Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
larunbata 2024ko apirilaren 27an
"LIZARRA-GARAZI ESATEN DA BAINA LIZARRA BAINO EZ DAGO"
Enbata mugimenduaren kide izandakoa. EAJren inguruan ibili zinen ondotik. Beranduago, berriz, EBn. 1989an Berdeen hautagaia izan zinen EA alderdiaren izenean. Zure ibilbidea bitxia izan da, ezta?
1977 urtean, Hegoaldean eman zen aldaketa soziopolitikoarekin hasi zen aldatzen ere Iparraldeko egoera, naski.
EMA (Ezker Mugimendu Abertzalea) urte hartan sortu zen.
EAJren ingurura itzuli zinen...
EA sortu zen orduan, eta haiekin konprometitu zinen beranduago. Berdeen zerrendan agertu zinen 89an.
Eusko Alkartasuna ere utzi zenuen baina.
Iaz afiliatu zinen EAJn. Iparraldean "kultura kontestatarioa eta ez eraikitzailea zabaltzen ari zela" esan duzu inoiz ere. Zergatik?
Lizarra-Garazi akordioa etorri zen iaz. Zein da zure iritzia Iparraldean izaniko eraginaz?
Lizarra-Garazi akordioaren inguruan ez bezala, uneon, Euskal Departamenduaren eskaeraren inguruan badago nolabaiteko elkar ulertze eta hurbiltze bat. Urriaren 9rako iragarritako manifestazioa lekuko.
Auzapezak aipatu dituzu. Hautetsien Biltzarrean gutxi dira Iparraldeko Herriko Etxeak. Zer iritzi duzu Udalerrien bigarren biltzarrari buruz?
Garapen Kontseiluko lehendakariordea zara. Gorabehera frankoren ondoren, Garapen Kontseiluak Euskal Departamenduari buruzko iritzia emango omen du. Zertan da auzi hori?
Hiru sail horietako gehiengoa Euskal Departamenduaren alde posizionatu bide da. Beste bi sailak posizionatzen badira, galduko omen duzue. Garapen Kontseilua zapartatzeko arriskua zegoela esaten zen orain gutxi arte. Gaur egun ez?
Horrek bi gauza erakus ditzake: Eskema delakoak bere goia jo duela, eta bestalde, pario edo erronka hori botatzeko, zuek heldutasun gehiago sentitzen duzuela gizartean.
Artean, IK isildu da, eta ez dago kale borrokaren antzekorik. Beraz, orain ez luke politikoen aldetik aitzakiarik izan behar?
Zuek terroristak zarete»
Iparraldera itzuliaz. Uste duzu frantses politiko girondino eta jakobinoen artean dagoen lehiak zerbait ekarriko diola Iparraldeari?
Badakizu Ramuntxo, Frantzia inoiz baino jakobinoagoa da, ez dut ezer egiten ahal, ez hezkuntzari buruz ez kulturari buruz».
Frantzia iraultzaren seaska bezala deitua bada ere, funtsean, kontserbatzailea da. Ez da hola?
Enbata aipatu duzu, eta erran behar dut, ezen, garai hartan abertzale izatea Iparraldean oso gauza zaila zela. Inguruko gizartearekin haustura bat egin behar zen; beste bide bat hartu. Bi hamarkada pasa behar izan ziren abertzaleok hiritar normal gisa agertu ahal izateko.
1977 urtean, Hegoaldean eman zen aldaketa soziopolitikoarekin hasi zen aldatzen ere Iparraldeko egoera, naski.
Orduan sortu zen EHAS, baina laster desagertu zen. 80ko hamarkadaren hastapenean, Iparraldean ez zen alderdi organizaturik. 1981ean, Ximun Haranek galde egin zidan «Ager» aldizkariaren fundazioan parte hartzeko. 1986ra arte «Ager»en egon nintzen. EAJ ez zen alderdia bezala muntatua hala ere.
EMA (Ezker Mugimendu Abertzalea) urte hartan sortu zen.
Bai. 1986an, Akitania eskualdeko bozen karietara sortu zen EMA, eta hori izan zen bozetarako lehen alderdi organizatua. Enbata ondoko belaunaldiek eratua. Pixka bat horrengatik sortu zen Euskal Batasuna (EB) alderdia, eta ni ere EBn izan nintzen. Benetan sinesten bainuen batasuna egingo zuen alderdi bat zela. Batasun hitza anitz ibiltzen da, alta, batzuek beren probetxurako besterik ez dute erabiltzen, eta ez guztion biltzeko. Laster ohartu nintzen EB ere, HBren bidetik zihoala, eta atera nintzen.
EAJren ingurura itzuli zinen...
Bai. Piarres Xarriton eta biok EAJri idatzi genion. Nahi genuen EAJ ager zedin Iparraldean, baina ez genuen erantzunik ukan. Anartean, Ximun Harenek sua bizirik atxiki zuen, baina EAJ plazaratu gabe; gizartean errotu gabe. EAJ oso berant abiatu zen Iparraldean.
EA sortu zen orduan, eta haiekin konprometitu zinen beranduago. Berdeen zerrendan agertu zinen 89an.
Ni arlo ekonomikoan eta kulturalean ari nintzen –Herrikoa fundatu genuen, baita Baionan lehen kultur zentroa muntatu ere–. Abertzaleak oso itxiak geunden garai hartan. Pentsa, 1984ean, aipatu zentroa muntatzea deliberatu genuen, eta abertzale sektore bat ez zen ados. Frantses boterearekin bat egitea zen haientzat. Ghetto batean bizi ginen. 1989an irekidura gisako bat eman zen frantses alderdien aldetik. Berdeak gure problematika ulertzen hasi ziren, baita onartzen ere Euskal Herria Europan leku bat izatea. EAk bultzatu zuen ekimena eta konprometitu nintzen.
Eusko Alkartasuna ere utzi zenuen baina.
Baita ere. EA dena dela ere, beti ongi ikusi dut, nire bihotzean daramat. Alabaina, batetik, Hegoaldeari eskatzen genion laguntza ez zen etortzen, eta bestetik, Akitaniako hauteskundeei begira alderdiaren barne bozak ez ziren argiak izan. Militante hainbat atera ginen EAtik. 1998 arte independente bezala egon izan naiz.
Iaz afiliatu zinen EAJn. Iparraldean "kultura kontestatarioa eta ez eraikitzailea zabaltzen ari zela" esan duzu inoiz ere. Zergatik?
Miguel Angel Blancoren hilketa izugarria hatzeman nuen; Iparraldean jende guttik salatu zuena. Herri hautetsiak hiltzen zituztela ikusirik, nahiz PPkoak izan, bada, hilketa haiek durduzatu ninduten. Nire kontzientziak erraiten zidan behar nuela zerbait erran, hilketa haiek ez nituen onartzen ahal. Publikoki adierazteko okasioa ukan nuen, eta EAJn sartzeko egokiera ere.
Lizarra-Garazi akordioa etorri zen iaz. Zein da zure iritzia Iparraldean izaniko eraginaz?
Lizarra-Garazi erraiten da, baina Lizarra da benetan gertatu dena. Iparraldean ez da abertzaleen arteko bilkurarik izan; zoritxarrez. Huts bat egon da hor. Hemengo alderdiek behar genuen bildu Iparraldean. Hori gertatu ez izana deitoratzen dut. Iparraldeak badu bere bizitza, eta Iparraldeko alderdi abertzaleek bildu behar genuen engoitik. AB, EA eta EAJk, baita independente zenbaitek, hala nola beste mugimenduek, Garaziko akordioaren inguruan biltzeko moldea aztertu behar genuke. Onik baizik ez lezake ekarriko.
Lizarra-Garazi akordioaren inguruan ez bezala, uneon, Euskal Departamenduaren eskaeraren inguruan badago nolabaiteko elkar ulertze eta hurbiltze bat. Urriaren 9rako iragarritako manifestazioa lekuko.
Iparraldea eta Hegoaldea bereiz doazen gizarteak dira. Erritmo oso diferenteak dira han eta hemen, gure historia oso diferentea baita. Iparraldea ur tanta bat da frantses itsaso handian, eta frantses gizartearen eragina oraino ere handia da. Hala eta guztiz ere, Euskal Departamenduaren eskaera indartzen ari da. Manifestazio hori handia izanen da. Kari horretara ari gara alderdi abertzaleak. Egia erran, ABk du horretan indarrik gehiena; ABri esker muntatzen ari da teknikoki manifestazioa. Beste alderdiek ere gure indar tipia ekarri dugu, indar guztiek balio baitute ibilaldi honetan. Gainera, gizartean errotzen hasi da eskaera, bereziki hautetsi mailan egiten ari den lanarengatik. Abertzale ez diren auzapezak ari baitira ere. Gizartean hedapen handiago bat hartu du eskaerak. Garai berri baten atarian gaude naski.
Auzapezak aipatu dituzu. Hautetsien Biltzarrean gutxi dira Iparraldeko Herriko Etxeak. Zer iritzi duzu Udalerrien bigarren biltzarrari buruz?
Bigarren biltzarraren ondotik gauzak hobekiago bideratzea espero dut. Hemengo auzapezen artean beldurra izan baita. Biltzar konstituzioegile bat izango ote zen beldurra. Michel Alliot-Mariek eta bere ingurukoek ondo baliatu dute hori. Independentzia hitza aipatu zen, eta hemengo auzapez ez abertzaleak harrituta geratu ziren. Gaizki aurkeztua izan zen, eta kontra daudenek ongi baliatu dute. Orain hori argiago geratu da. Hasteko elkarte bat behar da, zazpi lurraldeetako auzapezak hartuko dituena. Euskal Herriaren errealitatea agertuko duena. Hastapeneko lehen xedea biltzea izan behar da. Bidea eman, elkar ezagutu, hitz egin...
Garapen Kontseiluko lehendakariordea zara. Gorabehera frankoren ondoren, Garapen Kontseiluak Euskal Departamenduari buruzko iritzia emango omen du. Zertan da auzi hori?
Garapen Kontseiluan bost talde daude. Hiru, gizarteari lotuak nolazpait. Beste biak, hautetsiak eta administrazioa dira; erran nahi baita, estatua. Hautetsiek ez dute nahi Garapen Kontseiluak Euskal Departamenduari buruzko ikusmolde eman dezan. Diotenez, instituzio arazoak ezin dira Garapen Kontseiluaren barnean tratatu. Alta, hasieran ez bezala, aipatu hiru talde horietan ari garenok –ekonomia, kultura eta hezkuntza esparrukoak– gure iritzia eman dezagun onartzen dute. Guk, asko borrokatu ondoren, ez dugu onartzen hiru talde horiek bakarrik erabakia har dezaten. Guk, Garapen Kontseiluaren zuzendaritzari biltzar nagusi bat egitea galdatu diogu, Euskal Departamenduaren afera tratatua izan dadin. Garapen Kontseilua osatzen dugun laurogeita hamar kideetatik hirurogeik eman dugu iritzia eta publikoa eginen da egunotan.
Hiru sail horietako gehiengoa Euskal Departamenduaren alde posizionatu bide da. Beste bi sailak posizionatzen badira, galduko omen duzue. Garapen Kontseilua zapartatzeko arriskua zegoela esaten zen orain gutxi arte. Gaur egun ez?
Batzuek diote gure buruaren kontra ari garela. Hala eta guztiz ere, guk eztabaida nahi dugu, denak inplikatzea. Beharbada, gero gutxiengoa izango gara, baina nahi dugu denek boza eman dezaten, denak posiziona daitezen, hori da gure parioa.
Horrek bi gauza erakus ditzake: Eskema delakoak bere goia jo duela, eta bestalde, pario edo erronka hori botatzeko, zuek heldutasun gehiago sentitzen duzuela gizartean.
Garapen Kontseilua abiatu zelarik –1994ean–, Euskal Departamenduari buruz posizionatzea galdatu genuen. Ezetz erran ziguten. Behar zela aztertu zein zen Ipar Euskal Herriaren geroa, edukiera aldetik zer nahi zen. Haren barnean kontratu bat izango zela. Muntatuko genuen proiektua bururaino eramanez gero, ez zela Departamendu baten beharrik. 1997ko martxoaren ondotik, hautetsiek Eskema deritzana onartu zuten. Gaur egun, ordea, gure hautetsiek –ardi galduak bezala– ez dakite nora joan kontratu hori gauzatzeko. Berriki, Lasserre, Brisson eta Maitia, Battita Bolokirekin egon dira Bordelen, eta aterabiderik gabe etorri dira. Momentuz, kontratu hori ezin da gauzatu.
Artean, IK isildu da, eta ez dago kale borrokaren antzekorik. Beraz, orain ez luke politikoen aldetik aitzakiarik izan behar?
Errotik zuzen zara, ez dago eragozpenik orain. Eta gure erreibindikazioak «demokratikoago» agertuko dira Europan. Oso inportantea, nik uste. Lehen, Parisera joaten ginelarik, Euskal Herriaren izenean hau edo beste galde egiten genuelarik, euskaldun abertzale guztiak zaku berean sartzen gintuzten: «
Zuek terroristak zarete»
Beraz, eman den pausoa izugarria izan da, ez dakit abertzaleen artean ba ote dagoen horren parekorik gure historian. Orain, gure arteko bakea baliarazi behar dugu, besteek onart dezaten Euskal Herriak baduela toki bat Europan, ez dut nik independentzia erranen, baina bere toki osoa bai.
Iparraldera itzuliaz. Uste duzu frantses politiko girondino eta jakobinoen artean dagoen lehiak zerbait ekarriko diola Iparraldeari?
Europak guri euskaldunoi on handia egin digu, gure arazoa doi bat bederen ireki baita. Girondinistak oso ahulak dira, ordea. Bere arrazoi bakarra Europaren ideian funtsatzen dute, eta horrek bultzatzen ditu Frantzia aldatzera, baina besterik ez. Frantses politiko hauek –Alain Lamassoure eta Francois Bayrou, kasu, girondinistak– minorian daude. Izpirituz ulertzen dute Europa dela bidea, baina gero ez dira kapable hortik joaiteko. Ez dute beren boza garbiki azaltzen. Haien karrera politikoak harrapatuta daude. EKEko lehendakaria nintzelarik, 1994ean, Francois Bayrouk honela erran zidan: «
Badakizu Ramuntxo, Frantzia inoiz baino jakobinoagoa da, ez dut ezer egiten ahal, ez hezkuntzari buruz ez kulturari buruz».
Girondonistek egoera aldatu nahi dute, baina ez dute aski kemen.
Frantzia iraultzaren seaska bezala deitua bada ere, funtsean, kontserbatzailea da. Ez da hola?
Frantses kultura eta politika oso jakobinoa da. Kultur politikatik aparte ere, kultura bera oso jakobinista, oso zentralista, arras inmobilista da. Oso kultur arkaikoa du. Frantziak erreforma gutxi izan du bere historian, beti iraultzaren bidez aldatu da. Ez dira denak 1789ko iraultza bezalakoak, baizik tipiak. Azkena, esate baterako, 1968koa; bizimoduari buruzkoa nahi baduzu. Beti baina, txoke bat izaten da gizartean, estatua ez da erreformatzeko gauza, eta orduan gizarteak eztanda egiten du
ABERTZALE HISTORIKO ASKOTARIKOA
ASKOTARIKOA
Makean sortua 1939an. Ekonomilaria. Copelec (1975ean) eta Herrikoaren (1980an) fundatzaileetako bat. EA eta EBko kide izana. 90tik 94era arte EKEko lehendakaria. 94tik 98ra, berriz, Garapen Kontseiluko lehendakaria. Gaur egun, EAJko partaidea da, eta Garapen Kontseiluko lehendakariordea. Hendaiako Sokoa lantegian dihardu garapen arduradun gisa.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Ahoztar Zelaieta
#2
Barbara Miller
#3
Miel Anjel Elustondo
#4
Olaia L. Garaialde
#5
Olaia Salazar Urrutia
Kanal honetatik interesatuko zaizu: Azpiegitura kulturalak
2024-03-21
Olaia L. Garaialde
Bizkaiko Diputazioak abiatu du Urdaibaiko Guggenheimarentzat lursailak erosteko prozesua
Muruetan 32.000 metro karratu erosteko asmo dauka Bizkaiko Diputazioak, besteak beste Urdaibain Guggenheim museoa eraikitzeko.
2024-02-28
ARGIA
Urdaibaiko Guggenheim proiektuaren aurkako ekimenak ez dira eten
Urdaibaiko Guggenheimen proiektua bi urtez etengo dutela iragarri zuten urtarrilean Lakuak eta Bizkaiko Aldundiak, baina museoa eraiki ez dadin borrokan jarraitzen dute ekintzaileek. Futuro Vegetal aktibista klimatikoen azken ekintza eta Guernica Gernikara taldeak antolatu duen... [+]
2024-02-25
Nagore Irazustabarrena Uranga
Ogi-apurrak Afrika espoliatuarentzat
Ghana, 1823. Ashanti Inperioaren eta britainiarren arteko lehen gerra hasi zen. Guztira lau gerra izan ziren bien artean, eta gatazka 1901 arte luzatu zen. Lehenago, europarrek herrialdeko Urrezko Kosta kontrolatzen zuten. Baina 1807ko esklabotzaren abolizioaren ondorioz,... [+]
2024-01-29
Mattin Azpiroz Pagola
“Kable bilketa” gisa definitu du EH Bilduk Guggenheim Urdaibai proiektua bi urtez gelditzeko erabakia
Busturialdea eskualdeko hainbat alkate eta zinegotzi bildu ditu EH Bilduk Gernikan emandako prentsaurrekoan. Idurre Bideguren senatariak adierazi du neurria EAJren “kudeaketa eredu zaharkituaren beste adibide bat” dela.
Eguneraketa berriak daude