ARGIA.eus

Egin ARGIAkoa
Oparitu ARGIA
Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia
astelehena 2025eko abuztuaren 25ean

Edorta Kortadi: "Politikoei Dagokie Kongresuko Erabakiak Aplikatzea"
1987ko martxoaren 15ean
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Egin ARGIAkoa
Edorta Kortadi, Eusko Ikaskuntza erakundeko buruari elkarrizketa
Edorta Kortadi: "Politikoei Dagokie Kongresuko Erabakiak Aplikatzea"
Eusko Ikaskuntza erakundearen buru dugu Edorta Kortadi, arte-kritiko, unibertsitateko irakasle eta beste zenbait gauzaren artean. Apirilaren 21ean hasi eta 25a bitartean, Iruñean, ospatuko den Eusko Ikaskuntzaren X. Kongresua dela eta jo dugu berarengana. "Artxiboak, Liburutegiak, Museoak" gaiaren inguruan antolatu du kongresua eta espezialista interesgarriak izango dira gure artean egun horietan. J. Angel Ormazabal arduratu da kongresuaren prestaketan eta gurekin batera izan dugu elkarrizketan.
GALDERA: Has gaitezen Kongresutik. Hamargarrena duzue...
ERANTZUNA: Orain dela lau urte Bilbon egin genuen bederatzigarrena "Gaurko Euskal Gizartearen Sorburu Hurbilak" lemapean. Orduan pentsatu genuen hamargarren Kongresua izatea XX. mendea aztertzeko, lehen helburua horretan jarri genuelarik. Sail guztien artean, hamabost sail ditugu (zinematografia, ekonomia, antropologia...), eta Batzorde Nagusian bilerak egiten hasi ginen horren prestakuntzarako. Bederatzigarren Kongresuan XVIII. ta XIX. mendeak arakatu genituelarik, XX. mendea arakatzen hasi ginen ondoren.
Handik urte betera Eusko Jaurlaritza Kongresu berdintsu bat antolatzen ari zela jakin genuen. «Congreso Mundial Vasco» delakoa. Bidegabekeria izango litzateke biak, planteamenduz nahiko berdintsuak, batera egitea eta beste gai batzuren bila hasi ginen gure kongresurako. Esan behar haiengatik atzeratu genuela guk beste urte betez. Baina Jaurlaritzak azkenean, ez dakit zein arrazoirengatik, ez zuen iazkoan ospatu berea. Aurten berriz biak batera tokatuko dira.
GALLDERA: Urtea aldatu... eta gaia ere bai.
ERANTZUNA: Pentsatutako gaien artean Antropologia, Euskal Herriko Ekologia, Artxibo, Liburutegi eta Museotaz dagoen azpiegitura... atera ziren, azkenengo hau hartu genuelarik gai bezala. Lehenbiziko momentu an iruditu zitzaigun nahiko Kongresu teknikoa izan zitekeela baina konturatu ginen ez zela horrela. Esate baterako "Ley de Territorios Históricos" famatu honekin Diputazio bakoitzak bazeuzkala bere planak eta bere plangintzak artxibo, liburutegi eta museo mailan. Orduan posible zen zubi edo pasarte leku bat bezala halako elkarte bat egitea haiekiko; topaleku bat bezala.
Kongresua prestatzerakoan teorizazio hutsean ez geratzea planteatu ginen. Horrela, kanpotik teoriko asko etorriko badira ere, praktikara bideratzea da gure helburua.
GALDERA: Ikusten da Kongresua behar praktiko batzuei erantzuteko antolatu duzuela. Nola ikusten duzue gaur egun hemen deuden artxibo, liburutegi eta museoen egoera?
ERANTZUNA: Gure museoak eta liburutegiak nola dauden jakiteko ez da oso azkarra izan beharrik. Gaizki. Artxiboak ere nahiko berdin daude. Bereiztu egin beharko genituzke, azken berrogei urte hauek direla eta, Araba eta Nafarroa alde batetik, diru asko eduki dutenak eta egitura nahiko ona izan dutenak, eta oso gaizki dauden Gipuzkoa eta Bizkaia bestetik. Gaurko egunean, artxibo eta liburutegietaz izugarrizko indarra hartu du Bizkaiak, Gipuzkoa oraindik oso atzean geratzen delarik.
GALDERA: Gehien bat ez al da inbertitzen elizetako artea berritxuratzen?
ERANTZUNA: Ba bai. Hor gabiltza Gipuzkoa mailan museo bat eraiki nahian. Lete jaunak badauka halako borondate onik arte 'erlijioso edo sakratuaren' inguruan zerbait egiteko Setien jaunarekin. Hor arazo asko daude, ez da borondate politikoa edukitzea bakarrik. Kasu baterako, San Telmoko museoa udaletxearena da, nork sartu dezake labana? Ez da bakarrik dirua jartzea, noren eskuetan dago hori aurrera eramatea? Oso zaila da gaur egunean horrelako sare konplikatua dagoelako; Bizkaian ere horrela gertatzen ari delarik. Lehen frankismoari botatzen zitzaion kulpa baina orain pasa dira bi lejislatura jadanik eta ez da gauza handirik aldatu. Azpiegitura bat jartzea oso zaila da. Ez da hamar urtetan jartzen den gauza. Nik uste dut diru asko jartzen dela piszinak, frontoiak... eraikitzen eta kulturan aldiz ez dela behar bezala inbertitzen.
GALDERA: Etnografia mailan ere badaude nahiko gauza garrantzitsu eta inpresioa da asko galtzen dela. Zer gertatzen da?
ERANTZUNA: Hor bi gauza daude. Etnografia mailan badago kolekzio tradizional bat oso ona, San Telmokoa, gaurkotu eta berritu beharko genukeelarik. Bizkaian Museo Etnografiko Historikoa dago, askoz apalagoa baina pedagogia mailan askoz hobeto dagoena. Museo honek zuzendari batekin kontatzen du Karmele Goñi, arkeologo eta prehistoriagile Apellaniz jauna ere lanean dabilelarik. Hauek ikastoletara, ikastetxetara eta unibertsitatetara gaurkotu dituzte barruko gauzak.
Gasteizen ere badago zeramikari buruz museo txiki bat eta Nafarroan Ulibarrenaren museo txikia badago, Diputazioak horrelako gauzak bultzatzeko asmoa ere agertu duelarik. Iparraldean Baionako museoa nahiko ondo dago.
GALDERA: Esaten ari zara gauza asko dagoela bai batean zein bestean. Ez al zaizu iruditzen jende gutxirengana iristen dela?
ERANTZUNA: Prolema kultural orokor bat planteatzen da galdera honekin. Adibidez kulturan nahiko gutxi agertzen da "mass-media"ren tokietan eta gauza bitxi eta arraro bezala. Berdin ausartuko nintzateke esatera gaur egunean politikoentzako politika egitea ideologia mailan hitzegitea dela. Ez dira konturatzen politika dela gauza asko egitea, esate baterako indar produktibo asko daudela. Estatu espainola adibidez konturatu da. Diseinu mailan, modaren diseinua egitea ere politikaren barruan kokatzen dela, diseinua esportatzea ere diru iturri dela.
Euskal Herrian oraindik ez gara konturatu kultura ere errentagarria dela, eta ez identitate mailan bakarrik, ekonomi mailan, heziketa mailan... Esaten zaigu gure nortasuna dagoela hizkuntza mailan, gure arbasoen ohituretan, produzitzen ari garen kultura berrian adibidez literaturan, arte plastikoetan, folklorean..., baina gero benetako laguntzarik ez dago. Itzultzailez betetzen ari gara herri guztia baina, horiek, azken finean, ez dute hizkuntza sortzen. Jaurlaritzako Kultur Sailetik jende asko pasa da baina hauen artean tekniko gutxi. Politikaz gehiago arduratu dira.
GALDERA: Kultur Sailan ibili direnak ez al dira ihardun epe laburrera begira, momentuko etekina ateratzeko?
ERANTZUNA: Bai, azkenean kontua da erakusketa bat montatzca edo beste zerbait egitea. Hor faltatzen dena da plangintza bat egitea batez ere azpiegitura bat sortzeko. Esate baterako, zuk montatu nahi baduzu edozein erakusketa, Donostian, Gasteizen edo Bilbon ez daude lokalak. Antzerkia montatu nahi baduzu ez daude antzoki munizipalak edo herrialdekoak, beti Aurrezki Kutxetara jo behar duzularik. Zergatik ez da sartzen dirua artxibo on bat egiteko herrialdez herrialde? Onartzen badute lege territorial hau zergatik ez dute egiten herrialde mailan gutxienik? Ez dira kapazak izan azken zortzi urteetan zerbait egiteko herrialde mailan ere.
GALDERA: Minimoki zer beharko litzateke, dignidade pittin batekin esan ahal izateko artxibo mailan badagoela zerbait, liburutegi mailan ere...
ERANTZUNA: Nik uste dut diseinu bat badaukatela. Ez daukatela esatea nik uste gehiegizkoa esatea dela. Beste gauza bat da beraiek ez direla gauza izan hori kaleratzeko.Nik badakit Gipuzkoako Diputazioak badaukala ze museo eta ze plangintza egin behar den. Hor interes asko daude, pertsona mailan, ekonomi mailan, partido bakoitzaren artean eta hortik neutralizazio bat ateratzen da.
Nire ustez deszentralizazio eredu oso gogorrak eramaten baditugu, azkenean, subentzio mailan gastatzen da diru guztia eta ez da ezer egiten. Zentru batzuk sortu beharko lirateke hiriburuetan edo hiri nagusienetan eta gero autobusen bidez jendea bertara eraman edo bestela azpiegitura duten herrietara eraman. Bailara-buruetara eramatea ez litzateke hain zaila izango.
GALDERA: Normalean ze jende joaten da Kongresura?
ERANTZUNA: Guk lehenbiziko agiria gure bazkide guziei bidali genien eta baita ere artxibo, liburutegi eta museo mailan mugitzen den jendeari. Jende nahiko berezia da. Hortik 500 bat txartel jaso genituen bigarren eta hirugarren agiria jaso nahi zutela adierazten zutelarik. Guk orduan, beldurtu ez baina, ikusi genuen gauza ez zela txantxetakoa. Nahiz eta pentsatu gai oso teknikoa zela konturatu gara gaur egunean espezialista ugari dagoela eta honetan dirua gastatu nahi duena gainera.
GALDERA: Artxiboak esaten denean zer harrapatzen du honek?
ERANTZUNA: Artxiboak edo liburutegiak ez daukate esparru oso definitua, ez dira oso hertsiak. Artxiboetan sartuko lirateke "centros de documentación de datos" eta ez bakarrik gauza zaharrekin, berriekin ere bai. Guk badaukagu horrelako datuen zentru bat Hondarribian, Generalitateak duena bezalakoa. Hor ari gara artxibatzen gerra garaitik honantz ateratzen ari diren pegatinak, kartelak, egunkariak, aldizkariak...
Liburutegietan sartzen da apartado bat gaur egunean liburutegi espezialduak arte mailan, literatura mailan... eta baita ere badaude beste apartado batzuk fonotekak, soinuen bidez diskotekak, bideotekak, diapositibotekak, hemerotekak, fototekak, iruditekak...
Museoetan ere oso zentzu zabalean hartu beharko genituzke. Hemen sartzen dira ekomuseoak edo ekoetxeak gaurko egunean Euskal Herrian egiten ari diren esperientziak. Adibidez Gipuzkoa mailan Irunen badago ekomuseo bat, Laurgainen beste bat eraiki nahi dute; Araban Gasteizen «La Holla. izeneko lekuan, Bizkaian Urkiolan neberak eta horrelako gauzak. Gu saiatu gara mantentzen izen batzuk haurren liburutegiak, fonogramak... esate baterako.
GAILDERA: Beste arlo interesgarri bat informatizazioarena izan daiteke. Nola aurkitzen gara hemen?
ERANTZUNA: Hemen aurreratuenak Nafarroako Unibertsitatekoak daude. Hauek izan dira lehendabizikoak liburutegi guztietarako ordenagailuaren aplikazioak jarri dituztenak. Hemen ere hasi gara sistema hori aplikatzeko lehen pausoak ematen. Gipuzkoako Diputazioa jarri da harremanetan nafartarrekin hemengoa bideratzeko asmoz. Asmo hauen artean liburutegi zentral bat jartzeko asmotan dabiltza.
Gasteizen artxiboak informatizatu dituzte. Beren fondo nagusiak, ez liburutegiak. Gero Jon Bilbaoren bibliografia ere hor dago. Egin da plangintza bat, ez dakigu noiz aterako den baina hori oso garrantzitsua litzateke, ordenadoreetan sartzeko.
GALDERA: Nola ikusten duzue egun gutxi barru burutuko den Kongresua?
ERANTZUNA: Gu pozik gaude ikusi dugulako jendea erantzuten hasia dela, nahiz eta hasiera batean, nahiko teknikoa izango zela pentsatuz horren beldur izan. Gu oso pozik egongo ginateke 200 edo 250 lagunek parte hartuko balu.
GALDERA: Ikusi egin behar Kongresuan partaideak planteatutako beharrei nola erantzuten dien gero administraritzak...
ERANTZUNA: Guk pentsatzen dugu elkarte zientifiko bezala gauzak tekniko mailan planteatzea, gero liburuetan gure proposamenak geratuko direlarik. Gero klase politikoak onartzen duen ala ez... Bere eskuetan dago aurrera eramatea edo ez, edo eredu hau ez zaigu interesatzen esatea. Elkarte honek garbi dauka bera ez dela Unibertsitatea ezta Administrazioa ere eta zubi bat egitea posible dela bien artean. Eusko Ikaskuntzak garrantzia izan bazuen gerra garaian honegatik izan zen, zubi funtzioagatik. Gai batzuk, oso eztabaidagarriak baina beharrezkoak zirenak, planteatzen ausartzen zelako. Gerora badirudi ausardi hori galdu egin dela.
GALDERA: Eusko Ikaskuntzaz hitzegiten dugunean beti aurreko historiaz gogoratzen gara. Oraingo Eusko Ikaskuntzak ze eragin dauka?
ERANTZUNA: Oso zaila da konparaketa bat egitea atzoko gauzak mistifikatzen eta mitifikatzen direnean. Askotan, entzuten dugunean, antropologia mailan adibidez lan haundiak egin zirela azkenean dira Barandiaran, Aranzadi eta Eguren jaunak; literaturan Lekuona jauna; heziketa mailan Landeta... Gaur egunean ere egiten dira gauzak, kontua litzateke dauden hutsuneak ikustea eta ze erantzun ematen jakitea elkarte zientifiko eta kultural bezala.
Guri, Euskaltzaindiari eta Real Sociedad Vascongadari aurpegiratzen zaigu atzerakadetan ari garela. Begi bistan atzoko gauzak ditugula eta ez oraingo arazoak. Nik ez dut uste hau egia denik, artxiboak ez dira, adibide gisa, atzoko gauzak jakiteko, gaur egunekoa hobeto ulertzeko baizik. Liburutegiak ere berdin. Museoak ez dira bakarrik traste zaharrak edukitzeko tokiak, gaurko forma berriak sortzeko edo ereduak planteatzekoak baizik.
Iñaki URIA
27-31

GaiezKulturaKultur ErakEusko Ikast
GaiezHizkuntzaEuskaraErakundeakEusko Ikask
PertsonaiazKORTADI1
EgileezURIA3Kultura
ASTEKARIA
1142. zenbakia
1987ko martxoaren 15
ASTEKARIA PDF-an
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Zumaiako Bedua jatetxeko esplotazioaren testigantza gehiago bildu dituzte
Gedar
#2
Dani Larrea euskaltzalea hil da, Emun kooperatibaren sortzailea
ARGIA
#3
Irakasleon figura
Haritz Arabaolaza
#4
“Jende asko ez da modu egokian joaten mendira, kezkagarria da”
Euskalerria irratia  |  Miren Mindegia
#5
Efemeridea: Emakumeek soilik osatutako partisanoen unitatea osatu zuten Jugoslavian, nazien aurka egiteko
ARGIA
Azoka
Azkenak
2025-08-25 | Jon Otermin Benito
Dopina

Sentitzen dut, baina kosta egiten zait sinestea. Yeray Alvarez Athleticeko jokalariak analisi batean positibo eman izanak berriro azaleratu du kirolean existitzen den dopinaren inguruko eztabaida. Eliteko kirolean, hobeto esanda; eta horra hor auziaren gakoa. Kirolari... [+]

2025-08-25 | Jon Fernández González
Gorpu bat aurkitu dute Nagoreko urtegian, Nafarroan

Herritar talde batek bainua hartzen zegoela gorpua aurkitu eta Polizia deitu zuen. Iruñera eraman dute gorpua autopsia egiteko, eta heriotzaren zergatia argitzeko. Gizonak 51 urte zituen.

2025-08-25 | Eneko Imaz Galparsoro
Ukrainako Independentzia Egunean, Kievek eta Moskuk 146na preso trukatu dituzte

Arabiar Emirerri Batuen bitartekaritzarekin lortu dute preso trukea gauzatzea. Zelenskik adierazi du Ukrainak "askatasunaren alde" borrokatzen jarraituko duela, herrialdeak independentzia aldarrikatu zuenetik 34 urte bete direnean: "Bakea behar dugu, eta gure... [+]

2025-08-25 | Jon Fernández González
Israelek Gazako Nasser ospitaleari eraso egin dio, eta gutxienez hemeretzi pertsona hil ditu, tartean lau kazetari

Gazako osasun zentro nagusia bonbardatu du Israelek. Hildakoen artean lau kazetari daude, Reuters, AP, Al Jazeera eta NBCkoak. 

2025-08-25 | Aitor Irigoien Odriozola
Imanol (edo futbola gizartearen isla, beste behin)

Futbola herriaren opioa zela zioten batzuk; garrantzitsuak ez diren gauzetan garrantzitsuena dela pentsatzen dute hainbatek; kapitalismo basatienarekin lotzen duenik ere bada… Nire iritziz, gizartearen isla soila da; herritarron gabezia eta arazo askoren isla.

Ez zait... [+]

2025-08-25 | Thomas Barlow
Hizkuntzaren ertzetik erdialdera

Hizkuntzalari ospetsu José Ignacio Hualdek hiru joera nagusi bereizi ditu euskaldun berrien artean, batuarekiko harremanari dagokionez: euskalki biziko herrietan, gazteek etxean euskalkia darabilte eta eskolan batua; gaztelaniaz hitz egiten den hiriguneetan, gehienek batua... [+]

2025-08-25 | Haritz Arabaolaza
Irakasleon figura

Azkenaldian buruari bueltak ematen ari natzaio, hezkuntza publikoaren egoerari. Aurtengo ikasturteko greba garaiak pasa dira eta lan hitzarmen berria sinatu zela denboratxo bat igaro da. Irakasleoi, onerako eta txarrerako, garai hartako odol beroa hoztu zaigula esango nuke. Ez... [+]

2025-08-25 | ARGIA
Euskaltzale independentistak Behorlegiko kanpaldian bildu dira, Nafarroa Behereko EHEk gonbidatuta

Ez diote ezeri muzin egin nahi opor giroan: natura, aisialdia eta gogoeta izango dira ardatz Euskaltzale Independentisten Akanpadan, abuztuaren 25etik 31ra.

2025-08-25 | Eneko Imaz Galparsoro
Israelek eta Hamasek su-etenerako negoziazioekin jarraitzen dute, Gazan gosetea “larritzen” ari den bitartean

AEBetako Estatu idazkari Marco Rubio astelehenean biltzekoa da Israelgo atzerri ministro Israel Katzekin, su-etenerako akordioez mintzatzeko. IPC Jakien Segurtasunaren Faseen Sailkapen Integratuak agentziak ostiralean kaleratutako txosten batek ohartarazi du Gazan gosete... [+]

2025-08-25 | Jon Fernández González
Gaskoia irakatsiko dute lehenengo aldiz Samatzeko eta Bidaxuneko eskoletan

Martxan daude okzitanieran jatorria duen hizkuntza berpizteko hainbat ekimen. Ipar Euskal Herrian galzorian dagoen hizkuntza da gaskoia; aurreko mende hasieran galdu zen Hego Euskal Herrian.

2025-08-25 | Jon Fernández González
Itsas salbamenduak 236 pertsona erreskatatu ditu Kanaria Handitik 429 kilometrora zegoen txalupa batetik

Sahara hegoaldeko gizonak, emakumeak eta adin txikikoak zeuden txalupan. Merkataritza ontzi batek jitoan zebilen txalupa ikusi, soka bat lotu, eta laguntza eskatu zuen.

2025-08-25 | ARGIA
Dani Larrea euskaltzalea hil da, Emun kooperatibaren sortzailea

Gaixoaldi baten ondorioz, 65 urterekin hil da Daniel Larrea Mendizabal. 

2025-08-25 | Euskalerria irratia
Gazte boluntarioak frankismoko memoria berreskuratzen

Azken zortzi urteotan 30 bunker inguru berreskuratu dituzte dozenaka gazte boluntariok; Baztanen, Otsondon, izan da azkena. Ana Ollo kontseilariak bisitatu du auzolandegia eta gazteen ezinbesteko lana txalotu eta eskertu du.

2025-08-25 | Euskal Irratiak
Zigor Akixo
“Euskal Herriari, Miarritzeko herriari eta itsasoari atxikia zitzaion Maite Maniort”

95 urte bete zituela zendu zen Maite Maniort Hennebutte, 2025eko uztailaren 10ean.

2025-08-25 | Irutxuloko Hitza | Beñat Parra
Jose Manuel Gorospe zendu da, Euskadiko Filmategiko sortzaileetako bat

Jose Manuel Gorospe Meagas aktore eta kultur ekoizle donostiarra zendu da, 81 urterekin, Madrilen. Bizitza osoa antzerkiarekin eta ikus-entzunezkoen munduarekin era batera edo bestera lotuta pasatu zuen Gorospek, eta, besteak beste, Euskadiko Filmategiaren sortzaileetako bat... [+]

Eguneraketa berriak daude