ERASOEZ BABESTEKO ZENBAIT ARGIBIDE


2003ko martxoaren 30ean
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Interneten nabigatzen ari garenean litekeena da bigarren pertsona batek gu nondik nora gabiltzan jakiteak batere axola ez izatea. Gauza bera gerta dakiguke sarean hainbat datu pertsonal eman edota mezu elektronikoak bidaltzean ere, datu horiek berebiziko garrantzirik ez dutelako, eta guk esandakoak hartzailea ez den beste inorentzat ez direlako interesgarriak. Kasu horietan, norbaitek burutu ditugun operazioetan edo posta elektroniko bidez mantendutako komunikazioan muturra sartu eta guk idatzitakoak "lapurtzeko" aukera izateak ez digu loa galarazten. Alegia, lankideekin egindako azken afariari, opor garaiari edo asteburuko planari buruz hitz egitean ez gara segurtasun neurriak hartzeaz arduratzen. Eta web gune batean sartu eta dena delakoagatik gure adina, sexua edo jaioterria zein diren galdetzen digutenean ere, normalean datu horiek emateko arazorik ez dugu izaten.

Baliteke, ordea, eskatzen dizkiguten datuak garrantzitsuagoak izatea. Eta garrantzitsuez ari garenean, gure diru mugimenduekin lotura izan dezaketen datu horiez ari gara batez ere, kontu korrontearen edo kreditu txartelaren zenbakiez, adibidez. Erosketak on-line egitean, nahiz bankuarekin operazio bat Internet bidez burutzean, komeni zaigu gure datuak babesean daudela eta horiek jasoko dituen bakarra denda birtuala edo bankua izango dela ziurtatzea. Hau da, helburu maltzurrek gidatuta, gure datuak eskuratu nahian ibil daitekeen hirugarren pertsona bati ateak ixtea eta datuen konfidentzialtasuna bermatzea funtsezkoa bilakatzen da hainbat kasutan.

Gomendio honek posta elektroniko bidez bidaltzen ditugun mezuei buruz hitz egitean ere balio du. Izan ere, baliteke mezuak guk aukeraturiko hartzaileak soilik irakurriko dituela ziurtatu behar izatea, bertan esandakoek edo atxikirik doazen artxiboek datu garrantzitsuak biltzen dituztelako.

Bestalde, bidaltzen ditugun datuak garrantzitsuak ez izan arren, kanpoko erasoez babestu beharra daukagu, hacker, cracker edo bestelako hiritarrek gure ordenagailura egin ditzaketen sarrerak oztopatzeko eta hain famatuak diren birusekin amaitzeko, besteak beste.
Batzuetan, segurtasun ezak sorrarazten digun ezinegonak bultzaturik babes sistema konplexuak jarri nahi izaten dizkiogu gure ordenagailuari. Kontuan izan beti ez duela merezi programa indartsuena jaisteak, besteak beste, konexioaren abiadura mantsotu baitezake. Internet zertarako erabiltzen dugun eta zein ordenagailu mota daukagun kontuan izan behar da babes sistema bat edo beste aukeratzerakoan.


Kontuz mezu susmagarriekin!

Lehenik eta behin, sobera ongi jakin arren, beste behin errepikatzea merezi duen aholkua emango dizuegu: mezu susmagarriren bat jasoz gero, hoberena hura zuzenean zakarrontzira bota eta ezabatzea da. Dena den, babes handiagoa izateko, birusak saihestea eta haien zabalkundea eragoztea helburu duen antibirus bat instalatua izatea gomendagarria da. Antibirusek birusak detektatzeko eta deusezteko ahalmena dute eta hainbat kasutan baita infektaturiko artxiboak berriztatzeko ere.

Mezu susmagarriez hitz egitean, bestalde, spam delakoa ere aipatu behar da. Desio ez ditugun mezu elektronikoez ari gara, publizitate mezuez batez ere. Horrelakoak jasoz gero, eta nahiz eta igorleak hala eskatu, mezuei ez zaie erantzun behar, sarri igorlearen helbidea faltsua delako eta hala ez balitz, publizitate enpresak (spammer-ak) gure helbide elektronikoa zuzena dela jakin dezakeelako. Kasu honetan ere hoberena mezuak segituan ezabatzea da. Aditu ugarik dionez, horrelako mezu gehiegi jasotzen ez badira, ez du merezi horien aurka borrokatzeak, denbora ugari lapurtzeaz gain spammer-ak jarrera "harroxkoa" hartu eta gure aurka egin baitezake.


Suebakia instalatzearen onurak

Gure ordenadorean norbaitek muturra sartzea ekidin nahi badugu, lagungarri gerta dakiguke firewall edo suebaki bat instalatzea. Suebakiak bisitari gogaikarri bat ate joka dugunean ohartarazi egiten gaitu. Gainera, instalatuta dugun programa bati Interneterako sarbidea oztopa diezaioke, eta alderantziz. Alegia, segurtasun baldintza guztiak betetzen ez dituzten artxibo, programa eta bestelakoei gure PCan sartzen uzteko baimena eskatzen digu. Oso gomendagarria da firewall bat izatea ADSL edo kable konexioa baldin badugu, egun osoa igarotzen baitugu Internetera konektaturik. Saretik dohainik jaitsi daitekeen suebaki arrakastatsu bat Zone Alarm da (www.zonelabs.com).


Onespen agiri digitala

Segurtasunari dagokionez kontuan hartu behar den beste tresna bat, bisitatzen ari garen web gunea segurua dela ziurta diezagukeen onespen agiri digitala da. Ziurtagiri hauek hainbat erakundek ematen dituzte eta guk geuk ere eskuratu ditzakegun arren, normalean enpresek eskatzen dituzte. Demagun, esaterako, gure datuak formulario bidez bidali behar ditugula eta datu horiek garrantzitsuak direla, kontu korrontearen zenbakia, adibidez. Bada, kasu horretan eragiketa hori segurua den edo ez jakitea interesatzen zaigu. Zerbitzariak onespen agiri digitala baldin badu hirugarren pertsona batek datuak ezin eskura ditzakeela ziurtaturik dugu.

Eta nola jakin dezakegu web gunea edo zerbitzaria seguruak diren ala ez?
- Formulario bat bidaltzean datuak hirugarren pertsona batek har ditzakeela adierazten digun mezu bat agertzen bazaigu, bada, argi dagoen bezala, eragiketa guztiz segurua ez dela esan nahi du.
- Beste arrasto bat web gunearen helbideak berak eman diezaguke. Bertan "http"-ren ordez "https" agertzen bada, segurtasuna bermaturik dagoenaren seinale da.
- Bestalde, Netscape erabiltzen badugu, "Segurtasuna" deritzon botoi bat izango dugu eta hura klikatuta web gunea segurua den edo ez jakingo dugu. Explorer-en berriz, pantailaren azpialdean giltzarrapo txiki baten irudia agertzen denean izango da gunea segurua.

Onespen agiriez berba egiten ari garenez, esan Eusko Jaurlaritza eta Bizkaia, Araba eta Gipuzkoako Foru Aldundien ekimenez Izenpe (www.izenpe.com) erakundea sortu berri dela. Izenpek, herritarrek etorkizunean administrazioarekin Internet bidez izango dituzten harremanetan transakzioen segurtasuna, konfideltzialtasuna eta egiazkotasuna bermatuko dituzten ziurtagiri digitalak banatuko ditu. Esleitzen dituen ziurtagiri hauek herritarrek idatziz egiten dituzten sinaduren besteko balio legala izango dute eta bere web orrialdean irakur dezakegun bezala, Foru Aldundien aurrean tramiteak egitea (PFEZ aitorpena), Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailari bekak eskatzea... ahalbidetuko dituzte, besteak beste.


Agiriak zifratzeko sistemak

Aipatuko ditugun azken babes sistemak mezuak kodetzeko (enkriptatzeko) sistemak dira. Horien bidez, bidalitako mezuak kodetu egin daitezke eta hartzaileak soilik deskodetu ahal izango ditu.
Agiriak zifratzeko doako bi sistema ezagun ditugu: PGP (www.pgp.com) eta GNUPG (www.gnupg.org)

Antibirusak

Antibirusak eskuratzeko hainbat aukera dugu. Horietako batzuk hauek dira, PCrako baliagarri direnak, Macintosh-ek birusen eraso gutxiago jasan baitituzte orain arte:

Panda Antivirus: www.pandasoftware.es
Norton Anti-Virus: www.symantec.com
MacAfee Virus Scan: www.nai.com
Dr. Solomon’s Software: www.drsolomon.com
IBM Anti Virus: www.av.ibm.com

Informazio gehiago
www.zonelabs.com
www.pgp.com
www.gnupg.org
www.kriptopolis.com
www.izenpe.com


Azkenak
“Herriak erabaki du Hatortxu Rock 30 aldiz egitea”

26 urtez euskal preso eta iheslariak etxeratzeko aldarria oholtza gainera eraman ondoren, Hatortxu Rock jaialdiak bere azken edizioa egingo du ostegunetik igandera bitartean, Lakuntzan (Nafarroa). Jaialdian bildutako dirua preso sein senideentzat dispertsioak zekarren zama... [+]


Banketxeen mozkinak eta ustezko ezinak

Askotan hitz egin izaten da (dugu) banketxeen inguruan, kritika askoren jo-puntuan jarriz behin baino gehiagotan. Inor gutxi ezagutzen dut banketxeei buruz zerbait txarra esan ez duenik… baina, era berean, inor gutxi ezagutzen dut banketxeen zerbitzurik erabiltzen ez... [+]


2025-07-22 | Nagore González
Maite ditugun pertsonen heriotza

Zenbat min jasan dezake bihotz batek?

Zenbat aztarna sentitu dezake azkenengo bihotz-taupadara arte?

Jaiotzen garenetik, min desberdinak sentitzen ditugu. Desilusioak eta arazoak, gero eta helduago garenean, orduan eta jasanezinagoak bihurtzen dira.

Jolasa bukatzea... [+]


2025-07-22 | Patxi Azparren
Armagintza eta gerrekin eten

Orain dela 39 urte Hego Euskal Herriak, Kataluniak eta Kanaria uharteek ezetz esan zioten NATOri; duela 36 urte lehenengo intsumisoek euren burua aurkeztu zuten Gobernu Militarretan. Garai hartan Gerra Hotzaren izua hedatuta zegoen, blokeen arteko gatazka, gerra nuklear baten... [+]


2025-07-22 | Kote Camacho
Aurtengo baraualdirako jada hamalau lagunek eman dute izena

Barau kolektiboak beti erdaraz izaten ziren, baraualdi bat euskara hutsean antolatzen hasi ginen arte. Irakurketa dramatizatuak taldean, abestu, dantzatu, arnasketa kontzientea, masaje trukaketa, Bergarako igerilekura jaistea, kanten liburuxka... eta pilota partiduak.

Aurten,... [+]


2025-07-22 | ARGIA
Kanakyko independentistek eta Frantziak adostutako akordioa eztabaidatuko dute oinarriek egunotan

Uztailaren 12an akordioa sinatu zuten Kanakyko indar independentistek eta Frantziako Gobernuak Parisen. Negoziatzaile independentistek “akordio historikotzat” jo zuten. Alabaina, independentisten arteko hainbat taldek akordioari buruzko erreparoak agertu dituzte, eta... [+]


2025-07-22 | UEU
Elisa Peredo Quiroz (Maitelan)
“Emakume eta migrante izateagatik ez gaituztela kontuan hartzen hautematen dugu”

Kooperatibismo bat komunitateari begira: lurraldeetako beharrei erantzuteko ereduak zabaltzen jardunaldia izan zen ekainaren 19an eta 20an Usurbilen, Jakinek, Usurbilgo Udalak eta UEUk elkarlanean antolatuta. Praktika kooperatibo eraldatzaileen adibide gisa, besteak beste, [+]


2025-07-22 | Bertsozale.eus
Bertsolaritzaren dokumentazio bilketa sendotzeko aurrerapausoetan

 Xenpelar Dokumentazio Zentroak dokumentazio bilketan sakontzeko aurrerapausoak eman ditu: Bertsozale Elkarteko egitasmoen bilketa prozesuak berrikusi dira eta tokian tokiko eragileekin harremanetan jarrita, eremu horretako jarduna aztertu eta hobekuntzak bideratu... [+]


Bizkaiko autoeskolek hirugarren greba eguna izan dute astelehenean

Uztailak 8, 16 eta 21 izan dira greba egiteko ELA eta CCOO sindikatuek aukeratutako egunak. Kontsumorako Prezioen Indizea (KPI) eta soldatak parekatzea eta lanaldiak murriztea eskatzen dute. 


Nerabeak

Gero eta sarriagotan ikusten ditut nerabeak sufritzen. Irakasle naizenetik Bigarren Hezkuntzan, azken urteotan gero eta kasu bortitzagoen aurrean ikusi dut neure burua, eta hortxe batez ere hasten zaigu irakasleoi korapiloa. Nola lagundu nerabeari? Ikastetxean ordu asko... [+]


BSHko langileen gehiengoak onartu egin du sindikatuek eta enpresak adostutako aurreakordioa

Langile batzordeak eta enpresak adostutako aurreakordioak 655tik 609ra murriztuko ditu kaleratzeak, gainerakoak birkokatuko dituzte. Astelehen arratsaldean jakin da langileen %78k babestu dutela akordioa. Nafarroako Gobernuak eta langile batzordeak etorkizunari begira,... [+]


Cesar-Neron kasua

Martxoaren 25ean Arabako Foru Aldundiak (AFA) eta Eusko Jaurlaritzak (EJ) prentsa-ohar bat atera zuten, hedabideetan nahiko zalaparta eragin zuena, Gobierno Vasco remite a la Ertzaintza dos piezas cerámicas del yacimiento de “Las Ermitas” por ver indicios de... [+]


Ana Sagasti (AZ Ekimena)
“Jasanezina da sanferminetan pixaren kiratsa eta etengabeko soinua”

Alde Zaharreko Ekimeneko Ana Sagastirekin hitz egin du Euskalerria Irratiak, bertako bizilagunek sanferminak nola bizi dituzten ezagutzeko. Bederatzi egunez eta 24 orduz soinua gehiegizkoa eta pixa usaina erabatekoa dela esan du. Jaia eta egunerokotasuna uztartzeko... [+]


Riviera Gaza: euskal ekonomiarako aukera bat?

Bai, eremu horren historia odoltsua da. Pena izan zen hainbeste jende hiltzea eta herri hori modu horretan kanporatua izatea, baina hainbestetan gertatu dira halakoak...! Gizakiok ez dugu erremediorik eta Historiak ez du atzera bueltarik. Egiten ari zirena gehiegizkoa zela... [+]


Donostiako Klasikoa eta Israel-Premier Tech taldea

BDZ Israeli Boikota, Desinbertsioak eta Zigorrak mugimenduko (BDS nazioartean) ordezkaritza bat bildu berri da Donostiako Klasikoa antolatzen duen Oceta erakundeko arduradun batekin. Jakinarazi digu aurten, iaz ez bezala, lasterketara ez dela talde israeldarrik etorriko... [+]


Eguneraketa berriak daude