eta botere tresna guztiak, dirua eta hezkuntza bitartekoak baliatuta ere, 1512an bortxaz okupatutako Nafarroako Estatua (Iruñeko erresuma, Nafarroako erresuma, Euskal Herria edo bertakoek libreki aukeratzen duten izendapena) errebindikatzeko eta oroitzeko prest gaude.

Historia Memoria bizi eta Eskubide gisa errebindikatzea, gure nazioa Estatu gisa berreraikitzeko urratsak ematea baita. 500 urte eta gero, gure askatasunaren sugarrak bizirik dirau. Eta grina horrek justizian sekula galdu behar ez genuen hura eskatzera eta lortzera bultzatzen gaitu: atzerritarren kolonizaziotik askatzea.