Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
larunbata 2024ko apirilaren 20an
XXI. MENDEKO BASOGINTZA: BASO OREKATUAK AMETS
- besterik ez dago aldaketaz jabetzeko. Gaztainondoak, pagoak eta haritzak nekezagoikusiko ditugu; zuhaitz kanpotarra, pinua, aldiz, erruz. Arazo nagusia ez ei da kanpotarren etorrera, basoa zerekin jantzi eta berarekin zer egin omen da gakoa.
Basogintza edo silbikultura, basoa ustiatzeko edo babesteko egiten den lan multzo gisa ulertzen dugu gehienok. Baina, zer da basoa? Basoaz hitz egiten denean, denok gauza bera al dugu buruan? Ez da erraza basoa definitzea, beste askotan gertatu ohi den bezala, agian, errazagoa da basoa zer ez den zehaztea, muturrak argiago ikusten baitira, ezbairik gabe. Jo dezagun horrelakoetan jo behar den tokira, hiztegietara alegia. Elhuyarrek berriki argitaratu duen Ingurugiro hiztegi entziklopedikoan zera aurkituko dugu: Basoa: «Zuhaitzak eta zuhaixkak nagusi diren landare elkartea, ezaugarri, mikroklimatiko, biologiko eta edafologiko bereziak dituena». Baina, hara nondik, definizioaren azpian ohartxo bat topatuko dugu eta agian berau da interesgarriena; «Berez, euskaraz, baso eta oihan sinonimoak dira. Zenbaitetan komenigarria izaten da bere kasa hazten den baso naturalaren eta gizakiak guztiz gidatu eta kontrolatutako basoaren artean bereizketa egitea, erdaretan askotan egiten den bezala;
woodland (wood) / forest, bosque / selva, bois / fôret.
Horrelakoetan
baso / oihan
bereizketa erabili ohi da».
Zentzu hertsian, Euskal Herrian baso natural edo ohianik ez dugu aurkituko, gutxi edo gehiago, denak gizakiak landuak izan baitira. Edozein modutan, muturrak argi daude; baso natural batean, egitura nahasia aurkituko dugu, adin eta neurri guztietako landareak topatuko ditugu aldi berean, soilguneak izango dira tarteka, landaredi trinkoa beste batzuetan, eta horretaz guztiaz gain, baso egitura horri lotuta landaredi eta fauna jakinak egongo dira, ekosistema bat eratuz.
Zentzu hertsian, Euskal Herrian baso natural edo ohianik ez dugu aurkituko, gutxi edo gehiago, denak gizakiak landuak izan baitira. Edozein modutan, muturrak argi daude; baso natural batean, egitura nahasia aurkituko dugu, adin eta neurri guztietako landareak topatuko ditugu aldi berean, soilguneak izango dira tarteka, landaredi trinkoa beste batzuetan, eta horretaz guztiaz gain, baso egitura horri lotuta landaredi eta fauna jakinak egongo dira, ekosistema bat eratuz.
Basoa: kontserbatzeko ala ustiatzeko?
Beste muturrean, baso landaketak izango ditugu, adin bereko aleak, batetik bestera distantzia berarekin, eta oro har, ingurune homogeneo eta bateratua, ondorioz, habitat aniztasuna urria izango da toki hauetan eta beraz, animalia eta landare espezie gutxiago inguruetan.
Baso orori lau funtzio nagusi aitortzen zaizkio; lehenik, babes funtzioa edukiko dugu, lurzoruak higaduratik babesten baitituzte, era horretara, euri eta haizeen indarra moteldu eta geldiaraziz. Bestetik, atmosferaren egitura mantentzeko hain garrantzitsuak diren oxigenoa (O2) ekoiztu eta karbono dioxidoa (CO2) zurgatzeko ahalmena dute basoek. Ondoren, biodibertsitatearen kontserbazion jokatzen duten babes funtzioa aipatzen da edonon, animalia eta landare askoren elikadura eta babesa bertan aurkitzen baita. Eta azkenik, ekoizpena edukiko dugu, zenbait baso ekoizpen handiko guneak dira eta bertatik hainbat lehengai lortzen ditugu gizakiok.
Funtzio hauen guztien oreka mantentzea ez da erraza izaten eta askotan bati edo besteri garrantzi gehiago ematen zaio basoak ustiatzerako garaian.
Euskal Herrian, basoaren ustiapena, ikuspuntu ekonomiko batetik soilik ulertzen dugu, hau da, aipaturiko azken funtzio horren haritik, basoen ekoizpena da betidanik ustiatu izan duguna. Baso bat ikuspuntu kontserbazionista batetik ustiatzea, hots, lurzoru, animalia, landare edo paisaje bat kudeatzeko basoa ustiatzea, kontzeptu moderno samarra da eta egia esan hemen ez gaude horrelakoetara ohiturik, baina datozen urteetan, gisa honetako neurriak ere hartu beharrean izango gara ezbairik gabe.
Baso orori lau funtzio nagusi aitortzen zaizkio; lehenik, babes funtzioa edukiko dugu, lurzoruak higaduratik babesten baitituzte, era horretara, euri eta haizeen indarra moteldu eta geldiaraziz. Bestetik, atmosferaren egitura mantentzeko hain garrantzitsuak diren oxigenoa (O2) ekoiztu eta karbono dioxidoa (CO2) zurgatzeko ahalmena dute basoek. Ondoren, biodibertsitatearen kontserbazion jokatzen duten babes funtzioa aipatzen da edonon, animalia eta landare askoren elikadura eta babesa bertan aurkitzen baita. Eta azkenik, ekoizpena edukiko dugu, zenbait baso ekoizpen handiko guneak dira eta bertatik hainbat lehengai lortzen ditugu gizakiok.
Funtzio hauen guztien oreka mantentzea ez da erraza izaten eta askotan bati edo besteri garrantzi gehiago ematen zaio basoak ustiatzerako garaian.
Euskal Herrian, basoaren ustiapena, ikuspuntu ekonomiko batetik soilik ulertzen dugu, hau da, aipaturiko azken funtzio horren haritik, basoen ekoizpena da betidanik ustiatu izan duguna. Baso bat ikuspuntu kontserbazionista batetik ustiatzea, hots, lurzoru, animalia, landare edo paisaje bat kudeatzeko basoa ustiatzea, kontzeptu moderno samarra da eta egia esan hemen ez gaude horrelakoetara ohiturik, baina datozen urteetan, gisa honetako neurriak ere hartu beharrean izango gara ezbairik gabe.
Nola ustiatu pinudiak?
Euskal Herriko baso paisajeari erreparatzen baldin badiogu bi errealitaterekin topatuko gara. Alde batetik, Kantaurialdera begira ditugun Gipuzkoa eta Bizkaiko egoera eta landaretzari dagokionean askoz ere mediterraniarragoak diren Araba eta Nafarroa, beste aldetik. Gipuzkoa eta Bizkaiko zuhaitz estaldura ia azaleraren % 60koa da, Arabakoa % 47koa eta Nafarroakoa % 33koa.
Bizkaian eta Gipuzkoan egiten den basogintza, monokultibotzat har daiteke, izan ere, Bizkaiko basoen % 62, intsinis pinua edo
Bizkaian eta Gipuzkoan egiten den basogintza, monokultibotzat har daiteke, izan ere, Bizkaiko basoen % 62, intsinis pinua edo
Pinus radiata
k estaltzen du, Gipuzkoan berriz, % 47 inguru. Araban, espezie honen estaldura proportzioa askoz txikiagoa izan arren (%11), bertako basogintza urria espezie honen inguruan lantzen da. Nafarroako basogintza ezberdina da, eta gehienbat bertako espezieak kudeatuz burutzen da.
Gipuzkoa eta Bizkaiko baso landaketek duten dibertsifikazio urriaz aritu gara EHNE sindikatuko teknikari Olate Arrarterekin: «
Gipuzkoa eta Bizkaiko baso landaketek duten dibertsifikazio urriaz aritu gara EHNE sindikatuko teknikari Olate Arrarterekin: «
Baso landaketa hauek duten dibertsifikazio txikiak zuzenean eragiten du gure animalietan eta landaretan, esate baterako, hor dago basurdearen kasua. Baserritarrei gero eta kalte gehiago sortzen ari den animalia honek badu non babestu eta ezkutatu, baina baso landaketa hauek ez diete bazkarik eskaintzen
».
Nekazaritzak eta basogintzak lan unitate bera erabili izan dutenez, aurrez-aurre izan dira betidanik, baina Arrarteren ustez, «
Nekazaritzak eta basogintzak lan unitate bera erabili izan dutenez, aurrez-aurre izan dira betidanik, baina Arrarteren ustez, «
lehen bi jarduerak orekaturik ziren eta orain berriz oreka hori galdu egin da
».
Edozein modutan, EHNEko teknikariak garbi utzi nahi izan du kanpoko pinua bera ez dela kaltegarria beraien ustez, kudeatzeko modua baizik: «
Edozein modutan, EHNEko teknikariak garbi utzi nahi izan du kanpoko pinua bera ez dela kaltegarria beraien ustez, kudeatzeko modua baizik: «
Espezie forestal gisa ez daukagu ezer pinuaren aurka, baina hemengo basogintza oso bortitza da eta pinuaren etekin ekonomikoari soilik erreparatu zaio, kasu askotan, mendian kalteak sortuz
».
Mendiko kalte horiekiko itaundu dugunean, adibide gisa mendiko pistak jarri ditu mahai gainean: «
Mendiko kalte horiekiko itaundu dugunean, adibide gisa mendiko pistak jarri ditu mahai gainean: «
Kategoria desberdineko pistak daudela dirudi. Komeni da zenbait pista egoera onean mantentzea, era horretara basoa atera behar den bakoitzean berriak egiten ez aritzeko
».
Gai honen inguruan, Josu Azpitarte Bizkaiko Basogintza Elkarteko lehendakariarekin mintzatu gara: «
Gai honen inguruan, Josu Azpitarte Bizkaiko Basogintza Elkarteko lehendakariarekin mintzatu gara: «
Egia da, zenbait kasutan, neguan eta euriarekin, pista asko hondatzen direla. Gai hau aztertzen ari gara, eta udan egurra biltegietan pilatzea izan daiteke hartu beharreko irtenbidetako bat, baina hau oraindik asmo bat besterik ez da
».
Lurzoruan kalte gutxiago sortzeko egurra kableen bidez ateratzea proposatzen da askotan. Bizkaiko Basogintza Elkarteko lehendakari Azpitartek iritzi garbia du honen inguruan: «
Lurzoruan kalte gutxiago sortzeko egurra kableen bidez ateratzea proposatzen da askotan. Bizkaiko Basogintza Elkarteko lehendakari Azpitartek iritzi garbia du honen inguruan: «
Kablearen legeria oso zehatza da, eta bertan agintzen da kablea non eta nola erabili, malda handia dagoenean eta abar. Kontuan izan behar dugu kablea irtenbide puntual bat besterik ez dela, eta ezin dela edonon erabili, izan ere, kable bidez egurra ateratzea garestiagoa da eta askotan ez du merezi egurra horrela ateratzea, bere etekinaren errentagarritasuna asko txikitzen baita
».
Sektorea osasuntsu
Josu Azpitartek sektorearen egoeraren berri eman digu: «
Bizkaian ustiatzen ditugun bi espezieen (pinua eta eukaliptoa) bilakaera desberdina izan da, pinuaren salneurriak gora egin du azken urte hauetan, baina gorakada hau ez da izan pinu eskasiagatik, egurraren erabilera erabat aldatu delako baizik. Duela hamar bat urte, pinu egurra batez ere paperetarako bideratzen zen, geroztik egin diren ikerketek ordea, pinu egurra beste zenbait erabileratarako lehengai ona dela ziurtatu dute, hala nola, altzarigintzan, eraikuntzan eta arotzgintzan. Eukaliptoaren kasuan berriz, salneurriek gorabehera handiak izaten dituzte. Hemen oso gutxi dagoenez, kanpotik ekarri behar izaten da, paper pasta egiteko erabiltzen da eta Hego Ameriketatik ekartzen da gehienbat. Herrialde haiekiko txanpon aldaketa egiterakoan izaten diren gorabeherek izugarrizko eragina izaten dute hemengo egurraren azken salneurrian. Pinu egurrak papertegietako bidea utzi eta beste erabilera batzuk hartu izanak, zenbait ondorio ekarri ditu bere ustiapenean. Gero eta pinu zaharragoak botatzen dira, ahalik eta korapilo gutxien edukitzea nahi izaten da eta beraz, gaztetan kimaketa egokiak burutu behar izaten dira. Paperetarako pinua 30 bat urterekin botatzen zen bitartean, orain ohikoa izaten da 35-40 urteko pinudiak ateratzea, izan ere, urte gutxi batzuetan, bere salneurria bikoiztu egin daiteke
».
Gai honekin lotuta, Josu Azpitartek kontu bitxi bat aipatu digu: «
Gai honekin lotuta, Josu Azpitartek kontu bitxi bat aipatu digu: «
1996. urteko azken baso inbentarioak dioenez, baso zahar asko dago inguru hauetan eta komenigarria da hauek atera eta berriz birlandaketak egitea. Baso hauek bere horretan daude, familia arteko arazoengatik, herentzia kontuak daudelako, edo zenbaitetan egurra ateratzeko pista egokirik ez dutelako
».
Baso jabeen soslaia zein den galdezka ere ibili gara eta argi dago baso jabegoa oso zatikatuta dagoela. Azpitartek eman dizkigu zenbakiak: «
Baso jabeen soslaia zein den galdezka ere ibili gara eta argi dago baso jabegoa oso zatikatuta dagoela. Azpitartek eman dizkigu zenbakiak: «
Guk urtero egiten ditugun espedienteen arabera, esan dezakegu, batez beste, jabe bakoitzak 3-4 hektarea besterik ez dituela, eta Bizkaian erabat basotik bizi diren baso jabeak eskuetako behatzekin kontatu daitezke
».
Olate Arrartek ere antzeko datuak eskaini dizkigu, baina bere ustez, kontuan izan behar da baso jabeen artean baserritar ez den jende asko dagoela, eta hori kaltegarria suertatu daiteke kasu askotan: «
Olate Arrartek ere antzeko datuak eskaini dizkigu, baina bere ustez, kontuan izan behar da baso jabeen artean baserritar ez den jende asko dagoela, eta hori kaltegarria suertatu daiteke kasu askotan: «
Gure ustez, basogintza baserritarren jarduera osagarri gisa bideratu behar da, eta kalean bizi den baso jabeak ez daki askotan bertako berri
».
Baso mutilen lan baldintzak zeintzuk diren ere jakin nahian ibili gara eta Josu Azpitartek esan digunez, basoan bada lanik, baina bertan lan egiteko jendea aurkitu ezinik ibiltzen dira: «
Baso mutilen lan baldintzak zeintzuk diren ere jakin nahian ibili gara eta Josu Azpitartek esan digunez, basoan bada lanik, baina bertan lan egiteko jendea aurkitu ezinik ibiltzen dira: «
Kontuan izan behar dugu oso lantegi gogorra dela, eta inork ez duela mendira joan nahi lanera, hori dela eta maila baxuko lanbidetzat hartu izan da, nahiz eta oro har, soldata onak izan. Ondorioz kanpoko jende asko aritzen da basoan
».
Nora doa egurra?
Pinu egurra papera egiteko erabiltzen zenean, lehengaia Euskal Herrian gelditzen zen, baina orain, erabilera hauen aurrean, sektoreak inguruan ez du gisa honetako industriarik eta ondorioz kanpora bidaltzen da: «
Egur txarrena hemen gelditzen da, baina hoberena, % 80-90 inguru, kanpora bidaltzen da. Lehengai asko eta asko Burgos aldeko zerrategi handietara eramaten dira zuzenean. Euskal Herritik Burgosera eta handik Espainiako Levante aldera, Bartzelonara eta abar bideratzen da. Leku hauetan nagusitzen da altzariaren industria eta gainera etengabe gure egurra eskatzen ari dira. Espainian egindako altzari hauek Europa osora zabaltzen dira, eta lasai asko aurkitu dezakegu Alemanian hemengo egurrarekin eginiko altzaria. Gainera, hemen pinu egurrak ez du behar adinako estimaziorik eta apur bat penagarria da kanpokoek eskutatik kentzen diguten produktuari hemen balio handirik ez ematea
»
Adan de Yarza markesak Kaliforniatik ekarria
Gaur egun, Intsinis pinua edo Monterrey-ko pinua aski ezaguna da gure artean, baina ez dira urte asko igaro lehen pinuak Euskal Herrian aldatu zirenetik.
XIX. mende amaieran, Adan de Yarza markesa, Bizkaiko Foru Aldundiko abokatu eta politikaria, lan gabe gelditu zen, azken karlistadaren ondorioz aldundia disolbatu zenean. Egoera horren aurrean, bere benetako zaletasunean, nekazaritzan eta basogintzan murgildu zen. Europan eta Ameriketan ibili zen, tokian tokiko nekazal teknikak eta baso birlandaketak ikasten. Bidaia hauetan aurkitu zuen hainbat zuhaitz espezie frogatu zituen Lekeitioko Zubietarren lurretan. Bizkaiko lur eta eguraldietara ongi egokituko zen espezie baten bila zebilen, eta Kalifornia aldetik ekarritako
XIX. mende amaieran, Adan de Yarza markesa, Bizkaiko Foru Aldundiko abokatu eta politikaria, lan gabe gelditu zen, azken karlistadaren ondorioz aldundia disolbatu zenean. Egoera horren aurrean, bere benetako zaletasunean, nekazaritzan eta basogintzan murgildu zen. Europan eta Ameriketan ibili zen, tokian tokiko nekazal teknikak eta baso birlandaketak ikasten. Bidaia hauetan aurkitu zuen hainbat zuhaitz espezie frogatu zituen Lekeitioko Zubietarren lurretan. Bizkaiko lur eta eguraldietara ongi egokituko zen espezie baten bila zebilen, eta Kalifornia aldetik ekarritako
Pinus radiata
edo intsinis pinua gure lurretara ederto egokitzen zela konturatu zen. Geroztik espezie hau pixkana zabaltzen hasi zen Bizkaia eta Gipuzkoan. 1920. urtean hil zen eta beraz ez zuen izan Bizkaian eta Gipuzkoan egun dugun paisajea ezagutzeko aukerarik. Burutik pasa ere ez zitzaion egingo, orduan, berak ekarritako pinuak horrenbesteko eraldaketa sortuko zuenik gure paisajean. Egun, bi lurralde hauetako basogintza sektorea espezie honetan oinarritzen da ia erabat.
Arestian aipatu dugunez, pinu honen jatorria Kaliforniako eskualde txiki batera mugatzen da, kostatik oso gertu dagoen Monterrey-ko basoetara hain justu. Inguru haietan, ordea, baso naturalak eratzen ditu espezie honek eta noski, ez dauka zerikusirik hemengo baso landaketekin. Izan ere, Kaliforniako baso hauek ekosistema helduak dira, hau da, bertan adin guztietako zuhaitzak aurkituko ditugu tartekatuta baso berean, eta horretaz gain, pinudi hauek, beraien fauna eta landaretza berezia izaten dituzte.
Gaur egun espezie hau munduko hainbat tokitan erabiltzen da basogintzan, hala nola, Zeelanda Berrian, Txilen, Hegoafrikan eta Australian
Arestian aipatu dugunez, pinu honen jatorria Kaliforniako eskualde txiki batera mugatzen da, kostatik oso gertu dagoen Monterrey-ko basoetara hain justu. Inguru haietan, ordea, baso naturalak eratzen ditu espezie honek eta noski, ez dauka zerikusirik hemengo baso landaketekin. Izan ere, Kaliforniako baso hauek ekosistema helduak dira, hau da, bertan adin guztietako zuhaitzak aurkituko ditugu tartekatuta baso berean, eta horretaz gain, pinudi hauek, beraien fauna eta landaretza berezia izaten dituzte.
Gaur egun espezie hau munduko hainbat tokitan erabiltzen da basogintzan, hala nola, Zeelanda Berrian, Txilen, Hegoafrikan eta Australian
Australiako erraldoiak Bizkaiko kostan
Eukaliptoak jatorriz Australia eta inguruko irletakoak dira, 500 bat espezie ezberdin ezagutzen dira eta Euskal Herrian landatu dena, Bizkaiko kostaldean batik bat,
Eucalyptus globulus
espeziea dugu. Berau Australiako hegoaldekoa eta Tasmaniakoa da berez, klima heze eta epelak ditu gustuko eta ez ditu jasaten neguko izozteak, hori da hain justu, Bizkaiko eskualde jakin batzuetan soilik landatzearen arrazoi nagusia. Edozein modutan, azken urteetako ikerketek, izozteak hobeto jasaten dituen eukalipto espezieren baten bila jo dute, bere ustiaketa zabaltzeko asmoarekin.
Tamaina handiko zuhaitza da eta erraz gaindi ditzake 50 metroko altuerak, Penintsulan ezagutzen den alerik handiena Lugon dago eta 80 metroko altuera eta 6 metroko zirkunferentzia ditu.
Erraz bereiztuko dugu enbor azalerari erreparatzen badiogu. Grisazka izaten da, zaharkitutako azal zirrindak zintzilika dituela ikusiko dugu, azpialdean azal berri eta zuriska prest izaten duelarik. Bestalde, bitxia da bere hostoei gertatzen zaiena. Ale berean bi motatako hostoak ikusiko ditugu, alde batetik hosto borobilskak ikusiko dizkiogu, hauek hosto gazteak izaten dira, eta bestetik igitari formako hosto luzeskak topatuko ditugu, hauek berriz, hosto zaharrak izaten dira. Fenomeno hau, botanikarien artean heterofilia izenez ezagutzen da
Tamaina handiko zuhaitza da eta erraz gaindi ditzake 50 metroko altuerak, Penintsulan ezagutzen den alerik handiena Lugon dago eta 80 metroko altuera eta 6 metroko zirkunferentzia ditu.
Erraz bereiztuko dugu enbor azalerari erreparatzen badiogu. Grisazka izaten da, zaharkitutako azal zirrindak zintzilika dituela ikusiko dugu, azpialdean azal berri eta zuriska prest izaten duelarik. Bestalde, bitxia da bere hostoei gertatzen zaiena. Ale berean bi motatako hostoak ikusiko ditugu, alde batetik hosto borobilskak ikusiko dizkiogu, hauek hosto gazteak izaten dira, eta bestetik igitari formako hosto luzeskak topatuko ditugu, hauek berriz, hosto zaharrak izaten dira. Fenomeno hau, botanikarien artean heterofilia izenez ezagutzen da
Koniferoak jaun eta jabe eta gaztainondoak gaitzak jota
Garai bateko basoei buruzko informazioa, gutxi edo gehiago, topatzen da horretan jarriz gero. Askotan testu zaharretan begira hasi eta bertan aurkitzen diren deskripzioek laguntzen digute horren berri jakiten. Askoz ere zailagoa izaten da ordea, baso haien egitura eta azalerei buruzko datu zehatzak aurkitzea. Bada, 1784. urtean Espainiako estatu osoan burutu zen baso inbentario bat eta esan beharrik ez dago datu hauek balio handikoak direla, ez baitago garai haietako beste daturik.
Espainiako Marina Realaren aginduz burutu ziren zuhaitzen kontaketa hauek guztiak. Udalerri bakoitzak galdetegi moduko bat bete behar izan zuen zuhaitz espezieak, kopuruak, adinak eta abar zehaztuz.
Bide batez, 1990. urtean «I. Gerriko idazlan sariketa» irabazi zuen lana lerro hauetara ekartzea interesgarria iruditu zaigu. Mikel Sarriegi mendi ingeniari beasaindarrak Gipuzkoako Goierriko basogintzak XVIII. eta XX. mendeen artean izan zuen bilakaera aztertu zuen orduan. Lan honetan, lehen aipatu dugun 1784. urteko baso kontaketaren datuak, 1986. urteko datuekin alderatzen dira eta egia esan ondorio interesgarriak topatu daitezke bertan.
Kuadro honetako irudi horietan ikusten den moduan, 200 urte horietan Goierriko zuhaitz estaldura bikoiztu egiten da. Emendio honek noski, nekazal lurren galera eragin du eta horretaz gain, ugaldu diren zuhaitz espezieak kanpotarrak dira, koniferoak, bertako espezieak atzerakada jasan duten bitartean.
Deigarria da, bestetik, berrehun urteko bitarte horretan, gaztainondoak % 87 gutxitu direla behatzea. Neurri handi batean gaitzek eragin dute beherakada hori
Espainiako Marina Realaren aginduz burutu ziren zuhaitzen kontaketa hauek guztiak. Udalerri bakoitzak galdetegi moduko bat bete behar izan zuen zuhaitz espezieak, kopuruak, adinak eta abar zehaztuz.
Bide batez, 1990. urtean «I. Gerriko idazlan sariketa» irabazi zuen lana lerro hauetara ekartzea interesgarria iruditu zaigu. Mikel Sarriegi mendi ingeniari beasaindarrak Gipuzkoako Goierriko basogintzak XVIII. eta XX. mendeen artean izan zuen bilakaera aztertu zuen orduan. Lan honetan, lehen aipatu dugun 1784. urteko baso kontaketaren datuak, 1986. urteko datuekin alderatzen dira eta egia esan ondorio interesgarriak topatu daitezke bertan.
Kuadro honetako irudi horietan ikusten den moduan, 200 urte horietan Goierriko zuhaitz estaldura bikoiztu egiten da. Emendio honek noski, nekazal lurren galera eragin du eta horretaz gain, ugaldu diren zuhaitz espezieak kanpotarrak dira, koniferoak, bertako espezieak atzerakada jasan duten bitartean.
Deigarria da, bestetik, berrehun urteko bitarte horretan, gaztainondoak % 87 gutxitu direla behatzea. Neurri handi batean gaitzek eragin dute beherakada hori
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Zigor Olabarria Oleaga
#2
#4
#5
Ahoztar Zelaieta
Azkenak
2024-04-22
Garbiñe Larrea Iturralde
Intsusaren bigarrena
Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]
2024-04-22
Eneko Bachiller Otamendi
Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela
Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]
2024-04-22
Jakoba Errekondo
Lurra elikatu, guk jan
Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.
2024-04-22
Garazi Zabaleta
Txaramela
Pasta ekologikoa, ortuko barazki eta espezieekin egina
Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]
2024-04-21
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
'Cristóbal Balenciaga' telesaila
"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"
Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]
Eguneraketa berriak daude