Txeroki hizkuntza hitz egiten dutenek txertoa jasotzeko lehentasuna dute
Egun, 2.000 lagun inguruk hitz egiten dute hizkuntza horretan Txeroki Nazioan, eta 30 hiztun hil dira COVID-19aren eraginez. Erabakiarekin, «populaziorik zaurgarriena» eta euren kultura babestu nahi dituzte.
Txeroki hizkuntzaren egoera hain da zaila, Oklahomako (AEBak) Txeroki Nazioan 2.000 lagun besterik ez dira hizkuntza solturaz mintzatzeko gai. Hari eusteko ohiko zailtasunei, gainera, beste bat batu zaie azken urtean; koronabirusaren eragina. Txeroki hizkuntza hitz egiten duten 30 lagun inguru hil dira gaitzaren eraginez, eta, kopuruak gora egiten jarraitzea eragozteko asmoz, erabaki bat hartu du komunitateak: «Lehen hizkuntzatzat» txerokia dutenek lehentasuna izango dute txertoa jasotzeko orduan, adinekoekin eta osasun langileekin batera.
Txeroki Nazioko zuzendari Chuck Hoskinek CNNri azaldu dizkio arrazoiak: «Mintzatzaile bat galtzen duzunean, eta erraztasunez hitz egiten duten 2.000 hiztun bakarrik geratzen zaizkion tribu bat zarenean, ez duzu soilik ordezkatu ezin den zerbait galtzen; bizitza honetan dena den bezala, altxor nazional bat galtzen duzu». Uste dute horiek, COVID-19aren pandemiatik «bizirik ateratzen» badira eta «euren jakituria» transmititzen badute, txeroki hizkuntzaren iraupena ziurtatzen lagun dezaketela.
Oklahoma estatuko ipar-ekialdeko erreserban 141.000 txeroki inguru bizi dira. Han, 12.300 COVID-19 kasu inguru baieztatu dituzte, eta 60 lagun baino gehiago hil dira. Heriotzen artean, 30 inguru izan dira txeroki hizkuntza erabiltzen duten adineko herritarrak.
Tribuak abendu erdialdean jaso zituen Pfizer enpresaren lehen txertoak, eta berehala abiatu zuen txertaketa. Besteak beste, Euskal Herrian egin bezala, hainbat fasetako prozesu bat garatu dute, Txeroki Nazioaren osasun zerbitzuaren webgunean azaltzen dutenez. Hala, «lehen lerroan dauden osasun langileek» eta «adinekoek» dute txertoa jasotzeko lehentasuna. Horiekin batera jarri dituzte «lehen hizkuntza» txerokia dutenak ere. Hala, «osasun zerbitzuak eta txeroki populaziorik zaurgarriena» babesteaz gain, «kultura» ere zaintzeko hautua egin dute. Orain arte, txeroki hizkuntzan mintzatzen diren 600 lagun inguru txertatu dituzte, eta astea amaitu aurretik 1.000 izatea espero dute.
«Galtzeko arriskuan»
Txeroki hizkuntza «galtzeko arrisku bizian» dago. Hala azaldu zion Misha Becker hizkuntzalariak BERRIAri, duela pare bat urte eginiko elkarrizketa batean. Hala, egun gehienez 10.000 hiztun izango dituela adierazi zuen hark: «Azken datuen arabera, mila eta hamar mila hiztun bitarte daude. Aldeak horren zabalak dira, hitz solteak dakizkiten herritarrak hiztuntzat hartzen baitira, baina txerokiz elkarrizketa oso bat mantentzeko gai direnak gutxi dira». Horietako gehienak Oklahoman bizi dira, Txeroki Nazioan.
Centre Delas erakundearen txosten batek 2023ko urriaz geroztik Tel Avivek eta Madrilek adostu dituzten armamentu salerosketak atera ditu argitara. Ikerketaren arabera, Espainiako Estatuko eta Israelgo enpresek ez dituzte inoiz hainbeste proiektu garatu elkarrekin, eta Israelgo... [+]
Ekintzaren erantzukizuna zazpi mendizalez osatutako talde batek hartu du, Jesús Vallés aktibista tartean. Ordesako Parke Nazionala (Aragoi) "abentura parke bat" bihurtu dela salatu du taldeak, eta "parkearen turistifikazioak eta kirol jardueren... [+]
.jpg)
Europako Irrati-telebisten Batasunari zuzendua da artisten maiatzaren 6ko agiria. Eurovisionen parte hartu izan duten 72 artistak ohartarazi dute Eurovisionek "ezin duela gizateriaren aurkako krimenak estaltzeko balio ukan".
Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]
2024ko urtarrilaren eta uztailaren artean Gazan filmaturiko 22 film laburrez osatua da From Ground Zero filma. Rashid Masharawi palestinar zinegilea dugu egitasmoaren oinarrian, eta 2023ko urriaren 7az geroztik Gazari buruz entzuten diren zenbakiei aurpegiak jartzeko asmoz lotu... [+]
EBko diplomaziaburuari gutuna bidali diote lau talde parlamentarioko hainbat legebiltzarkidek, tartean EH Bildukoak. Oraindik nazioarteko uretan segitzen du Askasunaren Ontzidiak.
Trumpek Gazarako behin baino gehiagotan proposatutako garbiketa etnikoarekin jarraituko du Tel Avivek. Netanyahuk sare sozialetan jakinarazi duenez, Israelek milaka erreserbista deitu ditu Gazaren aurkako setioa gogortzeko eta "erabateko garaipena" lortzeko.
Nazioarteko ekimenak igandean argitaratutako prentsa ohar batean jakitera eman duenez, Maltako Gobernuak bonbardatutako itsasontzia konpontzeko asmoa erakutsi du. Askatasunaren Ontzidiak eskatu die Maltako agintariei itsasontzia herrialdeko uretan sar dadila. Israelen erasoak... [+]
Euskal Herrian harreman mota asko dago Israelekin, eta arrazoi eta interes ugari harremanak ez eteteko. Horietako batzuk aletu dituzte Palestinarekin Elkartasuna plataformako kideek iragarri berri dute liburuxkan, Israel hemen hasten da izenburupean. Maiatzaren 7an aurkeztuko... [+]
Deshumanizazioa barru-barruraino sartu da Mendebaldeko botereetan, eta axolagabekeriaz begiratzen diote Gaza pairatzen ari den holokaustoari; Gazan, bonbek hiltzen ez bazaituzte, goseak hilko zaitu.
Gure itsasontzia bonbardatu duten honetan inpotentzia erabatekoa da, gu ondo... [+]
Ostegunetik ostiralerako gauean dronekin egin diote eraso Gazako blokeoa apurtu eta genozidioa salatu nahi duen nazioarteko ekimenaren itsasontziari, Maltatik hamahiru miliara, nazioarteko uretan. Aktibisten artean Mikel Zuluaga Mikelon euskal herritarra dago. “Hemen hau... [+]
Manifestazioaren iragarpena Turistifikazioaren aurkako Europa Hegoaldeko sareak (SET) Bartzelonan antolatutako topaketen harira egin dute. "Turismo-monolaborantzaren aurka" deitu dute eta Europa Hegoaldeko hamabost eragile inguru batu zaizkie.
Hedabideetan nahiko aipatu dira asteleheneko itzalaldiak gizartean eragin dituen ondorioak, baina nahikoa aipatu al da gertakari horrek agerian uzten duena? Besteak beste, bi auzi nagusi: bizirauteko energiarekiko dugun menpekotasuna eta azken urteetan gertatzen ari den zerbitzu... [+]