Oria ibaiak bustitzen duen Alegian hasiko dugu txangoa (100 m); zangoak berotzeko denborarik gabe, Altzo herrirako igoerari ekingo diogu berehala, Altzo Muino izanik jomuga, Altzo Azpi auzotik doan errepidearen adarra aukeratuz. Horrela, bide honetan gora kilometro eskasa osatu ostean, Altzoko Erraldoiaren jaiotetxe izandako Ipintza Handi baserrira doan bidegurutzera helduko gara. Baserrira eramango gaituen bidexka hautatu eta bertara inguratzen goazen heinean, Migel Joakin Eleizegiren harrizko erliebe handia irudikatuko dugu parez pare. Erliebearen oinera heltzean ohartuko gara, ordea, bere benetako handitasunaz. Begien aurrean dugun erliebea Eleizegi zenaren islada zehatza bada, ez da harritzekoa, bere garaian Euskal Herrian eta Euskal Herritik kanpo Altzoko seme honek jendearengan sorrarazi zuen miresmena.

Altzo Muino, Altzo herriko gune nagusia, begien bistan dugu dagoeneko. Ipintzatik Lizarreta baserrira doan bidexka hartu eta zelaian gora egingo dugu, Mendizabal baserriaren albotik igaroz pilotalekua eta Santa Barbara ermita dauden muinora heltzeko. Baserri eta etxe dotorez osaturiko Altzo Muinon gaude, Otsabio mendiaren oinean, eguneko igoera nagusiari aurre egiteko prest. Herria zeharkatu eta honen amaieran Altzoko eremu garaieneko baserri sakabanatuen bila atsedenik gabe abiatzen den pista jarraituko dugu pare bat kilometrotan, harik eta bidegurutze erabakior batean margo-ikur zuri-horiak jarraitzeari utzi eta «Otsabio» dioen gezi bati jaramon eginaz mendiko bidexka lokaztu batean barneratu arte. Ibilbidearen gogortasun eta edertasuna neurri berean hazten doazela somatuko dugu Otsabioko maldak gaindituz goazen heinean. Ernio, Uzturre edo Murumendi bezalako gertuko mendiak izango ditugu ikusgai gibelean, aitzinean Otsabio bera izango baitugu ikuspegia eragotziko diguna. Bada, Otsabio mendiaren gailurrera heldu baino lehen, zenbait bidegurutze «nahasgarri» ere; haatik, bide nagusia nahiko nabarmena da uneoro, eta gure mendigoizale senari jarraiki, gorantz egingo dugu zalantzak uxatuz, Otsabioko gurutzera heldu arte (802 m). Zuhaixkek mugatuko dute Otsabio gailurretik dugun ikuspegia, baina Txindoki, Balerdi eta Amezketako Malloa izenez ezaguturiko Aralar mendimultzoko eremuaren ikuspegi ez hain ezagun eta zoragarriaz gozatu ahal izango dugu, landarediak aske utziriko zirrikituetan begiratuz.

Jarraian datorkigunaren aurrerapen txiki bat izan dira Otsabioko igoerako azken metro harritsuak; eguneko puntu garaiena (Laparmendi, 812 m) igo eta Añiko basora heldu bitartean, harritsu xamarra bilakatuko da tupustean bidea, biderik dagoen lekuetan, bederen. Bide nabarmenik gabe aurrera egitea tokatzen denean, altuera ez galtzea hartuko dugu irizpide baleko eta bakar. Eremua hezea balego, kontu handiz eman beharko genuke pauso bakoitza, orkatila bihurritzeko arriskua baitu harri punta zorrotz hauen gainean erdi saltoka ibiltzeak. Gailurreria kontu handiz jarraitzea da, beraz, Laparmendiko gurutzera heldu eta berau jaitsi bitartean ezinbestean egin beharko duguna. Laparmendiko gailur soilak, Otsabiok ez bezala, ikuspegi ederra eskainiko digu: Aralar, Aizkorri, Gorbea, Anboto, Izazpi, Murumendi edo Ernio dira begien aurrean izango ditugun mendi esanguratsuenetako batzuk. Jomuga dugun Balerdi mendiaren magala geroz eta gertuago somatzeak poztuta, ikuspegi paregabeaz gozatuz, mokadutxo batekin xahuturiko indarrak berrituko ditugu. Eremu harritsuaren azkeneko zatia amaitzeko gogoz, Zarateko leporako jaitsierari ekingo diogu.

Bidea eroso izango zaigu, uneoro gailurreriatik aldendu gabe, Laparmendi atzean uzten goazen heinean. Ehiza postuz josiriko baso eder eta bakartietan -ehiza garaian salbu, noski- zehar ibiltzeak, hausnarketarako tartea eskainiko digu, ordekan edo maldan behera goazela. Illarrazutik datozen -gure ezkerrera daukagun Araxes ibaiak zeharkatzen duen haranetik, Kaxiano soinujole handiaren Lizartza herritik gertu- eta une jakin batean gure ibilbidearekin bat egingo duten Gipuzkoako Bira (GR-121) ibilbideko margo-ikur zuri-gorriak jarraituz osatuko dugu Zarateko leporainoko jaitsieraren zati handi bat. Zarateko lepoko (475 m) bidegurutzera heltzerako, 13 km inguruko ibilbidea osatuko dugu.

Aukera ezberdinak eskainiko dizkigu Zarateko lepoko igarobide estrategikoak; Nafarroako Azkarate herrirako jaitsiera azkarra abiatzen da ezkerrera (2 km), eta Gipuzkoako Bedaio herrira jaisteko aukera izango dugu eskuineko bidea hautatuz gero (3 km). Gure bideak, berriz, aurrera egingo du, Balerdi handiaren anaia txikia den Urreako Haitza mendi koxkorra ezkerretik saihestuz Urdilleko lepora eramango gaituelarik.

Urdilleko leporako igoerak estu hartuko gaitu aspaldiko partez. Urdilleko leporainoko hau, ordea, eguneko azkeneko igoeretako bat dela pentsatu behar dugu, Balerdi handiaren behatoki paregabea den belar goxozko lepo eder honetara izerdia isuriz inguratzen goazen neurrian. Merezitako atsedena hartuko dugu Urdilleko lepoan, Balerdiren benetako magalean (715 m). Jauzi batean, Urreako Haitza (785 m) mendixka igo genezake, 70 metroko igoeratxo laburrean. Zinez merezi du azken ahalegintxoak, zeharkatu berri dugun Otsabio-Laparmendi mendi multzoaren ikuspegi panoramikoa eskainiko baitigu, Balerdiren itzalean egoteak are apalago bilakatzen duen gailur apal baina jator honek. Kontuan hartu behar da, baita ere, joan-etorri labur hau osatzeko ez dugula denbora gehiegi beharko.

Sasoi betean dauden mendizaleek, Balerdi igoaz luzatu dezakete eguneko ibilaldia, Urdilletik Astunaldeko leporainoko igoera gogorrari aurre egin, Balerdiko gailurrera heldu, Buruntzuzineko txaboletara jaitsi eta hemendik Amezketa herrira inguratuz.

Gure kasuan, Balerdi eskuinetik inguratzen duten GR-20 (Aralarko Bira, Azkaratetik datorren bidea) eta GR-121eko margo-ikur zuri-gorriei jarraituko diegu Larrondoko zelaietan Amezketarako bidea hartzeko ordua heldu arte.

Margo-ikur zuri-gorriei jarraiki osatuko dugu ibilaldiaren azken zatia; Balerdi mendia inguratzeari ekingo diogu bide lau bezain ederretik, Amezketa herria geroz eta gertuago ikusteko aukera izango dugularik.

Alegitik abiatu garenetik 18 kilometro ibili ondoren, bidegurutze garrantzitsu eta egoki adierazitako batera helduko gara, Larrondoko larreetatik gertu, zeinetan GR-121 (Gipuzkoako Bira) eta GR-20 (Aralarko Bira) banatzen diren. Lehenak, Aralarreko goi larreetarako bidea hartzen du, Buruntzuzineko txaboletara, eta bigarrenak, beherantz egingo du, 3 kilometro eskaseko jaitsiera azkarrean Amezketara heltzeko. Azken hau aukeratuko dugu gure ibilbidea osatzeko.

Luze baino lehen, bidexka baso-pista batekin elkartuko da eta eroso osatuko ditugu azken kilometroak. Amezketako herrigunera iritsi aurretik, San Martin ermitatik igaroko gara, eta azken metroak osatu ondoren, San Bartolome elizarekin topo egiteak Amezketara heldu garela adieraziko digu (200 m).

Ibilaldia leku berean hasi eta bukatu ez dugunez, nolabait Alegiara heltzeko modua egin beharko dugu; Tolosatik Alegia, Amezketa, Abaltzisketa eta Larraitzera doan autobusa hartu beste aukerarik ez dugu izango kotxera itzultzeko. Edo, gomendagarriagoa dena: etxetik Alegiara eta Alegiatik etxerakoa garraio publikoz egitea. Irudimena lagun, zeharkaldi ederrak osatu daitezke euskal geografian barrena autoa etxetik mugitu gabe...