Urdaibaiko Guggenheim museoaren megaproiektua, Eusko Jaurlaritzak sustatua eta Busturialdeko eskualdearentzat "berroneratzeko motor" gisa aurkeztua, atakan dabil hainbat hilabetez. EAJk bultzatutako ereduaren ikurrak auzokideen kontrakotasunarekin eta bere plan turistifikatzailearen higadurarekin egin du topo.

Milioi askoko inbertsioa egin ondoren eta Teresa Riberaren Trantsizio Ekologikorako Ministerioaren babesa jaso ondoren, Elixabete Etxanobe diputatu nagusiak duela aste batzuk aitortu zuen ez zegoela bideragarritasunik "epe labur eta ertainera". Funtsean, Espainiako Ministerioak, orain Sara Aagesen buru duela, barne-dokumentu batean onartu du Muruetako ontziolari 1943an emandako administrazio-kontzesioa – Bizkaian bigarren Guggenheim eraikitzeko funtsezko pieza – iraungitzat jo behar dela 2018tik, ez baita luzapenik eskatu, eta museorako aurreikusitako kokalekua babesten duen Espainiako Kosten Legearen arabera.

Barne-dokumentua auzo-elkarte ekologisten ekintza publiko eta judizialaren ondorio da, zehazki, Zain Dezagun Urdaibairena. Erakunde horrek, bigarren ekintza judizialean, honako hau eskatu du: "Kontzesioaren iraungipena espresuki deklaratzea" eta Astilleros de Murueta SA enpresa "legez dituen betebeharrak betetzera behartzea, okupatutako lur publikoak libre utzita". Zain Dezagun Urdaibaik erakunde publikoen erantzun zehatza eskatu den arren, ez du barne-dokumentu horren berri izan duela egun batzuk Estatuko Abokatutzak aurkeztu duen arte.

Dokumentua Kostaldeko eta Itsasoko Zuzendaritza Nagusiko zuzendariorde Ainhoa Pérez Puyolek sinatu du, eta adierazi du ezin duela "eratorritako okupazioen baliozkotasunari buruzko iritzirik eman azkentze-espedientea ebazten ez den bitartean", eta ohartarazi du lursailen gaineko edozein jarduera bateraezina izango litzatekela 1988ko Kostaldeei buruzko Legearekin. Praktikan, horrek esan nahi du Eusko Jaurlaritzak "itsasadarraren bide berdea" deiturikoaren obrekin aurrera jarraitzeko aukera ematen zion argudiaketa juridikoak – Guggenheim planaren barruan ezkutaturiko azpiegitura – etenda jarraituko lukeela, beste ebazpen bat eman arte.

Hordagok aditzera eman duen dokumentuaren informazio hori hainbat urtetan auzotarrek salatu eta errekurtso judizialak jarri ondoren iritsi da. Zain Dezagun Urdaibai, Greenpeace eta Guggenheim Urdaibai Stop elkarteek ohartarazi dutenez, proiektuak Biosfera Erreserbaren mugak urratzen ditu, Auzitegi Gorenak 2007an horrela onartutako padurei eta marjinei eragiten die, Muruetako Ontziolari lotutako hirigintza-interesen mesedetan. EAJren industria-sarean pisu handia duen enpresa pribatua da. Gogora dezagun lurra prestatzeko lanen ondorioz – adibidez, Cubertera Dalia eraikin historikoaren eraispen irregularraren inguruan – milioi askoko gastuak izan direla.

Lehen aldiz, Espainiako Estatuko instantzia batek onartu du proiektua egin nahi dutela iraungitako kontzesioa duen lursail batean, eta, beraz, okupazio berri orok hutsetik abiatutako espediente bat beharko duela. Garaipen historikoa da elkarteen ustez: "Ministerioak berariaz onartu du urteetan esan duguna", azaldu dute Zain Dezagun Urdaibaik, "Guggenheim ezin da itsas-lehorreko jabetza publikoan eraiki legea hautsi gabe".

Urdaibai erreserba naturala eta giza jardueraren eta ekosistemaren arteko orekaren sinboloa da. EAEn zer lurralde eta ekonomia etorkizun mota ari den eraikitzen ekarri du eztabaidaren muinera: ikuskizunaren kulturan eta paisaiaren merkantilizazioan oinarritutako etorkizuna ala lurraldearen defentsa komunean oinarritutakoa.
 

Izapidetzeko onartutako hirugarren errekurtso judiziala

Espainiako Auzitegi Nazionalak tramiterako onartu du Alberto Albístegui Aberasturi abokatuak Muruetako bizilagunen izenean (lursail horien kontzesionario ohiak) aurkeztutako errekurtsoa. MITECOk Eusko Jaurlaritzaren alde emandako kontzesioaren aurka egin du, Murueta lurmuturra eta Tejera de Aurrera Gernikako hirigunearekin lotuko zituen bide palafitiko bat eraikitzea zen asmoa, Guggenheim Erreserbaren barruan hedatzeko proiektuaren barruan dagoena. Estatuko Abokatutzari, Eusko Jaurlaritzari, baita elkarte ekologistei ere, hogei eguneko epean erantzuteko eskatu die. Asteartean agortu zen erantzuteko epea. Urriaren 8ko dokumentu judizialak berretsi du prozedura alegazio-fasean dagoela, eta Iñigo Elortegi Villanueva maila indibidualean aurkeztu dela.

Egoera horren aurrean, Zain Dezagun Urdaibai elkarteak adierazi du "prozesu judizial horretan parte hartzeko interesa" duela, eta horrek kostu judizial berriak ekarriko lituzkeela. Ekologistak aukera hori aztertzen ari dira, beste bi prozedura judizial irekita dituztelako. Helburu horrekin, prest agertu dira "Eusko Jaurlaritzari bide palafitikorako emandako kontzesioaren aurka auzotarrek irekitako prozedurarekin bat egiteko". Horretarako, “kostuari aurre egiteko beharrezkoak diren ekarpen pertsonalak" jasotzeko deia egin dute.

Azken batean, itxuraz teknikoa den gai baten ingurukoa da lege-borroka: itsas-lehorreko jabetza publikoko ondasunak okupatu dituzte, zientzia-munduak aitortutako kalte ekologikoa duten erabileretarako. Baina, egia esan, Urdaibaiko garapen-eredua dago jokoan. Eredu horrek iraunkorra eta orekatua izan behar du nahitaez, eta naturaren babesa eta lehengoratzea bermatu behar ditu.

Eusko Jaurlaritzak Guggenheim Urdaibai "turismorako eta kulturarako pizgarri" gisa aurkezten duen bitartean, talde ekologistek ezkutuko jabetza kentzeko eta pribatizatzeko mugimendu bat salatzen dute, eremu komunalak inbaditzen dituena eta itsasadarraren balio ekologikoa murrizten duena, Biosferaren Erreserba osoa negozio pribatuaren interesen menpe sakrifikatzeko.