Zaildutako azala behar du!
Silizio mineralak landarearen gainazalean geruza gogor bat osatzen du, gaitzen sartzea galaraziz. Azeribuztanak eta asunak silizio ugari dute eta gero eta gehiago erabiltzen dira landareen azala indartzeko.
Izerdialdi berriak landareak piztu eta suspertzen dituen moduan, gu geu ere beste nor gara uda atari honetan. Tenperaturaren igoaldia eta egun argia gaua baino luzeagoa izatea ez dira alferrik gure azalaren sentikortasunak azkarren antzematen dituenetako eraginak; hasteko, horiek berak larruazal gehiago erakustera hertsatzen digutelako...
Ekosistema osoa mugitzen dute horrelako aldaketek. Argiak, tenperaturak, ur aukerak eta abarrek denongan dute eragiten. Zikloei ekiteko edo amaitzen hasteko seinale adierazgarriak dira. Udazaleak direnek orain hostaje berria eman, loraldia prestatu eta fruituak eta haziak eman behar dituztenerako jakiak metatuko dituzte. Neguzaleek bero hauekin sasoia amaituko dute, hostajea ihartu edo bere horretan eutsi eta fruituak eta haziak barreiatu. Gure inguruko landare gehienak udazaleak direnez, oraintxe bizitzen ari gara sasoi berrirako piztualdia, bizitzeko grina suspertzen da eta zaigu.
Landareen berpizkundearekin batera beraiekin bizi diren guztiak ere biziberrituko dira. Adibidez, landare horiek janaz bizi diren animalia belarjaleak. Baita sustraiak, hostoak, azalak eta abar jaten dizkieten intsektu eta abarreko izurriteak ere. Jaki aukera handia izango da orain, eta gehienak orain umatu eta ugalduko dira. Animalia horiek jango dituzten beste animaliak ere gozo ibiliko dira: harrak jango dituzten txoriak, sataginetan egingo duten urubiak, sitsak ehizatuko dituzten saguxarrak eta abar.
Landareen iratzarraren zain badira beste isilagoko eta ezkutuagoko batzuk ere. Landare horiei erasoko dieten gaitzak. Negua nola-hala igaroko zuten aterperen batean edo landarearen soinean bertan, eta landareekin batera beraiek ere harrotzen dira. Kimu berriak edota loreak sortzeko begiak irekiko dituzte, eta irekiera hori baliatuko dute gaitz batzuek landarearen barrunbeetara sartzeko. Mertxikondo edo muxikondoari (Prunus persica) erasotzen dion lepraren gaitzak (Taphrina deformans), adibidez, taktika hori erabiltzen du.
Beste gaitz batzuk lasaiago ibiliko dira. Erasoa hobeto prestatzeko denbora hartzen dute. Landareak uda etorri aurretik eguna luzatzen ari den sasoia amaitu arte luzatuko dituen kimu berriak zainduko dituzte gehienek, eta samur, gori, gozo sumatzen dituztenean eraso eta joko dituzte. Azal mehea edo zauritua igaro eta sartuko dira. Landarezainaren lan nagusia sarrera hori oztopatzea izango da. Horretarako lagun ezin hobea dugu silizioa. Silizio mineralak landarearen gainazalean geruza gogor eta gotor bat osatzen du, gaitzen sartzea galaraziz eta uxatuz. Asunak (Urtica dioica) eta azeribuztanak (Equisetum telmateia) silizio ugari dute, eta bere urak edo mindak gero eta gehiago erabiltzen dira landareen azala indartzeko eta landareak bere kaxa gaitzei aurre egiteko gai izan daitezen. Zaildutako azala, gaitza dakarren onddoarentzako zaila.
Loratu da. Kostata baina loratu da, bai, arkakaratsa (Rosa spp.). Lore arin, mehe, hegalari itxurakoa da, arrosa bat da eta lorea ere arrosakara eta zuriaren arteko kolorea du. Urtero loratzen da lurrin fina zabalduz. Lore horiek destilatu egiten dira, ia erabat kosmetikan eta... [+]
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]
David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]
San Roman auzoko jaietan bost neska adingaberi ukituak egiteagatik 18 urteko mutil bat atxilotu zuen Ertzaintzak Muxikan (Bizkaia). Udalak eta herriko Mugimendu Feministak elkarretaratzea deitu dute asteartean 20:30erako.
Ipurdia belztu egiten zaio. Tomate (Solanum lycopersicum) alea sano-sano ikusten da, landarean zintzilik, goitik behera begiratzen baitiogu. Buruz behera edo hankaz gora jarriz gero ipurdia beltz-beltz azalduko du. Ipurdian txanpon baten antzeko beltzune borobila, oso beltza eta... [+]
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Lurreko bi heren baino gehiago ura da; ur horretatik %96, ozeanoetako ur gazia. Eguzki izpiak ozeanoetako lehen 200 metroko sakonerara heltzen dira, eta bertan bizi dira munduko arrantza industriak ustiatzen dituen espezie ia guztiak. Aitzitik, zientziak gehiago erreparatu izan... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
Natura aspaldi deuseztatu genuen. Hori da gure kultura, natura deuseztatzea. Oinarrian, nekazaritzaren kultura, goldearen kultura, kultibatzea, berezko natura deuseztatzea da. Guk nahi ditugun mozkinak eta etekinak jezteko moduko “natura” dugu gurean.
Herri libre bat, Euskal Herriak erabaki lelopean, parte hartzera eta kaleak ikurrinaz betetzera dei egin du herri mugimenduak.
BiziLagunEkin desazkunde turistikoaren aldeko Donostiako plataformak ekainaren 15erako deitu du manifestazioa, Europa Hegoaldeko beste hainbat hiritako eragileek bezala. Turistifikazioa salatu eta hiri eredu alternatiboa aldarrikatuko dute.
Umetan aitarekin ikasi zuen Unai Zabala Zubelzu txaramarrak hurritz makilak egiten. “Perretxikotara joaten ginen bezala, makilak egitera ere ateratzen ginela gogoratzen dut, hamar bat urte nituela edo hasi izan nintzen”, dio. Urteekin, aitak jarduna utzi zuen, baina... [+]