ZUBEROA: ESPERANTZA GEROAN

  • Zuberoa, Euskal Herriko lurralde ttipiena, doi-doi iritsia da 2000. urtearen atarira. Mendiko laborantza eta Maule hiriburuko industria izan dira Zuberoako euskarri ekonomiko nagusiak mende honetan. Gaur egun, berriz, Zuberoak iraunen badu, bere ekonomia azkartu beharraz ohartu dira bertako herritarrak. Kari horretara, azken hiru urteotan ekimen berriak sortu izan dituzte zuberotarrek: Herrien Erkidegoa (Communauté de Communes) da eraturiko egitura berria. Antzinako Batzorde Sindikala eta ODACE elkartea dira Zuberoako ekonomiaren beste eragile nagusiak. Zuberoa husten ari da, alta. 13.471 dira biztanleak; azken hamar urteotan 1.000ko bat galdu ondoren. Alabaina, Euskal Herriko beste nehongo eskualdetan bezainbatean, urterik urtera, kultur bizi baten agerle biziak dira zuberotarrak: neguko maskaraden ondotik pastoral berri bat landu digute engoitik zuberotarrek. Zuberoako mugaz landako Eskiulako herritarrek jokatua izanen delarik.

2000ko uztailaren 02an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Zuberoak 765 km koadro ditu eta 1990an egin azken errolda fidagarriaren arabera Euskal Herri osoko biztanle-dentsitate (20,53bizt./km2) txikiena du. Aurtengo erroldaren arabera 13.471 dira biztanleak. Hiru kantonamenduetan bananduta dago: Mauleko kantonamenduan 19 herri biltzen dira: Maule-Lextarre (hiriburua), Muskildi, Urdiñarbe, Altzürükü, Idauze-Mendi, Gotañe-Iribarne, Mendikota, Arrokiaga, Barkoxe, Sohüta, Aiñharbe, Bildoz-Onizpe, Berogañe-Lahüntze, Mithikile-Larrori-Mendibile, Ospitale-pia, Ürruxtoi-Larrabile, Ezpezie-œndüreiñe eta Sarrikota-pia. Atharratzeko Kantonamenduan 16 herri daude: Atharratze-Sorholüze, Altzai-Altzabehiti-Zunharreta, Aloze-Ziboze-Omizegaiña, Gamere-Zihiga, Etxebarre, Hauze, Lakarri-Arhane-Sarrikota-gañia, Liginaga-Astue, Larrañe, Lexantzü-Zünharre, Ligi-Atheri, Muntori, Ozaze-Zühara, Santa-Grazi, Zalgize-Doneztebe eta Iruri. Nafarroa Behereko Donapaleuko kantonamenduari 7 herri zuberotar atxikiak dira: Ozaraine-Eribareita, Lohitzüne-Oihergi, Jeztaze, Etxarri, Domintxaine-Berroeta, Arüe-Ithorrotze-Olhaibi eta Pagola. Orotara 42 herri dira. Biarnoko Olorue kantonamenduan Eskiula dago; zuberotar herria ere bai. Zuberotarrak Basabürütarrak (Zubero Garaia) eta Pettarrak (Zubero Beherea) bezala ezagutzen dira. Erdialdeko Zuberoari "Arbaillak" deitu izan zaio, bestalde.


BIRMOLDAKETA GARAIA.

Zuberoako herriak ttipiak dira oso. Maule hiruburua da hiriaren eite izan duen bakarra. Laborantza izan da bertako bizibide naturala, eta iragan mendean industriak ere arrakasta izan du hiruburuan. Azken mende honetan, ordea, 10.000 bizilagun galdu ditu Zuberoak. 1968tik, bi kantonamenduetako kudeaketa ekonomikoa SIVOMen (Ardura Anitzetako Sindikatua) esku izan da. Beti bereiziak alta. Orain hiru urte, berriz, birmoldaketa prozesu bati ekin zioten. Maule eta Atharratzeko kantonamenduek Herrien Erkidegoa (Communauté des Communes) egitura antolatu dute elkarrekin. BAM (Baiona-Angelu-Miarritze) edota Amikuze eskualdeek garatu duten egitura molde beraren ariora, alegia.
Altzürükü herriko Battitte Queheille auzapezak eta era berean Herrien Erkidegoko lehendakariak agertu digu egitasmo berria: "Zuberoako bi kantonamenduak elkarrekin aritu izan dira betidanik garapen ekonomiko eta sozialaren alde. Orain sei urte kantonamenduen arteko sindikatua sortu genuen eta orain hiru urte, berriz, Herrien Erkidegoa. Azken sei urte hauetan ekonomia bizi ahal izan dadin lanean aritu gara, baina bitarteko gutxiska ukan dugu sos aldetik". Aitzitik, egitura berriak berezitasun bat dauka. Hots, Frantziako Estatuaren birmoldaketa prozesuari atxikirik, zuberotarrek eraturiko Herrien Erkidego honek zerga biltzeko gaitasuna dauka. Hiritarrek ordaintzen duten laugarren zerga mota da bera: "Herrien Erkidego hau bi milioi libera (50 milioi pezeta) biltzen hasia da urteko eta Estatuak besteak beste emanen digu gure egituraren funtzionamendurako", erran digu Battitte Queheillek. Lau milioi liberako (100 milioi pezeta) aurrekontua erabiltzen hasia da erkidego hau urteko.


10 URTEKO PLANA.

2000. urtetik hasita, hamar urteko plan ekonomiko bat diseinatu dute ODACE-GEEEB deitu erakundearekin (Organisation pour le Développement, par l'Action et la Coopération Economique-Garapenerako Erakundea Ekimena eta Elkarlanaren Bidez). Laborantzan ari diren gazteak bertan atxikitzea eta industria nahiz zerbitzu alorrean lanpostu berriak sortzea dute xede nagusia. Herrien Erkidegoak legez bideratzen dituen proiektuen alde teknikoa kudeatzen du ODACEk: "Gure egitura herrietako bizizaleen arabera da ordeztua proportzionalki. 51 hautetsi gara guztira. 10 lagun ari dira egituraren bulego lanetan" adierazi digu lehendakariak.


10 URTETAN 600 LANPOSTU.

Jean Jacques Manterola da ODACEko arduradun nagusia. Erakunde honek Herri Erkidegoarekin batera dihardu. Demografiako kalkuluen arabera, 2010. urterako bi mila biztanle gutxiago biziko dira Zuberoan. Hori gerta ez dadin, Middi Pyrénéés Erregioko Ariège Departamenduan (Toulousse) ari den enpresa espezialista batekin dihardu elkarlanean. Zuberoak bizi duen desertifikazio arazo berari ekin diote Ariègen eta hangoak aitzindariak bezala joan dira: "1.200 lanpostu galdu dira azken hamar urteotan eta gutxienez 600 lanpostu sortu nahi ditugu datozen hamar urtetan. Gizonezkoak aiseago plantazen dira lanean emakumezkoak baino. Horregatik, gure mintegietan idazkaritza, grafismoa edota informatika ari gara lantzen. Industriako enpresek kanpoko langile kualifikatuak ekarri ohi dituzte lan hauek egiteko. Hemendik goiti hemen bertan garatu nahi ditugu lanpostu hauek", adierazi digu Jacques Manterolak.


MENDIKO SINDIKATUA.

Michel Castan Zuberoa Herriko Batzorde Sindikalaren (Commission Syndicale du Pays de Soule) zuzendaria da. Sindikatu hau Zuberoako egitura zaharrena da eta biziki garrantzitsua Zuberoako bizitzan; 1838. urtean sortu zen. Frantziako Iraultzaren (1779. urtean hasia) aurretiko eskubideei eutsi izan zion, eta gaur egun, berezko pribilegioak gordetzen ditu. Sindikatu honek 15.000 hektarea lur kudeatzen ditu, erdia basoa eta erdia lur malkartsuak. Zuraren, ehizaren eta turismoaren kudeaketak ditu zeregin nagusitzat, artzaintzarentzako ingurumenaren zaindaritza lanekin batera. Mendiko kudeaketaz arduratzen den batzorde sindikal honek 20 milioi libera (100 milioi pezeta) inguruko aurrekontua darabil. 34 langile enplegatzen ditu. Zuberoako 43 herrietako (Eskiula barne) ordezkariak biltzen dira berean, ordezkari bat herri bakoitzeko.


BASOA, EHIZA ETA TURISMOA.

Bortua (mendizerra) Zuberoako ondare nagusienetako bat da. Bertako basoa oso da aberatsa, eta beretik daramaten egurren salmenta diru iturri handia: "8.000 eta 10.000 metro kubiko zura ateratzen dira Zuberoko basoetatik urtean. Basoak urtean 14.000 metro kubiko eman dezake hala ere", Michel Castanek dioskunez. Ehiza da, bestalde, diru iturri joria. Akitaniako ehiztari saldoa heldu da usoen ehizatzera. Beren tiro-postuak erosi edo alokatzen dituzte dirutza handia utziz: "Azken 50 urteotan mendiko bideen zabaltzea eta berritzea ehiztariek utzitako diru parrastarekin egin dugu. Estatuak horretarako dirurik eman ez badigu ere, borturako azpiegiturak modernizatu ahal izan ditugu" diosku Michel Castanek. Iratiko 50 txaletak dira turisten egonleku eta beste diru askoren iturria. Europako, Estatuko nahiz Departamenduetako instituzioen aldetik diru laguntza jasotzen dute zeregin horretarako; aurrekontuen % 70.


400 ARTZAIN-ETXOLA.

Artzainak dira Zuberoako mendietako bizitza. 60 etxola dira bortuan. Haietaraino iristeko bideak berrituak izan dira. 42.000 ardi bazkatzen dira Zuberoako bortuan. 4.000 dira behiak eta 500 zaldiak edo zamariak. Ardiak Zuberoako beheko lautadetatik iristen dira; gaur egun kamioiez, ordea. Udaldian borturatu ohi diren ardien % 20ak oinez egiten du bidea. Artzainek 10 libera (250 pezeta) ordaintzen dute sei hilabeteko egonaldiaren trukez. Behi bakoitzeko 70 libera pagatzen dute unaiek, eta zaldi bakoitzeko, berriz, 140 libera.
Michel Castanek honela laburbiltzen digu sindikatu honen betebeharra: "Frantziako Iraultzaren antzinako eskubideak atxikitzen ditugu oraino ere. Irati eta bortua, oro har, funtsezkoak dira zuberotarren bizitzan. Ingurumenaz arduratzen gara, baina artzainen, ehiztarien eta turisten atxikimenduari esker diraute bizirik gure mendiek".


AXURIA KOOPERATIBA.

Mendiko laborantza bezala ezagutua da baserria Zuberoan. Mendiko patarretan eraikitako baserriek ez dituzte lautadetako (Amikuze eskualdeari loturiko laborantza) etxealdeek dituzten lur hektarea zabalak. Zuberoako laborantza gehiena tresneria ttipiez garatu izan da historikoki. Alta, bada, zuberotarrek beren bitarteko propioak eratu dituzte ere bai. Axuria kooperatiba da laborantzaren garapenerako euskarri garrantzitsua. Michel Arhancet kontseilari nagusia da kooperatibako lehendakaria eta Battitte Queheille zuzendaria. 1983. urtean sortu zelarik 30 laborari biltzen ziren kooperatiba honetan. Egun, berriz, Zuberoa osoko 250 laborarik parte hartzen dute berean. Axurien mozkinez bizi dira komunzki kooperatibako baserritarrak, urtean 50.000 axuri merkaturatzen dituztelarik: "Laborari parte batek industrian saltzen dute ardi-esnea, eta gero eta gehiago norberak gasnatzen du esnea. Gure axuriak (arkumeak) Frantzia, Italia, Alemania eta Espainiako merkatuetara joaten dira", argitu digu Queheillek.
Axuria kooperatiba beste kabale edo ganadu klaseentzako, proiektuak aztertzen ari da; behia kasu


Azkenak
Jaurlaritzak Bailen Energia enpresari Oionen bi parke fotovoltaiko eraikitzeko baimena eman dio

Bakoitzak 1.680 eguzki panel izango ditu, eta megawatt bateko potentzia. Enpresak hiru urteko epea izango du Muga eta Val izeneko instalazio fotovoltaikoak eraikitzeko. 


7 urteko ume bizkaitar bat hil da Errioxako kanpin batean, zehaztu gabeko arrazoiengatik

7 urteko umea oporretan zegoen Fuenmayorren (Errioxa). Logroñoko San Pedro ospitaletik Nafarroako ospitalera eraman zuten eta bertan hil zen. 


Israelek gutxienez ehun palestinar hil ditu azken bi egunetan, eta Gaza hiriaren aurkako erasoak gogortzen ari da

Astelehenetik asteazkenera bitarte eginiko aire erasoetan gutxienez ehun palestinar hil ditu Israelek, horietatik gehienak Gaza hirian, hura osorik okupatzeko asmotan. Gazako Osasun Ministerioaren arabera, 2023ko urriaren 7az geroztik 227 lagun hil dira elikagai eskasiagatik... [+]


Txikik eta Otaegik Zarauzko Udalaren aitortza behar dutela aldarrikatu du Sortuk

Txiki eta Otaegiren fusilamenduen 50. urteurrenaren harira jarritako olana kendu du Zarauzko Udalak. Sortuk salatu du udalak, EAJ eta PSE-EEk osatuta, "zaborra izango balitz bezala" tratatu zuela olana. Zenbait herritarrek berreskuratu eta Azken Portuko plazan ireki dute.


Piano bikaina, Biarritzen

Zer: Biarritz Piano Festival. Amaierako errezitaldia. Benjamin Grosvenor, pianoa. 

Egitaraua: Schumann eta Moussorgskyren lanak

Lekua: Biarritzeko ‘Espace Bellevue’.

Data: abuztuaren 8a.

-------------------------

Biarritz Piano Festival... [+]


Putin eta Trump ostiralean bilduko dira, baina Zelenskik argi utzi du Ukrainak ez duela “lurralderik oparituko”

AEBetako presidenteak Ukrainarekin su-eten akordio batera iristeko ezarritako epea amaituta, Alaskan bilduko dira Trump eta Putin ostiralean. Bloomberg hedabidearen arabera, Errusia eta AEBak gerra "izozteko" plan bat prestatzen ari dira, Moskuk orain arte Ukrainan... [+]


Aldatu Gidoiak ere salatu du IB3 Balearretako telebistak gaztelerazko edukia areagotu dituela

IB3 telebista publikoaren neurria "katalanaren aurkako erasotzat" jo dute katalanaren normalizazioaren aldeko zenbait eragilek, eta "berehalako zuzenketa" eskatu dute. Zuzendaritza aldaketa izan da berriki kate publikoan, PP eta VOXen botoei... [+]


Amaya, altxor ia ezezagun hori

Zer: Euskadiko Orkestra

Zuzendaria: Diego Martin-Etxebarria. Easo Abesbatza

Zuzendaria: Gorka Miranda

Bakarlariak: Arantza Ezenarro, Gillen Munguía, Marifé Nogales, Lucía Gómez, Juan Laborería, José Manuel Díaz, Darío Maya, Luken... [+]


Sañu Bizirik: “Statkraft enpresari alfonbra gorria jartzetik, herri presioari esker udalak parke eolikoari helegitea jartzera igaro dira”

Eusko Jaurlaritzako Industria, Trantsizio Energetiko eta Jasangarritasun sailak ingurumen baimena ukatu dio Piaspe egitasmoari, Statkraft enpresak Azpeitia, Zestoa eta Errezil artean eraiki nahi dituen errotek eta argindarra garraiatzeko azpiegiturek eragingo... [+]


26 urteko nafar bat hil da Pirinioetan

Russell mendian gertatu da ezbeharra, amildegi batetik jausita. Gaztea Iruñekoa zen.


Zarrakazteluko sutea perimetratu eta kontrolpean dute suhiltzaileek

Suhiltzaileek itzaltze lanetan jarraitzen duten arren, egonkortu dute kontrolik gabeko sutea. Espainiako Gobernuak larrialdi aurreko faserako plana onartu du, autonomia erkidegoen eta Espainiako Gobernuaren arteko komunikazioa hobetzeko; dena den, larrialdien kudeaketa autonomia... [+]


HAMABI URTEZ ETXEA EZKUTALEKU
“Zorte asko ukan dugu, eta bizitza interesgarria”

Marijo Louis paristarra da sortzez, 1977an heldu zen Miarritzera Euskal Herriko borrokek erakarrita. Josetxo Otegi zizurkildarrak 1983an pasa zuen muga Gipuzkoatik Lapurdira, Poliziatik ihesi. AEK-ko irakasle eta ikasle zirela ezagutu zuten elkar. 1986an, GALen atentatuen,... [+]


2025-08-12 | Mikel Aramendi
Zergatik halako muga-zerga AEBek Indiari?

Asteko albiste nagusietako bat izan da, zalantzarik gabe: ehuneko 50eko muga-zerga ezarri die Trump administrazioak Indiatik datozkien esportazioei. Brasilekin parekatuta, zerga estatubatuar astunenak pairatu beharko dituen ekonomia handia izango da, aldaketarik ezean,... [+]


2025-08-12 | ARGIA
GOMENDIOAK | Hiru disko fresko, gozatzeko

Goizegi Hiltzeko 
Ødei
Autoekoizpena, 2025
53 min.

Ulertzen nauten herrian ez da musika hau entzuten. Rap musikak akaso urte okerragoak izan ditu Euskal Herrian, baina oraindik ez da beste batzuen altuerara heldua. Denentzat ditu koplak Odei Barroso... [+]


Espainiako Gobernua Kanarietan dauden 827 asilo eskatzaile lekualdatzen hasi da

Auzitegi Gorenak martxoan ebatzitakoari jarraiki, astelehenean irletatik penintsulako adin txikikoentzako zentroetara lekualdatuko dituzte zortzi asilo eskatzaile. Gobernuak adierazi du adin txikikoen babes sarean integratzeaz arduratuko den etorkinen %90 maliar jatorrikoak... [+]


Eguneraketa berriak daude