Sei Egunetako Gerra: ezpata esku batean, gezurra bestean
Gerra eta gezurra bat doaz eta oso gaitza da jakitea gerra batean nor zertan dabilen kazetariak edo bestelako iturriak tartean ez badira. Israelek historikoki erakutsi du ezpata dantzatzeko indarra eta gezurra maneatzeko abilezia. Orain Gaza bonbardatzen ari denean, ospitaleei egindako erasoak daude gezurra eta egiaren artean.
Asko dira adibideak, baina bi aipagarrienetakoak: urriaren 17an al-Ahli Arab ospitalak izan zuen erasoan ehunka hildako izan ziren eta Israelek palestinarrei leporatu zien erasoa; egunotako al Xhifa ospitalearen aurkakoan haren azpian Hamas dagoela argudiatu du Israelek. Juduen armadari sinistuta, beraz, ez dagoenez argi egia non dagoen, nahi duenak badu aitzakiarik ezikusiarena egiteko.
1966ko Sei Egunetako Gerraren hasieran gezurrari emandako erabilerak berriz ere lortu zuen munduan zalantza barreiatzea. Josep Fontana historialariak Por el bien del imperio (Inperioaren onerako) liburuan kontatzen duenez, Israel eta inguruko estatu arabiarren arteko tentsioa etengabekoa zen bi hamarkada lehenago juduen estatua sortu zenetik. Egipto eta Siria eskutik hari ziren Israelengandik defenditzeko edo hari erasotzeko, eta gerrillari palestinarrak Jordaniatik sartzen ziren sarri Israeli eraso egiteko.
Israelek erantzun gogorra eman zion Jordaniari eta hango Jamu herriari eraso egin zion 400 soldadurekin eta, besteak beste, 125 etxe lehertu zituen. NBEk erasoa gaitzetsi zuen. Une haietan zeinek noiz hasi erasoari, halaxe zeunden Gamal Abdel Nasserren Egipto eta Israelgo armada, eta azkenean Israel izan zen lehena, hori bai haien artean asko eztabaida ondoren. Israelgo Levi Eshkol lehen ministroa uzkurra zen erasoarekiko; nahiz eta jakin samur irabaziko zutela, ondoren ere arabiarrek hor jarraituko zuten: “Orduan, ezpatarekin eskuan bizi beharko dugu beti?”.
Israelgo militarrek beren nagusitasuna baliatu nahi zuten eta Levi Eshkolek amore eman zuen haien aurrean: Defentsa ministroa ere bazen eta kargu hori utzi egin zuen, eta Moshe Dayan eta Menachem Begin ministro izendatu zituen. Juduen armadak bidea libre zuen.
1967ko ekainaren 5ean, gerra aldarrikatu gabe, Israelgo Armadaren 183 hegazkinek Mediterraneora jo eta mendebaldetik eraso zioten Egiptori, ezustean harrapatuta. Bederatzi hegazkin baseren aurka jo zuten eta egun bakarrean Egiptoko aire armada ia guztia suntsitu zuten, hegazkinak aireratzeko denborarik ere eman gabe.
Oldarrari ekin eta aldi berean, NBEri jakinarazi zion Egipto Israel erasotzen ari zela. Gainera, lur armadaren erasoaldia abiarazi zuten Egiptok Sinai basamortuan eraikitako defentsa lerroaren aurka eta hiru egunetan Suez-eko Ubideraino iritsi ziren. Eta egun hartan bertan, Israelek Jordania inbaditu zuen, haren aire armada suntsitu eta Jerusalem eta Jordan ibaiko mendebaldeko lurrak okupatu.
Hain izan zen handia shocka Egipton, Nasserrek berehalakoan dimititu zuela. Ostera ere, Israelek argi erakutsi zuen indarra eta gezurra bateratzeko duen abilezia. Informazioak badu zerikusirik egi eta gezur kontuetan, baina aktoreen ohiko jardunak ere bai. Alde horretatik, herritar bakoitzak pentsa dezake hilabete pasatxoan 11.000 pertsonatik gora -ia erdiak umeak– hiltzeko ausardia eta inpunitatea erakusten duen armadaren sinesgarritasuna non geratzen den.
78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.
Iñaki Egaña historialak Impunes (Txalaparta, 2025) liburuan dio frankismoak talde parapolizialetara jo zuela errepresioa "itxurak mantenduta" ezartzen jarraitzeko, eta beren kideen "inpunitatea" azpimarratu du. Duela 50 urte sortua, bederatzi... [+]
Ascension uhartea, 1725eko maiatzaren 5a. “Holandar ontziteriako komandantearen eta kapitainen aginduz, ni, Leendert Hasenbosch, uharte bakartu honetan lehorreratu naute, nire zorigaitzerako”.
Herbeheretar marinela, 1695ean Hagan jaioa, Ekialdeko... [+]
Qumrameko biribilkiek eta Itsaso Hileko Eskuizbribuek (K.a. III-K.o. I) judaismoaren eta kristautasunaren garapenari buruzko informazio eta interpretazio asko eragin ditu aurkitu zituztenetik. Berriki AA erabiltzen duen Enoch datazio sistemaren bidez, izkribu zaharrenak uste... [+]
Inor gutxik ukatuko du ziurgabetasunez beteriko garai batean gaudenik. Krisi ekonomikoaren, ezegonkortasun politikoaren eta klima-aldaketaren inguruko mezuez inguraturik gaude. Ikaraturik bizi gara. Hori guztia gutxi balitz, globalizazioaren ondorioz, nazioen izaera zalantzan... [+]
2025. urtean konkistatzaile baten omenezko monumentu bat egitea "lekuz kanpo" dagoela adierazi dute oposizioko kideek.
Iragan udazkenekoa dugu liburua: Euskarazko izenak erromatar garaiko aldare eta hilarrietan (Nabarralde, 2024). Historiara jo du berriz Juan Martin Elexpuru idazle eta filologoak, eta argira ekarri euskarak epigrafian egina duen bidea, utzia duen aztarna, orain artean inork egin... [+]
Austraiko Wels hirian, erromatar garaiko Ovilava kolonian, mila metro koadrotik gorako villa aberatsa industen hasi ziren 2023an, eta, berriki, K.o. II. mendeko hiru mosaiko aurkitu dituzte. Arduradunen esanetan, aurkikuntza horretan "bat egiten dute kalitate artistikoak,... [+]
Segovia (Espainia), duela 43.000 urte inguru. Neandertal batek hatza pigmentu gorritan busti eta puntu bat margotu zuen 25 cm inguruko harri baten erdian. Harria 2022an aurkitu zuten arkeologoek San Lazaro leizean, eta, analisi multiespektral xehea egin ondoren, puntu gorri... [+]
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Canfranc (Huesca, Espainia), 1940ko ekaina. Charles De Gaulle jenerala buru zuen Londresko Frantzia Askearen gobernuak erabaki baten berri eman zion Albert Le Lay Canfranceko nazioarteko tren geltokiko Frantziako aduanako arduradunari: bere postuan geratu behar zuen. Ez zirudien... [+]