"Urreiztieta ez zuten gogoratu beharrekoen zakuan sartu"
Martin Ugalde kazetariak Lezo Urreiztietari egindako 35 orduko elkarrizketa ardatz hartuta, Jainkoak ez dit barkatzen dokumentala prestatu du Josu Martinez zinegileak.
Euskal Herriaren askatasuna negoziatu zuen atzerriko gobernuekin, mugalaria izan zen, kontrabandista eta beste hamaika lanetan aritutakoa. Hilaren 23an Oihaneder Euskararen Etxean aurkeztuko duen dokumetalaren berri eman du ALEA FM irratsaioan.
Zerk eman zizun atentzioa Lezo Urreiztietaren atzetik joateko?
Uste dut dena dela berezia Lezorengan. Berari buruz entzun eta segidan deitzen du arreta, neuri bakarrik ez. Lezo izan zen itsasgizon bat, abertzalea, utopikoa, idealista, heterodoxoa. Eta, aldi berean, kontrabandista, pirata… halako gauza asko esan genitzake. Ehunka lagun salbatu zituen hegoaldetik iparraldera pasatuz errepresio garaietan, euskal gudarientzako armak ekarri zituen kontrabandoz gerra garaian Europako herrialde desberdinetatik, Franco hiltzeko atentatuak saiatu zituen, Frantziako erresistentziekin kolaboratu zuen, Euskal Herria askatzeko plan desberdinak izan zituen… Nola ez deitu atentzioa, ezta?
Nondik abiatu zinen dokumentala sortzeko?
Lezoren ahotsez kontatzen da dokumentala. Martin Ugaldek 1970eko hamarkadan egin zizkion elkarrizketa batzuk dira dokumentalaren ardatza, horietatik abiatzen delako. Lezo bera da, zaharra zenean, bere bizitza kontatzen duena goitik behera, tartean, aipatu ditugun horiek eta beste asko ere bai. Zinta horietatik abiatu nintzen.
Nola izan zenuen haren berri?
Ezagutu nuen jende batek aipaturik, baina oso gutxi zegoen haren inguruan. Jakin nuen Martin Ugaldek elkarrizketa horiek egin zizkiola eta zinta horien bila hasi nintzen. Aurkitu nituenean berehala ikusi nuen istorio izugarria zegoela kontatzeko, eta dokumental bat izan behar zela; justuki horregatik, Lezok berak kontatu zezakeelako eta oso erakargarria zelako. Lezok badu baita ere mintzatzeko manera eder bat, ikusten da nortasun handiko pertsona dela, karisma handikoa eta uste dut ikusleak bere eskutik eramaten dituela pelikula guztian. Lezoren ahotsa dokumentaleko bihotza da, eta harekin batera bada "bigarren mailako" koro bat: Lezoren senideak, historialariak, lagunak eta beste hainbat. Lezo Urreiztietak esandakoak aberastu, zehaztu edo testuinguruan jartzen dituzte hauek.
'Gure sorlekuaren bila' aritu zinen aurreko dokumentalean. Oraingoan nolako lana izan duzu zinta horiek bilatzeko?
Andoaingo udaletxean zeuden. Kartoietan zeuden; neu nintzen lehen pertsona horiek entzuten zituena grabatu zirenez geroztik, inork galdetu ez zuelako orain arte. Non zeuden jakin nuenean, ez da arazorik izan, Martin Ugalderen familiak eta Udalak erraztasun guztia eskaini zidaten. Zorionez egoera onean zeuden, digitalizatu, etxera eraman, eta, hortik aurrera, hori guztia neureganatu eta nolabait hari bat tiratzeari ekin nion.
Zergatik izan da ezezaguna halako pertsonaia bat orain arte?
Zaila da erantzuten. Nik haren berri izan nuenetik berari lotu nintzaion; galdera hori erantzun beharko lukete nolabait ahazturan mantendu dutenek. Gerra zibileko hainbat pertsonaia ezagutzen ditugu, baina Lezo ez zuten gogoratu beharrekoen zakuan sartu. Eta nik hipotesi bezala esango nuke agian Lezo gizon librea zela, oso librea ere, eta alderdi edo mugimendu politiko bakar batek ere ez zuela bere memoria osoki erreibindikatzen ahal. Gure herrian historia pixka bat modu manikeoan egin da, onak eta txarrak, gu ta gutarrak izaten da oihurik errepikatuenetako bat eta horrela egin izan dira gauzak. Eskema horien barruan Lezo ez da sartzen. Lezok bazituen bere ideiak, independentista sutsua zen, gehiegiko militantea, baina horrek ez zion eragotzi beste jende ugariri laguntzea; Jose Antonio Agirrerekin baino harreman hobea izan zuen Indalecio Prietorekin, eta sozialistak, komunistak, ETAkoak lagundu zituen bere bizitzako garai ezberdinetan. Eta agian horrek, heterodoxia horrek, edo libre izate horrek utzi du orain arte behintzat memoriaren zeratik kanpo.
Antza denez, Pazifikoan irla bat erosteko ametsa izan zuen, euskaldunok bertara joateko ametsa.
Ametsa baino gehiago izan zen, hori burura eramateko hainbat gauza egin zituelako; Lazaro Cardenasekin ere bildu zen, Mexikoko gobernuko jendearekin. Eta hori gaur egun asmo ero bat irudi du, baina kontestuan jarri behar da; Lezok hori pentsatzen zuen garaian juduek antzeko gauza bat egin zuten. Bera zerbait baldin bazen, uste dut Euskal Herriaren askatasunaren aldeko gudari bat izan zela, bihotz bihotzerainoko independentista bat, eta une batean heldu zenean konklusiora Espainia eta Frantziaren artean oso zaila izango zela independentzia lortzea sekula, beste alternatiba batzuk bilatzen hasi zen.
Albistea hau Arabako Aleak argitaratu du eta CC-by-sa lizentziari esker ekarri dugu ARGIAra.
Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.
Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!
Loiolan eratutako Eusko Gudarosteko buru izan zen Kandido Saseta, eta zapatuan 82 urte beteko dira hura hil zela. Haren senideek lore eskaintza egingo dute komandantearen oroimenez, eta Azpeitiko Udalari memoria berreskuratzeko egin duen lana aitortuko diote. Udalak 2017an Saseta oroitzeko irudia jarri zuen Arrupe Hotelaren aurreko zelaian. Leku horretan egingo dute zapatuko lore eskaintza, 12:00etan.
Aurreko artikuluan aztertu genuen Araban gertatutako gerra zikinaren lehenengo atentatua, orain, aldiz, urte berean gertatutako beste ekintza lazgarriago bat gogoratuko dugu, German Agirre Irasuegi taxilari arrasatearraren hilketa Legution. Barne Ministerioa eta Biktimen Elkarteen zerrendetan ETAko biktimatzat hartzen badute ere, errealitatea bestelakoa da, eta Guardia Zibilaren itzala bere hilketaren atzean omen da.
Duela 80 urte, 1939ko urtarrilaren 28an, frantziar agintariek Kataluniako Pirinioetako mugak irekitzea agindu zuten eta hurrengo egunetan milaka lagun igaro ziren frankistengandik ihesi. “Erretirada” deitu izan zaio migrazio erraldoi horri. Ez zen lehen erretirada izan ordea… eta azkena ote?
Rodolfo Martin Villa ministro ohi frankistaren inpunitatea salatzeko kanpaina abiatu dute. Frankismo garaian Barne ministro izandakoa epaitu dezatela eskatu dute Espainiako Estatuko 30 talde memorialistak, tartean Euskal Herrikoak. Gurean, kanpainari hasiera emateko bideo hau kaleratu dute.
1936ko gerrako ume-gaztetxoak eta gaur egungoak agertzen dira ikus-entzunezkoan, beraientzat gerra zer den kontatzen.
Oraingo ume eta gazteei aspaldiko kontua iruditzen zaie gerra. Munduko beste toki batzuetan gertatzen den zerbait. Urrunekoa. Alabaina, ez dira hainbeste urte igaro 1936ko gerratetik. Gerra hura bizi izan zutenen ehunka testigantza dituzte bilduta Ahotsak.eus proiektuan. "Zer da gerra?" dokumental laburraren asmoa gaztetxoei gertatu zena ezagutaraztea da... [+]
Rodolfo Martin Villa, frankismo garaian Barne ministro izandakoa epaitu dezatela eskatu dute Espainiako Estatuko 30 talde memorialistak, tartean Euskal Herrikoak.
Gartxoten kondaira birizirik da haren sorterrian, eta aurten ere gurtuko dute Itzaltzuko (Nafarroa) bardoa, larunbatean eta igandean.
1975ean eta 1976an Jesus Muñecas Aguilar kapitainak eta beste guardia zibil batzuek egindako torturen sei testigantza aurkeztu dituzte Tolosako epaitegian. Amparo Arangoa zenaren testigantza izan da horietako bat, bere nebak aurkeztu du. Elixabete Nosellas, Jokin Sarasola, Martín José Zabaleta, Juan Goñi eta José Begiristain ere han izan dira euren lekukotza aurkezten, Frankismoaren krimenen aurkako Kereilaren plataformak babestuta.
Camarade-curé / Ez, ez dut nahi Pierre Prouvèze zuzendariaren filma da. Filmak Collette Magny frantziarraren Camarade curé kanta du abiapuntuan. Magnyren kanta Julen Lekuona zenaren Ez, ez dut nahi kantak inspiratuta dago. Filma urtarrilaren 17an, ostegunean, 19:00etan emanen da, Donibane Lohizuneko Le Sélet zineman.
