Holtzarte eta Kakueta (Zuberoa): Arroilak haitz biluzi biziak
Arroilek sortzen duten erakarpenaz oharturik, zuberotarrek, beraien altxorrak eskaintzen dizkigute guztien gozamenerako: "Betidanik jente karesantak izan beitira, züberotarrek beren herriaren aberastarzün eta edertazünak agertu nahi üken dütüe kanpotarrer". Aukera paregabea dugu, beraz, Iparraldeko lurralderik txikiena, biztanle gutxien dituena eta ezezagunena zertxobait gehiago ezagutzeko. Gaurko ibilbidea bitan banatuko dugu. Holtzarteko arroila bisitatzen hasiko gara. Ibilbidearen bukaeran, Amazonetakoa dirudien zubi ikusgarria zeharkatuko dugu. Berriz ere kotxea hartu eta Santa Engrazi herrira joango gara bertan Kakuetako arroila bisitatzeko asmoz. Bi ibilbide erraz eta egun berean egin daitezkeenak, bata goizean eta bestea arratsaldean. Biak ere aski ezagunak dira, Zuberoatik turistikoki gehien saldu izan direnak direlako. Baina honek bere abantailak ere eskaintzen ditu, ibilbideak oso prestatuak daude, bai informazioz, bai seinalez eta bai, garrantzitsuena dena, segurtasunez. Ekin diezaiogun bada gaurko ibilbideari.
Baina Kakuetarako bidea atzerago dago, beraz, eliza bisitatu -sarrera ordaindu beharra dago. Bertako ostatuan hartzen dira txartelak- eta atzerantz egingo dugu. Aldapan behera hasiko dugu bidea, lakua inguratuz. Eskailera batzuetatik, arroilako baso txikian sartuko gara. Mota askotako iratze eta goroldio berdeak, gorostiak, ezpelak, urritzak, gaztainondoak ikusiko ditugu... Ibilbidea zertxobait okertzen den heinean, segurtasun tresnak ugaritzen dira ibilbidean zehar, heldulekuak, sareak, larrialdi telefonoak... Konturatzerako arroila barruan izango gara. Harkaitzezko paretak izugarriak dira, ura ezin garbiagoa eta udazkeneko koloreek, azken ukitua ematen diote. Tunela igaroko dugu eta batzutan errekaren alde batera eta bestera eramango gaituzten hainbat zubi ere zeharkatuko ditugu. Halako batean, ur jauzi eder batera iritsiko gara, mendi barru barrutik sortutakora. Bidean, bertako bizilagunak aurkezten dizkigun informazio panelak topatuko ditugu. Metro gutxi batzuk gehiago egin ondoren kobazulora iritsiko gara. Nahiz arroilak aurrera jarraitzen duen, prestatutako bidea hemen bukatzen da. Hala ere, ausartenek aurrera jarraituz gero, Holtzarteko zubira iritsiko ginateke. Hori bai, hankak errekan busti eta ipurdiko txiki batzuk hartzea nahiko ziurra da.
Zaila da harri biluziaren gainean bizitzea. Baina badira arroiletan bizitzera erabat moldatu diren izaki bizidunak. Bada bat, duela urte mordoa onddo eta alga elkarketaz osatua: likena. Likena hiltzean, bertan geratzen den gai organikotik, lurzorua sortzen hasten da. Lurzoru urri horren gainean, alde hezeenean, goroldio eta iratzeak hasiko dira bizitzen. Lurzorua lodiagoa den lekuan berriz, zuhaitz eta zuhaixkak haziko dira: ezpela, ipurua...
Arroiletako ibai bazterrean, lurzoru hezean edo putzuz betetakoan, ur ertzean bizitzera egokitu diren landareak topatuko ditugu. Sustrai sakonekoak eta malguak izan ohi dira, ibaiaren erasoei aurre egiteko. Azkar hazten diren espezieak izaten dira eta birsortzeko gaitasun handia dutenak. Uretatik gertuen sahatsak, urritzak... biziko dira. Urrunago makala, haltza... eta urrunenak lizar eta zumarrak.
Ekosistema honetan bizi diren beste bizidun batzuk animaliak dira. Hegaztiak arroilako horman dauden amilburu eta erlaitzetan bizi dira. Besteak beste, saia, saizuria, belatz gorria, arrano beltza... Horma aterbea, habia eta lo egiteko lekua da beraientzat. Hanka motzak, atzapar zorrotzak, mokoa luze eta gakotua... moldatuak daude amildegietan bizitzeko.
Arroiletako baso txikian berriz, hegaztietan, larre buztanikara, ur zozo, txonta, belatxinga moko horia... bizi dira. Ugaztunetan azeri, basurde eta lepazuriak...
Baldintza gogorrei aurre eginez bertan bizitzea hautatu duten bizidunak dira. Harritzekoa ez da, parajea izugarria baita. Orain arte behintzat hala mantendu da eta bertako biztanleek aholku hau eman digute: "Ezinago eder izanagatik, güne berezi hau xabor da: alkareki zain dezagün".
Donostia, 1960. Fermin Leizaola 16 urteko gazteak San Telmo Museoan zegoen Aranzadi Zientzia Elkarteko idazkaritzara jo zuen, bertako Espeleologia Sailean aritzeko prest.
Ez zen San Telmora egiten zuen lehen bisita izan; 1975eko ekainean Zeruko Argia-rekin... [+]
Maribi Ugarteburuk, EHNE Bizkaiaren enkarguz, herrialdeko hamar emakume baserritarren bizi historiak batu ditu Erein, Borrokatu, Bizi liburuan. Azken mende erdian Hego Euskal Herrian nekazaritzan eta abeltzaintzan izandako gertaerak bizi izan dituzten emakumeak dira protagonista.
Zuzendaritzak aurkeztutako Enplegu-erregulazioko espedientea (EEE) atzera bota eta "irtenbide bat bilatzeko negoziaketak hasteko helburuz", Agurain eta Legasako ArcelorMittal enpresako langileek greba mugagabeari ekingo diote.
Argitaratutako oharrean, EHGAM Euskal Herriko Sexu Askapen Mugimenduak ohartarazi du "faxismoa eta ideia faxistak" zabaltzen ari direla mundu mailan, eta "erresistitzeko prest" daudela: "Beldurra baino askoz handiagoa da sentitzen dugun amorrua".
María del Cielo Galindo Puyalek EHUn Master Amaierako Lana aurkeztu du ostegunean, ekainaren 26an. Galindok kitxuaz hitz egin du epaimahaiaren aurrean, Boliviako emakume indigena meatzarien parte-hartze politikoaz. Lana kitxuaz eta gaztelaniaz idatzi du, eta bere anaiak... [+]
Beethovenen 'Missa Solemnis'
- Taldeak: Bilbao Orkestra Sinfonikoa (zuzendaria: Nuno Coelho), Bilbao Koral Elkartea (Enrique Azurza) eta Iruñeko Orfeoia (Igor Ijurra).
- Bakarlariak: Mira Alkhovik (sopranoa), Nerea Berraondo (mezzoa), Michael Porter (tenorea)... [+]
Aurrez, Plentziak, Alkizak eta Gernikak euskal errepublikaren parte izatea erabaki zuten. Baztanekin, dagoeneko Euskal Herriko lau herriek hartu dute erabakia.
Artxibo biluzia
Nor: Intza Alkain eta Javi Barandiaran (Metrokoadroka).
Non: Lemoako Kotxepin aretoan.
Noiz: ekainaren 2an.
-------------------------------------------------------
Lemoan independentzia eguna ospatzen ari dira. Kotxepin kultur etxearen alboan,... [+]
Duela urtebetetik duen aldi baterako harrera proiektua eten diote familia bati, eta bestea joan den astean etxegabetu zuten, inolako jakinarazpenik jaso gabe. Auzoan Bizi etxebizitza sareak agerraldia egin du ostegunean Txagoko Komunitate Sarearekin eta Federico Baraibar... [+]
Bretainiako adierazpide musikal zein literarioen sustatzaile eta banatzaile nagusia izan da Breizh kooperatiba. Ia zazpi hamarkadetako ibilbidean ehunka egile bretainiarren lanak editatu eta ekoitzi ditu, horietako hainbat bretoieraz.
Maider Behotegi Euskararen Erakunde Publikoaren (EEP) lehendakariak inbertsio handitze guztiak berri onak direla adierazi zuen iaz. Hala ere, erakunde bakoitzak gutxienez 300.000 euro gehiago ipintzea "beharrezkoa" dela nabarmendu zuen, helburua 2050ean hiztun kopurua... [+]
Tramite burokratikoetan murgilduta dago Ed Rojas. Kolonbian jaio eta bizi, 2022an Ikasketa Feministak eta Generokoak Masterra egin zuen EHUn. Baina titulua amaitu eta hiru urtera, ez du lortu bere izenean jasotzea. Arrazoia? 2022an ez-bitar markagailua jarri zuen bere... [+]
2009tik 2023ra izandako iktus intzidentziak jaso ditu Nafarroako Osasun Publikoko eta Lan Osasuneko Institutuak. Iktusa izan duten nafarren %84k arrisku faktoreren bat zuen.
1978ko sanferminetan gertatutako Poliziaren kargak argitzea, horiei buruzko dokumentuak desklasifikatzea eta gertakarietan hildako German Rodriguez biktima gisa aitortzea eskatzen diote Espainiako Gobernuari Kongresuak onarturiko dokumentuaren bidez.
Adimen artifizialak adimenari berari buruzko eztabaida berpiztu du: zer da adimena, zertan bereizten dira giza adimena eta adimen artifiziala deritzoguna, zer egitura dute oinarrian… Eztabaida horrekin batera, animalien garunen egiturari eta gaitasun kognitiboei buruz... [+]